Chuyên đề bồi dưỡng HSG Tin hoc

CHUYÊN ĐỀ
BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN TIN HỌC
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1. Lý do chọn đề tài:
Như chúng ta đã biết, học sinh giỏi đạt kết quả cao trong các kỳ thi do nhiều yếu tố: Tố chất học sinh, sự quan tâm của gia đình, ý thức học tập của học sinh, việc bồi dưỡng của giáo viên. Theo quan điểm của tôi, điều quan trọng hơn cả là chúng ta phải trang bị cho các em vững vàng kiến thức trước khi đi thi. Do vậy việc bồi dưỡng vẫn là yếu tố quan trọng hơn cả. Nhưng chúng ta cần bồi dưỡng học sinh giỏi những nội dung gì, bồi dưỡng như thế nào cho đạt hiệu quả?
Thực hiện được điều đó, nhà trường của chúng ta đang cố gắng hướng đến sự phát triển tối đa những năng lực tiềm tàng trong mỗi học sinh. Ở các trường THCS hiện nay, việc nâng cao chất lượng đại trà, chăm lo bồi dưỡng học sinh giỏi đang được nhiều cấp bộ chính quyền và nhân dân địa phương quan tâm.
Thực tế hiện nay ở các trường THCS về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi đã được chú trọng song vẫn còn những bất cập nhất định như: sự say mê của học sinh với môn Tin học chưa cao, cách tuyển chọn, phương pháp giảng dạy và đặc biệt là môn Tin học chưa được chú trọng. Từ những bất cập trên dẫn đến hiệu quả bồi dưỡng không đạt được như ý muốn.
Cho đến nay, dù thời gian dạy bồi dưỡng học sinh giỏi chưa được lâu, nhưng trong quá trình dạy tôi đã gặp nhiều thuận lợi cũng như không ít khó khăn nên đã rút ra được một số kinh nghiệm nhỏ như : thuận lợi, khó khăn trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn tin học và xin chia sẻ những kinh nghiệm cùng với quý thầy cô mong được trao đổi cùng với quý thầy cô đồng nghiệp để có thêm cơ hội học tập đồng thời nhận được nhiều sự góp ý bổ sung để chúng ta cùng nhau tiến bộ, cùng có thêm nhiều điều kiện nâng cao chuyên môn, góp phần nhỏ vào sự nghiệp giáo dục chung của ngành. Vì thế tôi chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi môn tin học ”

Đối với khối THCS, hiện nay học sinh coi bộ môn Tin học vẫn được xem là môn học phụ. Do vậy mà đa số học sinh vẫn không quan tâm cho lắm. Có một số ít học sinh xem môn Tin học là học cho vui. Nhận thức của học sinh về môn học này còn hạn chế. Bên cạnh đó vẫn có một số em học sinh rất yêu thích, đam mê.
Ở các em học sinh khối THCS thì môn lập trình Pascal các em bước đầu đã làm quen nhưng không chú trọng nên khả năng tư duy vẫn còn hạn chế nên việc phân tích để hiểu được bản chất của vấn đề là rất khó.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1. Cơ sở lí luận:
1.1 Đặc điểm nhận thức của học sinh đối với môn Tin học:
Các em học sinh đa số còn mơ hồ, chưa hình dung được.
Ngôn ngữ lập trình nói chung và ngôn ngữ lập trình Pascal nói riêng nhìn chung là khó hiểu, có vẻ hơi trừu tượng. Chính vì vậy mà đối với các em học sinh lớp 8,9 đôi lúc vẫn chưa hiểu được một số từ, một số câu lệnh và kể cả các thủ tục trong ngôn ngữ đưa ra
Trong thời gian được phân công bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tin học tôi nhận thức được tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, tôi đã luôn bám sát, tìm tòi và phát hiện học sinh giỏi. Với nhận thức đó tôi luôn đi sâu tìm hiểu nội dung chương trình lập trình Pascal, nghiên cứu kĩ nội dung các phần thi, các tài liệu tập huấn. Qua sự đó, đối chiếu với thực tế giảng dạy cố gắng tìm những biện pháp tối ưu nhằm hỗ trợ công tác giảng dạy, bồi dưỡng đạt hiệu quả cao.
1.2 Thực trạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tin học hiện nay.
Trên cơ sở nghiên cứu đó tôi nhận thấy: Mục tiêu bồi dưỡng học sinh môn lập trình Pascal không phải là để tạo ra các nhà lập trình chuyên nghiệp, mà mục tiêu chính của công tác này là: bồi dưỡng khả năng tư duy, sáng tạo và lập luận, phân tích, thiết kế của học sinh. Giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi nắm khá chắc nội dung chương trình và kiến thức về ngôn ngữ lập trình, biết vận dụng đổi mới phương pháp dạy học: lấy học sinh làm trung tâm, biết tôn trọng sự sáng tạo của học sinh. Trong quá trình giảng dạy biết sử dụng nhiều câu hỏi gợi mở để hướng học sinh phân tích, tìm ra được thuật toán.
PGD&ĐT cấp máy vi tính tạo điều kiện đưa môn Tin học vào giảng dạy.
Được Hội đồng bộ môn cấp tỉnh và huyện thị chỉ đạo kịp thời, hướng dẫn tận tình.
Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi hiện nay đã được nhà trường quan tâm chỉ đạo sát sao đặc biệt là đã có những phần thưởng có tính khích lệ để động viên giáo viên và học sinh cụ thể:
Về chế độ: Nhà trường thanh toán chế độ hợp lí cho giáo viên.
2. Thực trạng
2.1. Thuận lợi:
Về Khen thưởng:
+ Nhà trường khuyến khích, động viên những giáo viên bồi dưỡng có học sinh đạt giải cao trong các kì thi tỉnh.
+ Hàng năm nhà trường đã tổ chức trao thưởng cho các em học sinh đạt giải và các giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi.
+ Bên cạnh đó nhà trường tạo mọi điều kiện cần thiết đảm bảo cho công tác bồi dưỡng đạt hiệu quả như: phòng học, máy tính, máy chiếu…
+ Bên cạnh đó, được nhà trường tạo điều kiện và quan tâm trong công tác bồi giỏi học sinh, nhất là được lãnh đạo phân công giảng dạy theo đúng sở trường đào tạo của giáo viên. Đặc biệt được sự cộng tác nhiệt tình từ phía giáo viên chủ nhiệm.
Về phía học sinh có ý thức chấp hành nội quy của nhà trường và phấn đấu trong học tập, có ý thức rèn luyện tốt, say mê đối với môn Tin học.
Nhìn chung hiện nay, nhà trường đã chú ý bồi dưỡng học sinh giỏi nhưng điều kiện thực tế còn hạn chế cả phía nhà trường và phía cha mẹ học sinh. Đa số các trường THCS nói chung và trường THCS Hiếu Phụng nói riêng khi chọn bồi dưỡng học sinh giỏi các em đều chọn thi các môn Toán, Lí , Hóa, AV… sau đó không còn vào được môn nào hoặc bị loại khi kiểm tra vòng trường thì các em mới chọn tham gia thi môn Tin học.
2.2 Khó khăn:
Về phía phụ huynh học sinh thì đa số phụ huynh thích cho con em mình tham gia bồi dưỡng các môn như: Toán, Lí, Hóa,…
Đặc trưng môn học: Nhìn chung môn lập trình Pascal là môn học khá trừu tượng, đòi hỏi học sinh phải có khả năng phân tích, tư duy tốt và chỉ có những học sinh giỏi về môn Toán, vật lí cộng thêm niềm đam mê, cần cù, chịu khó mới học tốt được.
Thời gian dành cho chương trình bồi dưỡng không nhiều.
Vì môn Tin học mới đưa vào thi học sinh giỏi năm đầu tiên nên hệ thống chương trình và tài liệu rèn học sinh giỏi chưa hoàn chỉnh, thời gian bồi dưỡng cho học sinh chưa chủ động, giáo viên còn non trẻ về kinh nghiệm.
Học sinh phải hoàn thành chương trình trên lớp nên ảnh hưởng rất lớn đến thời gian tham gia bồi dưỡng và đa số các em thì không có máy tính cá nhân. Từ đó làm cho các em không cón điều kiện phát triển môn học.
Tóm lại: Thực trạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tin học hiện nay tuy có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn. Tuy vậy, khó khăn nào cũng có hướng giải quyết
Trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi khâu đầu tiên là khâu phát hiện và tuyển chọn học sinh. Việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi phải được tiến hành từ những tiết học đầu năm. Giáo viên đứng lớp trực tiếp phát hiện lựa chọn những học sinh có chút năng khiếu, tố chất và đặc biệt phải có sự yêu thích với môn học đó. Bởi nếu không có trí lực và tình yêu đối với môn học thì các em khó mà theo được lớp học bồi dưỡng học sinh giỏi
3. Các giải pháp tiến hành:
Giải pháp 1: Đối với việc tuyển chọn học sinh và xây dựng kế hoạch
Mặt dù học sinh được tự do lựa chọn môn học để tham gia bồi dưỡng nhưng chúng ta nên lựa chọn những học sinh có kiến thức, kỹ năng, phải yêu thích môn học, say mê trong học tập và ham học hỏi  phù hợp với đặc trưng của bộ môn. Thông qua giáo viên chủ nhiệm định hướng, sự thỏa thuận của giáo viên bồi dưỡng ở các đội tuyển để tránh tình trạng chồng chéo giữa môn này với môn kia.
Sau tuyển chọn việc tiếp theo là xây dựng kế hoạch học tập phù hợp với năng lực và hoàn cảnh học sinh nên cụ thể cho tuần, tháng và có chuyên đề rõ ràng, trên cở sở chương trình chung của phòng giáo dục và sở giáo dục .
Tích cực tìm tòi trao rồi kinh nghiệm bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch bồi dưỡng theo tuần, tháng, tích cực sưu tầm tài liệu, bộ đề liên quan thông qua cấu trúc chương trình chung của phòng giáo dục và sở giáo dục . Thực hiện đúng theo lịch đề ra, có kế hoạch và đề ra được mục tiêu yêu cầu cần đạt tới.
Dạy chắc cơ bản trước rồi mới nâng cao: Các bài cơ bản là những bài tương đối dễ, chỉ liên quan đến một hoặc vài loại kiến thức kỹ năng, cần phải luyện tập nắm vững từng loại trước.
Sau đó mới nâng cao dần những bài tổng hợp nhiều loại kiến thức, học sinh đã nắm vững từng loại sẽ dễ dàng nhận ra và giải quyết được các bài tập tương tự.
Giải pháp 2: Đối với giáo viên bồi dưỡng
Mỗi loại cần thông qua một hoặc hai bài điển hình, quan trọng là phải rút ra phương pháp rồi cho thêm một số bài cho học sinh tự vận dụng cho thành thạo phương pháp, cần kiểm tra sự tiếp thu kiến thức của học sinh. Chú ý kết hợp giữa lí thuyết phân tích từ đó vận dụng thực hành trên máy để học sinh trãi nghiệm được kết quả, trong quá trình này chúng ta nên tập cho học sinh thói quen giải bài tập theo “ba bước” của Pascal.
Bước 1: Xác định bài toán
Bước 2: Mô tả thuật toán
Bước 3: Viết chương trình
Để viết được một chương trình chính xác thì bước phân tích đề là rất quan trọng, bước này không thể bỏ qua và nếu bước này làm không kĩ thì có thể sai cả bài toán.
Ví dụ : Kiểm tra phân số tối giản
* Xác định bài toán:
- Input: tử số (x); mẫu số (y)
- Output: phân số a/b tối giản hoặc phân số a/b không tối giản.
Giải pháp 3: Các bước rèn luyện cho học sinh:
Rèn luyện kĩ năng xác định bài toán:
* Ý tưởng: Phân số tối giản là phân số không còn chia hết cho số nào được hết, nghĩa là ƯCLN của tử số và mẫu số bằng 1.
-Tìm ƯCLN(x,y)
-Kiểm tra:
+Nếu ƯCLN(x,y)=1 thì x/y là phân số tối giản
+Nếu ƯCLN(x,y)<>1 thì x/y không là phân số tối giản
Rèn luyện kĩ năng viết thuật toán:
Ta có thể viết thuật toán theo hai cách
+ Cách 1: Liệt kê
+ Cách 2: Sơ đồ khối.
Ví dụ: Mô tả thuật toán để liệt kê các bước pha trà mời khách.
- INPUT: Trà, nước sôi, ấm và chén.
- OUTPUT: Chén trà đã pha để mời khách.
- Bước 1. Tráng ấm, chén bằng nước sôi.
- Bước 2. Cho trà vào ấm.
- Bước 3. Rót nước sôi vào ấm và đợi khoảng 3 đến 4 phút.
- Bước 4. Rót trà ra chén để mới khách.
Rèn luyện kĩ năng viết chương trình:
Nếu việc phân tích và đưa ra thuật toán khó bao nhiêu thì việc viết chương trình lại càng phải chính xác và khó khăn hơn. Phải viết đúng câu lệnh, cú pháp và có khả năng tư duy tốt thì chương trình mới thi hành được. Chính vì vậy, với tư cách là giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi tôi đã rèn cho học sinh cách viết từng câu lệnh một, từ cách khai báo đến câu lệnh nhập, câu lệnh khai báo,…
Bài 1: Viết chương trình tìm UCLN và BCNN của hai số nguyên x, y.
Var x, y, P:Integer;
Begin
Write(‘Nhập vào giá trị của x và y : ‘);
Readln(x,y);
P:=x*y;
While x <> y do
Begin
If x > y then x:=x - y
Else y := y - x;
End;
Writeln(‘UCLN la ‘ , x );
If x <> 0 then Writeln(‘BCNN la ‘ , P div x)
Else Writeln(‘Khong co BCNN ‘);
Readln;
End.
- Biên soạn chương trình, nội dung bồi dưỡng rõ ràng, cụ thể, chi tiết cho từng mảng kiến thức.
- Luyện các kĩ năng về ngôn ngữ lập trình ngay từ đầu.
   - Về tài liệu: tìm tòi, sưu tầm các loại sách bài tập,sách tham khảo dựa vào cấu trúc chương trình chung và đề thi HSG, thông qua trao đổi chuyên môn trong Hội đồng bộ môn huyện và sở giáo dục
Giải pháp 4: Đối với chương trình bồi dưỡng
III. KẾT LUẬN
Từ việc xác định được những thuận lợi và khó khăn ban đầu, bản thân đã có những giải pháp cho công việc bồi giỏi học sinh của mình và có được bốn học sinh đạt vòng huyện và một học sinh đạt vòng Tỉnh giải ba
Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ của bản thân đã rút ra được trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi của mình. Rất mong sự đóng góp, chia sẽ thêm những giải pháp hay và phù hợp hơn nữa của quý thầy cô đồng nghiệp để tôi có thể làm tốt hơn công việc của mình góp phần vào thành tích của nhà trường và sự nghiệp giáo dục của địa phương.
Cuối cùng tôi xin kính chúc quý vị đại biểu, quý thầy cô đồng nghiệp mạnh khoẻ, hạnh phúc, thành công trong công tác.
Xin trân thành cảm ơn!