Chuyen luan chung ve thuoc tê

Thuốc Gây tê

1. Định nghĩa
Gây tê là một phương pháp vô cảm sử dụng phương tiện lý, hoá học làm giảm hoặc mất ý thức tạm thời (nơi tiếp xúc thuốc)các kích thích hoặc dẫn truyền thần kinh của sợi thần kinh (đặc biệt cảm giác đau)chỉ làm mất cảm giác trên một vùng nhất định của cơ thể, vẫn duy trì ý thức của bệnh nhân.
2.Thuận lợi gây tê so với gây mê

Giảm sự mất máu
Duy trì tỉnh táo
Gây tê vùng ;tiêm
Gây tê tại chỗ:bôi,IM/SC
Kéo dài tác dụng giảm đau
Tránh tác dụng pHs
3.Sự khác biệt giữa thuốc mê và thuốc tê


-Thuốc mê:ảnh hưởng đến chức năng của vỏ não làm mất cảm giác đau
-Làm mất cảm giác đau tại chỗ
4.Các trường hợp cần gây tê
Qúa trình sinh thiết trên da hoặc mô
Sinh đẻ
Phẩu thuật trên bàn tay,cánh tay,bàn chân ,chân
Phẩu thuật mắt
Phẩu thuật đường tiêu hóa ,sinh dục
5.Thuốc gây tê có thể dùng chung với các thuốc:

-Epinephrin (adrenalin) : giảm sự chảy máu (do co mạch), kéo dài tác động, giảm sự khuếch tán vào cơ thể.
-Natri bicarbonat : giảm tính acid của thuốc  thuốc thể hiện tác động sớm hơn.
-Thuốc giải lo âu phòng co giật trước khi gây tê, hoặc bị ngất
6.Tiêu chuẩn 1 thuốc gây tê tốt

-Có hiệu quả gây tê
-Bắt đầu thấy tê (càng ngắn càng tốt)
-Mức độ tê đủ sâu
-Tương hợp với thuốc co mạch
-Không kích ứng
-Độc tính toàn thân thấp
-Phục hồi hoàn toàn
-Thời gian khởi phát nhanh,tác dụng đủ dài
7. Các phương pháp gây tê

Gây tê được chia thành hai phương pháp:
+ Gây tê tại chỗ (local anesthesia).
+ Gây tê vùng (regional anesthesia).

7.1. Gây tê tại chỗ:

Gây tê tại chỗ là phương pháp dùng các tác nhân vật lý - hóa học tác động trực tiếp lên những nhánh tận cùng của thần kinh ngoại vi.
Phương pháp này bao gồm:
+ Gây tê bề mặt (surface anesthesia): thực hiện bằng cách nhỏ, phun, bôi thuốc tê lên bề mặt niêm mạc. Phương pháp này thường dùng trong các phẫu thuật mắt, tai, mũi, họng, nội soi, răng miệng.
+ Tiêm ngấm (infiltration anesthesia): còn gọi là phương pháp Visnepxki, thực hiện bằng cách tiêm thuốc tê theo từng lớp tổ chức. Chỉ sử dụng cho các trường hợp mổ nhỏ, mổ nông, chích rạch áp xe...

+ Gây lạnh:
- Phun các loại thuốc mê bốc hơi nhanh lên mặt da (kêlen): dùng trong chích tháo mủ áp xe, mụn, nhọt...
- Làm lạnh bằng nước đá: là phương pháp cổ điển, sử dụng trong các trường hợp cắt đoạn chi ở bệnh nhân có thể trạng rất kém, không sử dụng được các phương pháp vô cảm khác.
Cách thực hiện: đặt một garô khoảng 10cm phía trên vị trí sẽ mổ sau khi đã chườm đá vùng đó rồi ngâm chi trong bể nước đá:
Chi trên 90 phút
Chi dưới 150 phút

7.2. Gây tê vùng (regional anesthesia):
Gây tê vùng là phương pháp dùng thuốc tê tác dụng trực tiếp lên các đường dẫn truyền thần kinh (thân, đám rối, rễ thần kinh) qua đó làm mất cảm giác ở một vùng tương ứng do thần kinh đó chi phối.
Gây tê vùng bao gồm:
+ Gây tê đám rối thần kinh cổ.
+ Gây tê đám rối thần kinh cánh tay.
+ Gây tê ngoài màng cứng.
+ Gây tê dưới màng nhện (gây tê tủy sống).
+ Gây tê tĩnh mạch.
+ Gây tê trong xương.

8. Tính chất chung của các thuốc tê.

Cường độ, thời gian tiềm tàng (latency), thời gian tác dụng của thuốc tê (duration) phụ thuộc vào:
- Loại thuốc tê.
- Liều lượng (nhiều hay ít).
- Dùng đơn thuần hay pha với thuốc co mạch.
- Nồng độ thuốc tê được sử dụng (cao hay thấp).
+ Sự nhạy cảm của các sợi thần kinh với thuốc tê phụ thuộc vào đường kính của nó. Các sợi có kích thước nhỏ tác dụng trước, kích thước lớn tác dụng sau theo thứ tự.
- Sợi thực vật.
- Sợi cảm giác (nóng, lạnh, đau, xúc giác).
+ Sự hồi phục của các sợi sẽ theo chiều ngược lại.
+ Các thuốc tê chủ yếu bị phân hủy ở gan, Sản phẩm phân hủy của thuốc đào thải qua thận, phổi, chỉ một tỷ lệ rất nhỏ thải nguyên chất (khoảng 5%).


9. Phân loại:


Có hai cách phân loại:
9.1.1. Theo nguồn gốc.
+ Tự nhiên: cocain.
+ Tổng hợp: chiếm hầu hết các thuốc tê hiện nay.
9.1.2. Theo công thức hoá học:
+ Loại ester: cocain, novocain.
+ Loại amid: lidocain, marcain...
Các thuốc co mạch phối hợp với thuốc tê có tác dụng co mạch làm giảm tốc độ
khuếch tán, qua đó làm tăng thời gian tác dụng của thuốc. Ngoài ra, khi sử dụng để gây tê tại chỗ nó còn có tác dụng hạn chế chảy máu và tai biến ngộ độc.
Thuốc co mạch thường dùng là adrenalin (epinephrin) pha với nồng độ 1/100.000 - 1/200.000 (1 - 2 giọt trong 10 ml thuốc tê).
Không dùng adrenalin trong các trường hợp:
- Bệnh tim.
- Bệnh động mạch vành.
- Gây tê các ngón tay, ngón chân
Nhóm nối ete:pramoxin,quinisocain
8.2. Một số loại thuốc tê thông dụng:
Cocain
Novocain (procain)
Chloroprocain (nescain)
Tetracain (pontocain)
Lidocain (xylocain, lignocain)
Mepivacain (carbocais)
Prilocain (citanest)
Marcain (bupivacain, sensore)
Etidocain (duranest)
Dibucain (nupercain)
Ropivacain (naropin)
9.Tác dung và tác dụng phụ
a:Tác dụng
Chỉ định dùng cho tất cả các trường hợp phản chỉ định gây mê; các trường hợp thể trạng bệnh nhân yếu, nếu gây mê sẽ có nhiều biến chứng, tiên lượng xấu.
b:Tác dụng phụ.
+ Phản ứng với thuốc tê.
+ Nhiễm trùng vùng gây tê.
+ Bệnh nhân bị bệnh tâm - thần kinh.
+ Bệnh nhân có tâm lý không ổn định, lo sợ.
+ Bệnh nhân suy gan.
+ Bệnh lý đông máu chảy máu.
+ Bệnh nhân mổ trên diện tích quá rộng (phải dùng liều lớn, dễ ngộ độc).
+ Trẻ em dưới 5 tuổi.

10. Biến chứng.

6.1. Ngộ độc:
Tai biến chủ yếu do sai sót về kỹ thuật như tiêm thuốc trực tiếp vào mạch máu, tiêm quá liều, vào các khu vực giàu mạch máu (tầng sinh môn, cổ tử cung...) hoặc thuốc tê ngấm ngay vào máu (tê vùng hầu họng, thanh phế quản...).
+ Triệu chứng nhiễm độc biểu hiện rõ trên hệ thần kinh trung ương và tim mạch:
- Thần kinh: bệnh nhân dãy dụa, rối loạn tâm thần, lo sợ, buồn nôn, nôn, co giật.... dần dần dẫn đến hôn mê.
- Tuần hoàn: da tái nhợt, mạch nhanh, huyết áp tăng, sau một thời gian ngắn mạch chậm, huyết áp giảm dẫn tới trụy mạch và ngừng tim.
- Hô hấp: bệnh nhân có cảm giác khó thở, thở nhanh nông và có thể ngừng thở hoàn toàn.

+ Xử trí cấp cứu:
- Ngừng tiêm thuốc.
- Cho thở oxy, tuỳ mức độ có thể hô hấp viện trợ qua mặt nạ hoặc hô hấp điều khiển qua ống nội khí quản.
- Chống co giật:
. Diazepam (seduxen) pha loãng tiêm tĩnh mạch chậm.
. Thiopental.
. Giãn cơ ngắn: succinycholin.
- Sử dụng các thuốc co mạch, tăng huyết áp: ephedrin, isoprenalin (isupren)...
- Truyền dịch, đặt nằm đầu thấp.

6.2. Dị ứng:
+ Triệu chứng: nổi mẩn, ngứa, phù toàn thân, huyết áp tụt, nôn mửa.
+ Điều trị:
- Thuốc kháng histamin (dimedron, pypolphen...).
- Corticoid: depersolon, prednisolon.
- Calcigluconat.