DÂN CA

Ca Dao - Dân Ca
Muc tiêu
 Tìm hiểu sơ lược về dân ca

 Giới thiệu về những làn điệu đặc trưng của từng
vùng miền

Dân ca là gì?
Dân ca là một thể loại âm nhạc cổ truyền do chính
người dân lao động tự sáng tác qua các câu ca dao, qua
những hình ảnh gần gũi trong sinh hoạt, lao động …
Tùy theo từng vùng miền mà các loại mà dân ca
cũng thay đổi khác nhau.
Tuy bình dân nhưng dân ca là tiếng nói thể hiện
những tình cảm thiêng liêng của con người
Những dịp thể hiện thường là lễ hội, hát làng nghề…
Miền Bắc
Miền Trung
Miền Nam
Đồng Bằng Bắc Bộ
 Giai điệu rất trữ tình, đằm thắm, gột tả được
tâm trạng đôi lúc thì đượm buồn nhưng có lúc lại
dịu dàng như lời tâm tình của đôi trai gái

 Có nhiều làn điệu dân ca như ca trù (hát ả
đào), hát xoan ở Phú Thọ, hát xẩm … nhưng có
lẽ đặc trưng nhất là dân ca quan họ Bắc Ninh
Dân Ca Quan Ho
Dân ca quan họ là những làn điệu dân ca vùng đồng bằng Bắc Bộ

Quan họ là thể loại dân ca phong phú nhất về mặt giai điệu trong kho tàng dân ca Việt Nam. Mỗi điệu qua họ lại có 1 nhạc điệu riêng

Quan họ ngày nay không chỉ là lối hát giao duyên giữa "liền anh" và "liền chị" mà còn là hình thức trao đổi tình cảm giữa người biểu diễn với khán giả.
Trúc xinh trúc mọc bờ ao
Em xinh em đứng chỗ nào cũng xinh
Trúc xinh trúc mọc đầu đình
Em xinh em đứng một mình cũng xinh
Cây trúc xinh tang tình là cây trúc mọc
Qua lối nọ như bờ ao
Chị hai xinh tang tình là chị hai đứng
Nơi nào như lối xinh cùng xinh
Cây trúc xinh tang tình là cây trúc mọc
Qua lối nọ như bến đình
Chị hai xinh tang tình là chị hai đứng
Đứng một mình qua lối xinh cùng xinh

Người ơi người ở đừng về
Người về em vẫn khóc thầm
Đôi bên vạt áo ướt đầm như mưa

Người ơi người ở đừng về
Người về em vẫn trông theo,
Trông nước, nước chảy, trông bèo, bèo trôi

Người ơi người ở đừng về
Người về em nhắn tái hồi
Yêu em xin chớ đứng ngồi với ai
Người ơi người ở đừng về
Người ơi người ở đừng về
Người về em vẫn í i nay
Có mấy trông theo, ơ ... trông theo
Là trông í ơ nước. Bây giờ là như nước chảy
Mà này cũng có í a trông bèo, trông bèo là bèo trôi

Người ơi người ở đừng về
Người về em vẫn í í i i có mấy khóc í i thầm
Đôi a bên là bên sắm đôi vạt áo
Mà này cũng có ướt đầm,
Ướt đầm như mưa

Người ơi người ở đừng về
Người về em dặn í i nay
Có mấy câu tái hồi
Yêu em là em mong anh xin chớ
Mà này cũng có a đừng có đứng ngồi
Đừng ngồi với ai
Người ơi người ở đừng về
Người ơi người ở đừng về

Miền Trung
 Giai điệu đầy sức biểu cảm, có thể diễn tả nên những cảm xúc không chỉ của bài dân ca mà còn của người hát

 Đa dạng với nhiều thể loại dân ca như hát ví, hò, hát đồng giao … nhưng làn điệu được nhiều người biết đến nhất là hát dặm
Dặm
 Dặm là thể hát nói bằng thơ ngụ ngôn có tiết tấu rõ ràng, có phách mạnh, phách nhẹ, có nhịp nội, nhịp ngoại.

 Dặm rất giàu tính tự sự, tự tình, kể lể, khuyên răn, phân trần, giãi bày. Cũng có loại dặm dí dỏm, khôi hài, châm biếm, trào lộng, lại có cả dặm trữ tình giao duyên.


Anh ơi khoan vội bực mình,
Em xin kể lại phân minh cho anh tỏ tường
Anh cứ nhủ rằng em không thương
Em đo lường thì rất cặn kẽ
Chính thương anh nên em bàn với mẹ
Phải ngăn anh không đi chuyến ngược Lường
Giận thì giận mà thương thì thương
Giận thì giận mà thương thì thương
Anh sai đường thì em không chịu nổi
Anh yêu ơi xin đừng có giận vội
Mà trước tiên anh phải tự trách mình
Anh cứ nhủ rằng em không thương
Em đo lường thì rất cặn kẽ
Chính thương anh nên em bàn với mẹ
Phải ngăn anh không đi chuyến ngược Lường
Giận thì giận mà thương thì thương
Giận thì giận mà thương thì thương
Anh sai đường thì em không chịu nổi
Anh yêu ơi xin đừng có giận vội
Mà trước tiên anh phải tự trách mình

Chứ người ơi , em yêu anh cha mẹ nỏ ưng
Cấm em cưả trước thì em lại vòng ra cửa sau .
Em yêu anh cha mẹ đánh trăm roi,
Chứ xong rồi em đứng dậy
Mà em quyết tâm thương chàng

Giận thì giận mà thương thì thương
Giận thì giận mà thương thì thương
Anh sai đường thì em không chịu nổi
Anh yêu ơi xin đừng có giận vội
Mà trước tiên anh phải tự trách mình
Nam Bộ
Giai điệu sôi động, vui vẻ, thường thể hiện sự hạnh phúc của đôi trai gái, hoặc là lời tỏ tình dịu nhẹ của đôi tình nhân và đôi lúc cũng là sự ghen tuông, giận hờn trong tình yêu đôi lứa

Đặc sắc, đa dạng với nhiều làn điệu tùy theo vùng miền như cải lương, đàn ca tài tử … và gần gũi nhất có lẽ là những điệu lý
Lý
 Lý là những khúc hát dân gian chiếm vị trí rất quan trọng trong sinh hoạt tinh thần của người dân Nam Bộ.

 Các bài Lý là những ca khúc ngắn gọn súc tích, câu hát mạch lạc, giai điệu phong phú diễn cảm thường xây dựng trên những câu ca dao.
Bông xanh, bông trắng, bông vàng
Bông lê, bông lựu đố nàng mấy bông
Bông xanh, bông trắng rồi lại vàng bông ơ rượng ơ
Bông lê cho bằng bông lựu ơ rượng ơ
Là đố í a đố chàng (nàng), bông rồi lại mấy bông
Trên đất giồng mình giồng dưa gang
Trên đất giồng mình giồng khoai lang
Hỡi cô gánh nước, đường còn bao xa?
Hỡi cô gánh nước, bao gánh nữa để qua thì qua gánh giùm
Tang tình tang tính tình tang
Trên đất trồng mình trồng dưa gang
Trên đất trồng mình trồng khoai lang
Hỡi cô gánh nước đường xa
Còn bao gánh nữa đưa anh gánh giùm
Hát ru
Hát ru là những bài hát nhẹ nhàng đơn giản giúp trẻ con ngủ.
Phần lớn các câu trong bài hát ru con lấy từ ca dao, đồng dao, hay trích từ các loại thơ hoặc hò dân gian được truyền miệng từ bà xuống mẹ, thế hệ trước sang thế hệ sau. Do đó, những bài hát này rất đa dạng, mang tính chất địa phương, gần như mỗi gia đình có một cách hát riêng biệt.
Trong lời ru, người mẹ không chỉ bày tỏ tình cảm cho con mà còn nói lên cảm xúc của mình
Con cò mày đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm Lộn cổ xuống ao
Ông ơi, ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục Đau lòng cò con

…
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ
"Con cò ăn đêm
Con cò xa tổ,
Cò gặp cành mềm
Cò sợ xáo măng..."
Ngủ yên! Ngủ yên! Cò ơi, chớ sợ!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân
Con chưa biết con cò, con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân
Trò chơi
Trong bài hát sau có nhắc đến tất cả bao nhiêu loại hình dân ca?
Lời Bác dặn trước đi xa
Chuyện kể rằng trước lúc Người ra đi,
Bác muốn nghe một câu hò xứ Huế.
Nhưng không gian vẫn bốn bề lặng lẽ,
Bác đành nằm im.
Chuyện kể rằng Bác đòi nghe câu ví,
Nhớ làng Sen từ thuở ấu thơ,
Mà xung quanh vẫn lặng như tờ.
Bác chờ mãi, chờ mãi không thôi.
Bác muốn nghe một câu hò Huế
Bởi nước non chia cắt vẫn chưa liền.
Bác muốn nghe một câu hò xứ Nghệ,
Bởi làng Sen day dứt trong tim.
Bác muốn nghe một đôi khúc dân ca,
Trước lúc đi xa qua bên kia bầu trời.
Người muốn đem tận vô cùng,
Bài ca đất nước theo Bác đến mênh mông.

Lần thứ ba, Bác vẫy gọi xung quanh.
Bác muốn nghe một đôi làn quan họ.
Ôi may sao bỗng có em gái nhỏ, bước vào, gần Bác.
Rồi căn phòng xao động trong nước mắt.
Những lời ca nức nở, tái tê rằng
"Người ơi, người ở đừng về...“
Bác nhìn em, rơm rớm hàng mi.
Bác muốn nghe một câu hò Huế
Hoặc muốn nghe câu hát dặm quê nhà.
Bác muốn nghe một đôi làn quan họ
Bởi bài ca đất nước sao quên.
Lúc chia ly, lời di chúc đơn sơ,
Bác muốn non sông đinh ninh lời hẹn thề
"Rằng đã yêu tổ quốc mình, càng yêu tha thiết... những khúc hát dân ca".
Chuyện kể rằng trước lúc người đi xa. Chuyện kể rằng trước lúc người đi xa.