Công nghệ Sinh học trong sản xuất và đời sống

 
TRƯƠNG VĂN LUNG
(Chủ biên)
 
                                
 
 
Giáo  trình
 
CÔNG NGHỆ SINH HỌC
TRONG SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
LỜI NÓI ĐẦU
 
Có thể nói rằng, CNSH đặc biệt là công nghệ gene thật là kì diệu, đã mở ra một triển vọng lớn lao giúp con người có thể thực hiện được hoài bão to lớn trong một tương lai phát triển.
            CNSH được Nhà nước Việt Nam ưu tiên phát triển như một trong 4 ngành khoa học công nghệ trọng điểm. CNSH được coi là “công cụ hiện đại hóa” của sinh học. Về bản chất, CNSH tự thân phải là một ngành khoa học công nghệ hoàn chỉnh, có tính độc lập về khoa học và về phạm vi ứng dụng, có sức sống riêng và tồn tại như một lĩnh vực khoa học công nghệ hiện đại cùng với công nghệ thông tin, công nghệ điện tử…đang góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội. Để đáp ứng được yêu cầu đó, CNSH một mặt phải được xây dựng như các ngành khoa học hiện đại, bên cạnh đặc tính liên ngành phải dựa trên nền tảng khoa học riêng vững chắc và đặc thù không trùng lặp với các lĩnh vực khoa học công nghệ khác.
Thật vậy, trong thế kỉ XXI, CNSH ngày càng chứng tỏ là một mũi nhọn của sinh học hiện đại. Trong lịch sử sinh học thế giới chưa bao giờ nhân loại đạt được nhiều thành tựu sinh học mới và có ý nghĩa chiến lược như ngày nay.
CNSH có nội dung rất phong phú, đa dạng, ngày càng có những thông tin đổi mới và cập nhật. Vì vậy, những người viết giáo trình CÔNG NGHỆ SINH HỌC TRONG SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG này không sao thỏa mãn được hết những tri thức đang đòi hỏi ở người đọc và cũng không sao tránh khỏi được những thiếu sót. Rất mong được sự góp ý chân thành của đồng nghiệp và bạn đọc.
Cuốn sách này được xuất bản với sự tài trợ của Ban Điều phối Dự án Giáo dục thuộc Đại học Huế.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Ban Điều phối Dự án Giáo dục Đại học Huế đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc ra đời cuốn sách này.
Cũng nhân đây, chúng tôi xin chân thành cảm ơn TS. Trần Quốc Dung cán bộ trường Đại học Sư phạm Huế đã viết cho chúng tôi chương 2 ,mục 6: “Công nghệ sinh học trong tạo giống vật nuôi cho năng suất cao” và mục 7: Vector virus sống trong tạo vaccine thú y tái tổ hợp.
Xin chân thành cảm ơn.
 
 
Mở đầu
1. Thế nào là công nghệ sinh học (CNSH)
Sự bùng nổ của CNSH.
Danh từ CNSH xuất hiện vào nửa cuối của thập kỉ 50-70 của thế kỉ XX, hiện nay được dùng khá phổ biến. Cho đến nay, chúng ta không biết ai là người đưa ra danh từ này và xuất xứ từ đâu?
Công nghệ sinh học có thể hiểu một cách đơn giản là công nghệ sử dụng các cơ thể sống để sản xuất các sản phẩm hữu ích phục vụ con người. Cũng có nhiều người đưa ra nhiều định nghĩa, song chưa có một định nghĩa nào bao trùm hết ý nghĩa của nó.
Liên đoàn châu Âu về CNSH (European Federation of Biotechnology) định nghĩa: CNSH là sự ứng dụng thực tiễn của các cơ thể sinh học hay thành phần tế bào của chúng để tạo ra những sản phẩm phục vụ cho sản xuất và đời sống, để điều khiển môi trường sống.
Có người lại định nghĩa: CNSH là kĩ thuật cao sử dụng cơ thể sống hay những chất tách từ cơ thể ấy để tạo ra hay sữa đổi một sinh vật, nhất là để nâng cao các đặc tính có giá trị kinh tế của các loài động thực vật hay tạo ra những vi sinh vật có khả năng tác động đến môi trường.
Vừa qua có người lại cho rằng: CNSH được coi là ngành khoa học công nghệ của việc chuyển nạp gene (DNA) vào tế bào hay cơ thể chủ nhằm khai thác một cách công nghiệp các sản phẩm của gene đó phục vụ đời sống, phát triển kinh tế.
Theo những định nghĩa trên có thể hiểu CNSH theo hai nghĩa:
Nghĩa rộng: bao gồm nhiều dạng sử dụng các sinh vật vào các mục đích sản xuất như làm rượu, làm men bánh mì, fromage (phomat), làm tương, chao,..
Nghĩa hẹp: CNSH kĩ thuật cao là CNSH phân tử được sử dụng những kĩ thuật hiện đại tái tổ hợp DNA, biến nạp gene qua con đường vector plasmid, cố định enzyme, gắn enzyme lên một cơ chất nào đó, giữ yên để sử dụng nhiều lần….
Tùy thuộc vào việc hiểu định nghĩa rộng hay hẹp mà người ta phân ra hai loại: CNSH mới (new biotechnology)