ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH PHÚ YÊN

ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH PHÚ YÊN
I.Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và sự phân chia hành chính:
1.Vị trí và lãnh thổ:
-Phú Yên là 1 tỉnh thuộc Nam Trung Bộ, trải dài từ 12°42`36" đến 13°41`28" vĩ bắc và từ 108°40`40" đến 109°27`47" kinh đông, phía bắc giáp tỉnh Bình Định, phía nam giáp Khánh Hòa, phía tây giáp Đăk Lăk vàGia Lai, phía đông giáp biển Đông.
-Phú Yên nằm ở miền trung Việt Nam, cách Hà Nội 1.160 km về phía nam, cách tp. Hồ chí Minh 561 km về phía bắc theo tuyến quốc lộ 1A.
-Diện tích tự nhiên: 5060 km² theo thống kê năm 2012 (đứng thứ 23 so với cả nước và thứ 5 so với các tỉnh Nam Trung Bộ), chiều dài bờ biển 189 km.
2.Sự phân chia hành chính:
-Quá trình hình thành: Năm 1611, Nguyễn Hoàng sai viên tướng dưới quyền là Văn Phong tấn công vào Aryaru, Chăm Pa thất bại. Nguyễn Hoàng đã sát nhập Ayaru vào lãnh thổ Đàng Trong với tên gọi Phú Yên và giao cho Văn Phong cai quản đất Phú Yên. Tên gọi nầy do chúa Nguyền Hoàng đặt với ước nguyện về một miến đất trù phú, thanh bình trong tương lai.
-Các đơn vị hành chính: Năm 1976, Phú Yên nằm trong địa phận tỉnh Phú Khánh. Ngày 1 tháng 7 năm 1989, tỉnh Phú Yên được tái lập và tồn tại cho đến ngày nay. Khi tách ra, tỉnh Phú Yên có 7 đơn vị hành chính gồm thị xã Tuy Hòa và 6 huyện: Đồng Xuân, Sơn Hòa,Sông Cầu, Sông Hinh, Tuy An, Tuy Hòa.
Ngày 4 tháng 3 năm 2002, chia thị xã Tuy Hòa thành thị xã Tuy Hòa và huyện Phú Hòa.
Ngày 5 tháng 1 năm 2005, chuyển thị xã Tuy Hòa thành thành phố Tuy Hòa.
Ngày 16 tháng 5 năm 2005, chia huyện Tuy Hòa thành 2 huyện: Đông Hòa vàTây Hòa.
Ngày 27 tháng 8 năm 2009, huyện Sông Cầu được nâng lên thành thị xã Sông Cầu.
=>Phú Yên bao gồm 1 thành phố tỉnh lỵ, 1 thị xã và 7 huyện:
Thành phố Tuy Hòa, gồm có 12 phường và 4 xã
Thị xã Sông Cầu, gồm có 4 phường và 10 xã
Đông Hòa, gồm có 2 thị trấn (Hòa Hiệp Trung và Hòa Vinh) và 8 xã
Đồng Xuân, gồm có 1 thị trấn (La Hai) và 10 xã
Phú Hòa, gồm có 1 thị trấn (Phú Hoà) và 8 xã
Sơn Hòa, gồm có 1 thị trấn (Củng Sơn) và 13 xã
Sông Hinh, gồm có 1 thị trấn (Hai Riêng) và 10 xã
Tuy An, gồm có 1 thị trấn (Chí Thạnh) và 15 xã
Tây Hòa, gồm có 1 thị trấn (Phú Thứ) và 10 xã
Tỉnh Phú Yên có 112 đơn vị cấp xã gồm 16 phường, 8 thị trấn và 88 xã.
II.Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên:
1.Địa hình:
*Phú Yên có 3 mặt là núi, phía Bắc có dãy Cù Mông, phía Nam là dãy Đèo Cả, phía Tây là mạn sườn Đông của dãy Trường Sơn, và phía Đông là biển Đông. Địa hình đa dạng và phức tạp, có hướng nghiêng và thấp dần từ tây sang đông
-Địa hình có đồng bằng xen kẽ núi. Có 3 huyện miền núi là: huyện Sông Hinh, huyện Sơn Hòa và huyện Đồng Xuân. Có 5 huyện-thành phố có diện tích chủ yếu là đồng bằng là: thành phố Tuy Hòa, huyện Phú Hòa, huyện Đông Hòa, huyện Tây Hòa và huyện Tuy An. Riêng thị xã Sông Cầu có diện tích đồng bằng và núi xấp xỉ nhau.
Núi cao nhất là núi Chư Ninh (cao 1.636m) thuộc huyện Sông Hinh. Ngoài ra, còn có các hòn núi khác như: hòn Dù (1.470m) và hòn Chúa (1.310m) thuộc huyện Tây Hòa, núi Chư Treng (1.238m) và núi La Hiên (1.318m) thuộc huyện Đồng Xuân. Các hòn núi khác chỉ cao khoảng 300-600m.
Một núi không cao nhưng nằm ngay trong nội thị thành phố Tuy Hòa nhưng rất nổi tiếng đó là núi Nhạn. Núi Nhạn nằm ngay bên cạnh sông Đà Rằng, có tháp Nhạn cổ kính vốn là một tháp Chàm của người Chămpa xưa.
(Ở Phú Yên miền đồi núi chiếm khoảng 70% diện tích)
-Sông, suối: Các con sông ở Phú Yên đều bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn ở phía tây, dãy Cù Mông ở phía bắc và dãy núi Đèo Cả ở phía nam, hướng chính là Tây Bắc-Đông Nam hoặc Tây-Đông, có độ dốc lớn.
Sông lớn nhất là sông Ba, ở thượng lưu còn