ĐẶC ĐIỂM VÀ BẢN CHẤT CNTB HIỆN ĐẠI

BÀI BÁO CÁO
ĐẶC ĐIỂM VÀ BẢN CHẤT CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI
ĐẶC ĐIỂM VÀ BẢN CHẤT CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI
Chủ nghĩa tư bản hiện đại gắn liền với những biến đổi về trình độ sản xuất cao do cách mạng khoa học kĩ thuật mang lại.
V. ĐẶC ĐIỂM VÀ BẢN CHẤT CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN ĐẠI
Trong tiến trình phát triển của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, cách mạng khoa học công nghệ đã làm thay đổi lớn lao hoạt động lao động của con người từ chỗ dùng cơ bắp để điều khiển máy móc sang bấm nút điều khiển.
1. Chủ nghĩa tư bản đang trong bước quá độ từ cơ sở vật chất, kĩ thuật truyền thống sang cơ sở vật chất, kĩ thuật hoàn toàn mới.
Nền sản xuất cơ khí, điện – cơ khí đã đưa chủ nghĩa tư bản ở thế kỉ XVII – XIX, đến nửa đầu thế kỉ XX phát triển đi lên. Sau đó, từ nửa sau thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản lại càng phát triển vượt bậc dựa trên nền sản xuất cơ – điện tử.
Lao động bằng tay chân, hay điều khiển máy móc bằng cơ bắp được thay thế bằng hệ thống điều khiển từ xa.
Lao động tay chân
Điều khiển từ xa
Nền sản xuất vật chất của các nước tư bản phát triển nhảy vọt từ:
Kĩ thuật cơ khí
Bán tự động và tự động
Công cụ cơ khí
Máy rút tiền tự động
Có 3 loại thiết bị biểu hiện chức năng tự động hóa như: máy tự động, điều khiển số và rô bốt.
Rô bốt xuất hiện ngày càng đa dạng và hiện đại
Chủ nghĩa tư bản đã áp dụng những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học công nghệ để tạo ra những nét mới của mình.
Máy tự động và hệ thống máy tự động
Máy vi tính
2. Những nét mới trong quá trình tập trung hóa của chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Công ty vừa và nhỏ tồn tại và phát triển song song với các công ty lớn, những tổ chức lũng đoạn khổng lồ (bác bỏ quan niệm các nước tư bản chỉ tồn tại công ty lớn).
Công ty lớn
Công ty vừa và nhỏ
Mỗi loại công ty đều có ưu thế riêng:
Cơ sở vật chất đầy đủ, vốn đầu tư nhiều, thị trường buôn bán, hợp tác rộng…
Cơ sở vật chất dễ được trang bị lại hiện đại hơn , có khả năng phản ứng nhanh trước biến đổi của
thị trường…
Quá trình tích tụ, tập trung tư bản biểu hiện qua sự sát nhập giữa các công ty lớn hay mua lại các công ty nhỏ là một trong những nét mới của chủ nghĩa tư bản hiện đại.
VD: Daimler – Benzcủa ( Đức và Châu Âu) đã mua lại hãng oto Chrysler của Mỹ tạo thành công ty khổng lồ chuyên cung cấp oto
LOGO hãng xe Daimler - Benz
3. Lao động có sự biến đổi
Hoạt động của chủ nghĩa tư bản gồm: tư bản và lao động
Bên cạnh những biến đổi về tư bản là những biến đổi về lao động diễn ra ở hai khía cạnh:
+ Kĩ năng
+ Trình độ nghiệp vụ và cơ cấu đội ngũ.
Trong thời đại cách mạng khoa học kĩ thuật lao đông rập khuôn và nửa rập khuôn đã được thay thế bằng lao động sáng tạo.
Ở các nước tư bản phát triển lao động sáng tạo chiếm 50% trong nền sản xuất.
Lao động có trình độ đại học là những lao động có kĩ năng và trình độ nghiệp vụ cao, là những lao động có sáng tạo giúp phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa.
4. Vai trò kinh tế của Nhà nước trong các nước tư bản phát triển có những thay đổi lớn so với thời kì tư bản chủ nghĩa tự do cạnh tranh, chủ nghĩa tư bản lũng đoạn tư nhân và cả chủ nghĩa tư bản lũng đoạn nhà nước.
Trong chủ nghĩa tư bản hiện đại, quan niệm chủ nghĩa tư bản lũng đoạn nhà nước là sự phát triển cao nhất của chủ nghĩa tư bản không còn nữa vì:
Thế kỉ XX, vai trò điều tiết nền kinh tế thị trường của nhà nước có sự thay đổi nhanh chóng do sự phát triển của cách mạng khoa học kĩ thuật và quá trình quốc tế hóa ngày càng tăng.
Sự chỉ huy, trói buộc của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường không còn phù hợp với nền văn minh trí tuệ và tính cạnh tranh của hàng hóa.
Với những lí do trên, vai trò điều tiết nền kinh tế của thị trường ngày càng tăng, do đó quá trình tư nhân hóa diễn ra mạnh mẽ hơn. Vai trò của nhà nước đối với nền kinh tế thị trường chuyển từ trực tiếp sang gián tiếp chủ yếu quản lý ở tầm vĩ mô…
5. Đa dạng hóa và quốc tế hóa hình thức sở hữu
Hình thức sở hữu trong chủ nghĩa tư bản hiện đại rất đa dạng:
Trong doanh nghiệp cổ phần có nhiều chủ sở hữu tư liệu sản xuất góp vốn cổ phần để hưởng lợi tức cổ phần thì: sở hữu của nhà tư bản là chủ yếu, sở hữu của lao động không đáng kể.
Ngoài ra, còn các hình thức sở hữu khác như sở hữu trí tuệ, sở hữu công trình khoa học, phát minh…
Hình thức sở hữu độc quyền còn tồn tại nhưng không còn thuần túy, Nó là hình thức hỗn hợp dưới dạng công ty xuyên quốc gia, tư bản tài chính…
Công ty tài chính
6. Sự liên hợp quốc tế của chủ nghĩa tư bản ngày càng tăng và vị trí của các công ty xuyên quốc gia ngày càng lớn trong nền kinh tế thế giới.
Trong chủ nghĩa tư bản hiện đại, sự trao đổi sản phẩm dưới dạng hoàn chỉnh giữa các nước tư bản không còn là mối liên hệ chủ yếu nữa, mà thêm vào đó là sự hợp tác của nhiều nước để sản xuất ra một sản phẩm hiện đại. Đó là sự liên hợp quốc tế.
Các trung tâm và liên minh trong khu vực về kinh tế, tài chính được hình thành dựa trên sự phát triển của nền kinh tế tài chính.
Thế kỉ XX, xuất hiện ba trung tâm kinh tế lớn là: Mỹ - Nhật Bản – Tây Âu
Mỹ
Nhật
Tây Âu
Các liên minh kinh tế - tài chính khu vực như: EU, NAFTA, ASEAN…
Cờ và trụ sở của liên minh kinh tế tài chính EU
Các tổ chức liên minh kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế cũng ra đời như Ngân hàng thế giới, tổ chức thương mại thế giới…
Tổ chức thương mại thế giới - WTO
Các tổ chức liên minh này đã tạo ra sự phới hợp chặt chẽ trong hoạt động kinh tế của các nước tư bản, mâu thuẫn dịu đi, chủ nghĩa tư bản phát triển và ổn định hơn.
Vai trò của các công ty xuyên quốc gia và sự lệ thuộc nhau giữa các quốc gia tăng không ngừng.
Các công ty xuyên quốc gia chiếm vị trí then chôt trong nền kinh tế thế giới.
Đó là nét đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa hiện đại
7. Quan hệ giữa các nước tư bản phát triển ( trung tâm) với các nước đang phát triển ( ngoại vi ) có những thay đổi đáng kể.
Trước kia, trong hệ thống tư bản chủ nghĩa:

Trung tâm
(nước tư bản phát triển)


Ngoại vi
(nước đang phát triển)
Bóc lột, chi phối
Lệ thuộc
Cuối thế kỉ XX, tình hình có sự thay đổi:
+ Các nước công nghiệp mới xuất hiện đông đảo.
Các nước tây âu
+ Các nước tư bản phát triển bị lệ thuộc vào các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC ) do khủng hoảng dầu mỏ năm 1973.
 Thị trường tư bản chủ nghĩa thế giới ngày càng sôi động, các nước NIEs ngày càng cạnh tranh quyết liệt với các trung tâm kinh tế lớn.
Khủng hoảng dầu mỏ
Chủ nghĩa tư bản hiện đại mang bộ mặt mới nhưng không thay đổi bản chất.
+ Một số mâu thuẫn vốn có tạm thời dịu bớt nhưng phức tạp hơn.
VD: Đội ngũ công nhân có sự thay đổi kết cấu, công nhân có trình độ cao thay thế đội ngũ công nhân truyền thống. Từ đó, nâng cao mức sống, thu nhập, đời sống được cải thiện. Mặt khác, một số người bị đào thải, thất nghiệp…
Trong tình hình, điều kiện mới, mâu thuẫn thuộc về bản chất là mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và vô sản không hề mất đi mà chỉ có những biến đổi nhất định.
+ Mâu thuẫn mới nảy sinh, một vài mâu thuẫn diễn ra hết sức gay gắt
Sự cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền trong thương mại, tiền tệ, công nghệ.

Mâu thuẫn giữa các nước tư bản phát triển về vị thế kinh tế, khoa học công nghệ, thị trường…

Mâu thuẫn giữa các nước tư bản phát triển và các nước tư bản đang phát triển trong vấn đề xây dựng trật tự kinh tế quốc tế hợp lí.
Trong thời kì chủ nghĩa tư bản hiện đại, mâu thuẫn bản chất giữa sức sản xuất và quan hệ sản xuất, giữa tư sản và vô sản không hế mất đi mà còn nẩy sinh những mâu thuẫn mới phức tạp và gay gắt hơn. Những mâu thuẫn đó vốn là bản chất của chủ nghĩa tư bản hiện đại trong quá trình thực hiện mục đích kinh tế của mình.
Cám ơn các bạn đã lắng nghe