ĐỀ CƯƠNG THI CAO HỌC MÔN LỊCH SỬ TƯ TƯỞNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

CHƯƠNG I

A. KHÁI NIỆM, BIỂU HIỆN TƯ TƯỞNG XHCN

1. Khái niệm
Tư tưởng (tiếng Hy lạp là Idéa – Hình tượng) là một hình thái ý thức của con người phản ánh thế giới hiện thực, do điều kiện sinh hoạt vật chất, do chế độ xã hội quy định.
Vì vậy TTXHCN là hệ thống những quan niệm phản ánh nhu cầu, hoạt động thực tiễn và ước mơ của các giai cấp lao động bị thống trị; phản ánh về con đường, cách thức, phương pháp đấu tranh nhằm xây dựng một xã hội trong đó không có áp bức, bóc lột, bất công, mọi người đều bình đẳng về mọi mặt, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, văn minh.
Chính sự xuất hiện chế độ tư hữu là tiền đề kinh tế - xã hội cho sự xuất hiện TTXHCN và phong trào XHCN của nhân dân lao động.

2. Biểu hiện cơ bản của TTXHCN
- Tư liệu sản xuất của yếu thuộc về toàn xã hội, mọi thành viên.
- Ai cũng có việc làm, lao động.
- Mọi người bình đẳng, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc; ai cũng có điều kiện để lao động, cống hiến, hưởng thụ và phát triển toàn diện.

B. NHỮNG YẾU TỐ TƯ TƯỞNG XHCN SƠ KHAI

I. TRONG THỜI CỔ ĐẠI
Đặc điểm chung: thi vị hóa chế độ cộng đồng nguyên thủy, xem đó là thời kỳ hoàng kim, mong muốn quay về xã hội này một đặc điểm chung của tư tưởng XHCN sơ khai.

1. Mần mống tư tưởng XHCN ở Hy Lạp cổ đại
a. Vị trí địa lý
Hy Lạp nằm giữa châu Âu, Châu Á và châu Phi, bao gồm vùng lục địa Hy Lạp, vùng Tiểu Á và các đảo thuộc Egiê.

b. Kinh tế - xã hội
Kinh tế Hy Lạp có thiên hướng về thủ công nghiệp, việc buôn bán trên biển rất phát đạt.
Vào thế kỷ XI – IX Tr.CN, những yếu tố giai cấp, nhà nước đã xuất hiện đến thế kỷ VIII Tr.CN, sự phân hóa giai cấp diễn ra sâu sắc. Ba tầng lớp xã hội xuất hiện: chủ nô, bình dân và nô lệ. Trong xã hội, lực lượng nô lệ ngày càng tăng. Ngoài nô lệ là tù binh chiến tranh thì những người lao động bị tước đoạt ruộng đất cũng bán thân làm nô lệ.
Chúa đất, thợ cả và lái buôn lớn sử dụng lực lượng này, nhà nước xuất hiện. Mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt. Những cuộc đấu tranh của nô lệ diễn ra dưới nhiều hình thức: hủy hoại công cụ sản xuất, bỏ trốn, cướp phá mùa màng … tuy bị trừng phạt dã man nhưng nô lệ vẫn tiếp tục đấu tranh với những biện pháp quyết liệt hơn như: bạo động có tổ chức, khởi nghĩa. Bên cạnh cuộc đấu tranh của các tầng lớp khác cũng diễn ra chống lại giai cấp thống trị.
Những cuộc đấu tranh này là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự suy vong của các quốc gia thành thị Hy Lạp cổ đại.

c. Mần mống tư tưởng xã hội chủ nghĩa ở Hy Lạp
Mần mống tư tưởng xã hội chủ nghĩa không tìm thấy trong những phong trào cách mạng ( Phong trào cách mạng do nhà quý tộc Aghit lãnh đạo, phong trào cách mạng do nhà quý tộc Cleomen không mang tính chất XHCN vì không quan tâm thật sự đến người nô lệ). Mà nó náu mình trong văn học, triết học, các dự án xã hội – chính trị của những tri thức đương thời.
Trước hết là thần thoại: có chủ đề xã hội và mang màu sắc tôn giáo đa thần, chuyện thần thoại được xây dựng theo lối phủ định hiện tại, mơ về thời đại xa xưa tốt đẹp, bình đẳng không có áp bức, bóc lột và sự phân biệt giàu nghèo, không phải lo âu phiền muộn … Thể hiện trong tập thơ của Hêxiôt (thế kỷ VIII-VII Tr.CN) như Gia phả các thần, lao động và ngày tháng … điều này phù hợp với nguyện vọng quần chúng bị áp bức.
Từ những chuyện thần thoại về “thời đại hoàng kim”, lý thuyết về trạng thái tự nhiên đã xuất hiện mà tiêu biểu là phái Kiních. Phái Kinich đã lên án kịch liệt luật lệ và trật tự xã hội đương thời, và lý tưởng hóa trạng thái tự nhiên đầu tiên không có luật lệ, coi đó là trạng thái phù hợp với quyền tự nhiên.
Lý thuyết về trạng thái tự nhiên còn làm nền tảng cho những tiểu thuyết viễn tưởng thế kỷ XVI – XVII.

2. Mần mống tư tưởng XHCN ở La Mã cổ đại

a. Vị trí địa lý
La Mã (Roma) là tên một quốc gia cổ đại là nơi phát nguyên bán đảo Italia. Bán đảo này dài và hẹp, nằm ở Nam Âu, vươn