Chuyên đề cụm- môn ngữ văn

12/7/2011
1
Nhiệt liệt chào mừng
Các thầy,cô giáo về dự

Chuyên đề giáo dục môn ngữ văn
Năm học: 2011-2012
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Một số nét văn hoá
dân tộc Mường áp dụng trong dạy học
phần Ngữ văn địa phương
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
A. Lý thuyết
I.Văn học dân gian
1. Truyện dân gian:
1.1 -Truyền thuyết: Dịt Dàng
1.2 -Thần thoại:
Mặt trời và mặt trăng
1.3 -Cổ tích: Sự tích mường Bi
1.4 -Truyện cười: Trứng ngựa
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
2. Sử thi: Đẻ đất đẻ nước
( TiÕng M­êng: Te tấc te đác )
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
ĐẺ ĐẤT ĐẺ NƯỚC
SỬ THI MƯỜNG
Theo tác giả Đặng Văn Lung, cho đến thời điểm năm 1988, có khoảng trên mười bản Đẻ đất đẻ nước. Bản trung bình là 8000 câu, bản dài nhất là 16000 câu, bản ngắn nhất là 3500 câu. Văn bản được biên soạn công phu nhất là văn bản của Vương Anh, Hoang Anh Nhân, Đặng Văn Lung sưu tập (Đặng Văn Lung giới thiệu và khảo dị), nxb KHXH, 1988. Chúng tôi xin giơi thiệu văn bản này.

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Toàn văn bản có độ dài 4629 câu, được chia làm 26 rằng (chương, khúc), bao gồm: 1- Mở đầu; 2- Đẻ đất; 3- Đẻ nước; 4- Đẻ cây si; 5- Đẻ mường; 6 -Đẻ người; 7- Đẻ năm tháng; 8- Đẻ Dịt Dàng; 9- Đẻ Lang Tá Cài; 10 -Đẻ Lang Cun Cần; 11- làm nhà ở; 12- Tìm lửa nước; 13- Tìm lúa, tìm cơm; 14- Đẻ rượu cần; 15- Tìm lợn gà, trâu bò; 16 -Lang Cun Cần lấy vợ; 17- Đẻ trống đồng và chia ruộng đất; 18- Tìm cây Chu; 19- Chặt cây Chu, kéo Chu; 20- Làm nhà chu; 21- Đốt nhà chu; 22- Săn con Moong lồ; 23- Đánh cá điên, quạ điên; 24 -Đánh ma ruộng; 25- Đánh ma May, ma lang; 26- Đưa nhà vua về Đồng chì Tam quan Kẻ chợ.
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Thuở ấy, khi đất trời còn hỗn mang, bỗng "mưa dầm mưa dãi" nước ngập mênh mông, 50 ngày sau mới rút hết. Tự nhiên mọc lên một cây xanh có 90 cành, có một cành cao trọc trời, biến thành ông Thu Tha, Bà Thu Thiên. Hai Thần truyền lệnh làm ra Đất, Trời và Vạn vật. Sau đó, nắng dữ dội suốt 12 năm liền, mặt đất xơ xác. Thần Pồng Pêu ao ước một trận mưa lớn. Tức thì mưa to gió lớn suốt chín, mười ngày đêm; hạt mưa to bằng quả bưởi, nước lại ngập bao la. Bẩy tháng sau nước rút cạn, có một cây si khổng lồ mọc lên tua tủa 1919 cành. Trời sai con Sâu Gang khoét ruỗng ruột cây si. Cây đổ, mỗi cành hoá ra một bản mường:
..."Một cành đổ về đất Sạp
Nên mường Sạp.
Một cành đổ về đất Giạp
Nên mường Giạp.

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
3.Tục ngữ, ca dao
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
3.1 Ca dao
- Yêu nhau chẳng quản khó nghèo
Non cám cũng nuốt, già bèo cũng ăn

- Yêu nhau không lấy được nhau
Đi qua cửa ngõ ruột đau quằn quằn
Về nhà cơm chẳng buồn ăn
Nước chẳng buồn uống băn khoăn trong lòng
3.Tục ngữ, ca dao
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
3.2 Tục ngữ
- Tục ngữ về địa danh và đặc sản:
Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động.
Rau dớn mường Kha ăn ngon hơn
thịt gà xóm Mận.
- Tục ngữ về kinh nghịêm sản xuất:
Sấm mường lạ, để dạ mà ăn
Sấm mường Ngay quăng bừa cày lên gác.
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
II.Văn hoá dân gian

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Nhà ở
Người Mường ở nhà sàn đây là kiểu kiến trúc cổ truyền.
Nhà sàn truyền thống thường được lợp bằng cỏ gianh

NHÀ SÀN
Nhà ở
Người Mường ở nhà sàn đây là kiểu kiến trúc cổ truyền.
Nhà sàn truyền thống thường được lợp bằng cỏ gianh

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
PHẦN QUAN TRỌNG NHẤT LÀ BẾP
2. Món ăn
Người Mường thích ăn các món đồ như xôi đồ, cơm tẻ đồ, rau, cá đồ…
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
2. Món ăn

THỊT LỢN MUỐI CHUA THỊT LỢN THUI LUỘC
XÔI MÀU CƠM LAM
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Rượu cần của người Mường nổi tiếng bởi cách chế biến và hương vị đậm đà của men được đem ra mời khách quý và uống trong các cuộc vui tập thể.

3.Trang phục
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Lễ hội của người dân tôc mường
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
4. Lễ hội
Thường vào mùa xuân, ở các vùng Mường bắt đầu tổ chức lễ hội, không chỉ để vui chơi mà còn là dịp để bà con thỉnh cầu ước nguyện với trời đất, thần thánh, tổ tiên cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt.Qua các lễ hội người ta gửi gắm hy vọng vào một mùa bội thu, một năm mới ấm no, hạnh phúc, bình yên cho cả bản mường.


TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
Lễ hội cồng chiêng:
Cồng chiêng tham gia hầu hết vào mọi sinh hoạt hàng ngày của cộng đồng như hội Sắc bùa, lễ cưới, lễ tang, cuộc đi săn, kéo gỗ, mừng nhà mới, hội xuống đồng, khi thiên tai...

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Múa sạp
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
5. Dân ca
- Hát sắc bùa.
- Hát thường rang.
- Bọ mẹng.
- Hát ví.
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Lễ khai hạ (7/ 1 âm lịch) xóm Cao
( xã Cao Răm – Lương Sơn)
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

6. Tín ngưỡng

thờ cúng tổ tiên
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Cưới xin

Trai gái tự do yêu đương tìm hiểu, ưng ý nhau thì báo để gia đình chuẩn bị lễ cưới. Ðể dẫn đến đám cưới phải qua các bước: ướm hỏi (kháo thếng), lễ bỏ trầu (ti nòm bánh), lễ xin cưới (nòm khảu), lễ cưới lần thứ nhất (ti cháu), lễ đón dâu (ti du). Trong ngày cưới, ông mối dẫn đầu đoàn nhà trai khoảng ba, bốn chục người gồm đủ nội, ngoại, bạn bè mang lễ vật sang nhà gái tổ chức cưới. Chú rể mặc quần áo đẹp chít khăn trắng, gùi một chón (gùi) cơm đồ chín (bằng khoảng 10 đấu gạo), trên miệng chón để 2 con gà sống thiến luộc chín. Trong lễ đón dâu, cô dâu đội nón, mặc váy áo đẹp ngoài cùng là chiếc áo dài màu đen thắt 2 vạt ở phía trước. Cô dâu mang về nhà chồng thường là 2 chăn, 2 cái đệm, 2 quả gối tựa để biếu bố mẹ chồng và hàng chục gối con để nhà trai biếu cô dì, chú bác.

TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Ma chay
Người chết tắt thở, con trai trưởng cầm dao nín thở chặt 3 nhát vào khung cửa sổ gian thờ, sau đó gia đình nổi chiêng phát tang. Thi hài người chết được liệm nhiều lớp vải và quần áo theo phong tục rồi để vào trong quan tài làm bằng thân cây khoét rỗng, bên ngoài phủ áo vẩy rồng bằng vải.
Khi người con trai trong gia đình ấy chống gậy tre thì gia đình ấy có bố mất, nếu chống gậy gỗ thì gia đình có mẹ mất.


Ma chay
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

7.Trò chơi dân gian
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Bắn nỏ:
môn thể thao tiêu biểu cho tinh thần
thượng võ của đồng bào dân
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Đánh mảng
Đây là trò chơi giành riêng
cho các cô gái Mường 
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Đẩy gậy
không chỉ dừng lại ở trò chơi mang tính chất thông thường, môn này đã được đưa vào thi đấu trong các giải thể thao.
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Ném còn:
Đối với dân tộc Mường ném còn là trò chơi
hấp dẫn nhất của trai gái trong dịp hội xuân.
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

B. Một số lỗi phát âm, chính tả thường gặp của học sinh THCS tỉnh Hoà Bình nói chung và trường THCS Cao Răm – Lương Sơn nói riêng.
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

1.Các âm đầu:
+ lẫn lộn v/b
Ví dụ: đi vào thành đi bào
+ lẫn lộn t/th
Ví dụ: tám thành thám
+ lẫn lộn đ/t
Ví dụ: đi chợ thành ti chợ
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Các vần
+ Phát âm uân thành uôn
Ví dụ: mùa xuân thành mùa xuôn
+ Phát âm uyên thành iên
Ví dụ: chuyên môn thành chiên môn
+ Phát âm uy thành i
Ví dụ: thuỷ chung thành thỉ chung
+ Phát âm oan thành on
Ví dụ: đoàn kết thành đòn kết
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

Cấu trúc cú pháp
- Thường hay đảo lộn trật tự cú pháp thông thường
Ví dụ: Hôm nay, trời nắng thật đẹp
thành trời nắng đẹp thật đấy, hôm nay ấy
- Dùng từ sai nghĩa:
Ví dụ: Tôi không cảm thấy ngon miệng thành Tôi không nghe ngon
Hiểu lẫn lộn nghĩa của từ trong tiếng Kinh
và tiếng Mường
Ví dụ: Qủa khế có 5 theng( múi)
Vải thưa che mắt thánh ( rắn)
Em bị giun sủa ( quấy)
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

CHÚC QUÝ THẦY CÔ HẠNH PHÚC THÀNH ĐẠT
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN
PHẦN LÝ THUYẾT ĐẾN DÂY LÀ KẾT THÚC
TRƯỜNG THCS CAO RĂM PHÒNG GD&ĐT LƯƠNG SƠN

B. THỰC HÀNH