CHUYÊN DỀ BÀN TAY NẶN BỘT

 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
Giáo viên thực hiện : NGUYỄN QUANG LẬP
Giảng dạy Sinh học cấp THCS
theo phương pháp “Bàn tay nặn bột"
Trà giang, ngày 04 tháng 03 năm 2014
CHUYÊN ĐỀ
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
Giáo sư Georges Charpak - viện sĩ
Viện hàn lâm khoa học Pháp
(Giải Nobel Vật lý năm 1992 )
IV. Tiến trình dạy học theo PP
“ Bàn tay nặn bột ”
I. Cơ sở khoa học
V. Những thuận lợi, khó khăn
và đề xuất khi dạy Sinh học
theo PP “Bàn tay nặn bột ”
II. Một số PP tiến hành
thực nghiệm tìm tòi
nghiên cứu Sinh học
III. Các nguyên tắc của PP
“ Bàn tay nặn bột”
1995
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
Giáo sư Georges Charpak - viện sĩ
Viện hàn lâm khoa học Pháp
(Giải Nobel Vật lý năm 1992 )
IV. Tiến trình dạy học theo PP
“ Bàn tay nặn bột ”
I. Cơ sở khoa học
V. Những thuận lợi, khó khăn
và đề xuất khi dạy Sinh học
theo PP “Bàn tay nặn bột ”
II. Một số PP tiến hành
thực nghiệm tìm tòi
nghiên cứu Sinh học
III. Các nguyên tắc của PP
“ Bàn tay nặn bột”
1995
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
Giáo sư Georges Charpak - Viện sĩ
Viện hàn lâm khoa học Pháp
(Giải Nobel Vật lý năm 1992 )
Phương pháp dạy học
tích cực;
Dựa trên thí nghiệm
nghiên cứu;
Áp dụng môn khoa học
tự nhiên;
Chú trọng hình thành
kiến thức:
+ Bằng các thí nghiệm,
tìm tòi;
+ Chính học sinh tìm
ra câu trả lời;
Tạo tính tò mò, ham
muốn, say mê khoa học;
Rèn kĩ năng diễn đạt
(nói, viết..)
1995
QUAN SÁT- THÍ NGHIỆM – LÀM MÔ HÌNH – NGHIÊN
CỨU TÀI LIỆU …
SINH HỌC
I. CƠ SỞ KHOA HỌC
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
I. CƠ SỞ KHOA HỌC
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
Vấn
đề
khoa
học
HS tự
Đặt câu hỏi,
giả thuyết
Ban đầu
Tiến hành
thí nghiệm
Kiểm chứng
Đưa ra kết luận
Thông qua:
( so sánh,
thảo luận,
phân tích,
tổng hợp…)
Điều gì
sẽ xảy ra?
Đối chiếu dự báo ban đầu
I. CƠ SỞ KHOA HỌC
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
1. Phương pháp Quan sát: Là một quá trình tri giác ( mắt thấy tai nghe) và ghi lại mọi yếu tố liên quan
đến đối tượng nghiên cứu phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm mô tả phân tích, nhận định, đánh giá;
2. Phương pháp thí nghiệm: Đây là phương pháp được khuyến khích thực hiện trong bước tiến hành thí
nghiệm tìm tòi, nghiên cứu khi giảng dạy trong phương pháp “LAMAP
3. Phương pháp làm mô hình: Sẽ giúp HS hiểu về cơ chế hoạt động mà phương pháp quan sát và thí
Nghiệm trực tiếp không làm rõ được.
4. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Được sử dụng để HS tìm ra câu trả lời cho câu hỏi mà chính các em
tự đề xuất trên cơ sở mâu thuẫn giữa các nhận thức ban đầu của HS ( không phải là nghiên cứu tài liệu để
trả lời các câu hỏi mà GV đưa ra ).
II. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM TÌM TÒI NGHIÊN CỨU
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
III. CÁC NGUYÊN TẮC CỦA BÀN TAY NẶN BỘT

1. HS quan sát:
Vật thật
Hiện tượng
Thực tại
Gần gũi
Dễ cảm nhận
2. Trong quá trình học:
Lập luận
Đưa ra lí lẽ
Thảo luận
Xây dựng kiến thức cho mình
Các ý kiến
Kết quả đề xuất
3. Các hoạt động đề ra:
Tổ chức theo tiến trình sư phạm
Nâng cao dần mức độ học tập
Chương trình học tập được nâng cao
Dành phần lớn quyền tự chủ cho HS
4. Thời gian cho 1 đề tài:
Tối thiểu 2 giờ/ tuần
Có thể kéo dài trong nhiều tuần
Các hoạt động có tính liên tục
Phương pháp sư phạm đảm bảo trong suốt quá trình học tập
* Nguyên tắc về tiến trình sư phạm: (6 nguyên tắc)
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
III. CÁC NGUYÊN TẮC CỦA BÀN TAY NẶN BỘT

5. Vở thí nghiệm:
Mỗi HS phải có 1 quyển
Ghi theo cách thức và ngôn ngữ riêng của mình
6. Mục tiêu chính:
Là sự chiếm lĩnh dần dần của HS các khái niệm (khoa học, kĩ thuật…)
Tạo sự vững vàng trong diễn đạt nói và viết
* Những đối tượng tham gia: (4 nguyên tắc)
1. Gia đình, địa phương…
(khuyến khích, ủng hộ)
2. Địa phương,
các nhà khoa học
(tham gia theo khả năng)
4. Internet
(tìm thông tin)
3. Nơi đào tạo GV
(giúp kinh nghiệm và PP)
GIÁO VIÊN
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
1. Các bước của tiến trình dạy học
(gồm 5 bước)
Bước 1: Tình huống xuất phát và nêu vấn đề:
Bước 2: Bộc lộ quan điểm ban đầu của HS:
Bước 3: Đề xuất câu hỏi hay giả thuyết và thiết kế phương án thực nghiệm:
Bước 4: Tiến hành thực nghiệm tìm tòi – nghiên cứu.
Bước 5: Kết luận và hợp thức hóa kiến thức.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
2. Tiến trình sư phạm của các hoạt động dạy học:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
* GV: - Không phải tốn thời gian cho việc thuyết trình giảng giải;
- Kiến thức được học sinh tiếp nhận 1 cách tự nhiên, thởi mái, không gò ép;
- Rèn luyện được kĩ năng xử lí tình huống, nâng cao năng lực sư phạm…
* HS: - Có được kĩ năng phán đoán, lập luận, bảo vệ ý kiến cá nhân;
- Mạnh dạn, tự tin trước đám đông;
- Phát huy tính tò mò, khả năng tìm tòi, lòng say mê khoa học;
- Tự chiếm lĩnh kiến thức qua thực nghiệm sẽ nhớ lâu;
- Rèn luyện kĩ năng diễn đạt ( nói, viết…), quan sát, làm thí nghiệm…
IV. THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ ĐỀ XUẤT:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
6. Kỹ năng của GV
3. Số HS mỗi lớp
1. Cơ sở vật chất
2. Thời gian
5. Nhận thức
4. Đánh giá
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
1. KHÓ KHĂN
CƠ SỞ VẬT CHẤT
-Bàn ghế được bố trí theo dãy nối tiếp nhau -> không thuận lợi
cho việc tổ chức học theo nhóm;
-Phòng học bộ môn chủ yếu là ghép và chưa thật đầy đủ cho
việc giảng dạy bộ môn;
-Trang thiết bị và phương tiện hỗ trợ cho các hoạt động dạy
học còn thiếu như máy chiếu, máy tính, máy chiếu sách…
-Dụng cụ thí nghiệm, thực hành chưa đồng bộ, một số
thiếu chính xác;
-Nguồn hỗ trợ cho các hoạt động còn hạn chế.
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
Thời lượng 45 phút cho 1 tiết học rất khó áp dụng dạy học theo phương pháp “LAMAP” là không đủ, đa phần kéo dài hơn so với quy định do:
+ Cấu trúc SGK nhiều bài còn nặng về lí thuyết; lượng kiến thức cần truyền tải cho học sinh tương đối nhiều;
+ Học sinh ghi vở thực nghiệp tốn thời gian;làm thí nghiệm có thể thất bại nhiều lần…
2. KHÓ KHĂN
VỀ THỜI GIAN
Nên thường ảnh hưởng đến các tiết học khác.
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
3. KHÓ KHĂN
SĨ SỐ HỌC SINH
Cũng gây khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động tham quan,
dã ngoại, điều tra tế cho học sinh…
Việc tổ chức học tập theo nhóm rất khó khăn
Số học sinh trên một lớp thường quá đông
Không phát huy được hiệu quả của phương pháp “Bàn tay nặn bột”
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
* Đánh giá giờ dạy của GV:
4. KHÓ KHĂN
TRONG ĐÁNH GIÁ
+ Mang nặng tính hình thức:
( có sử dụng CNTT, TN0 … và có thành công hay không )
+ Chưa chú ý nhiều đến hiệu quả hoạt động nhận thức cho HS;
+ Trong quá trình học thường có nhiều diễn biến bất ngờ không
lường trước được -> có thể không hoàn thành tất cả các khâu
trong 1 tiết học -> giờ dạy không được đánh giá cao => Gv e
dè khi áp dụng.
* Kiểm tra kiến thức của HS hiện nay chủ yếu là kiểm tra sự ghi nhớ và vận dụng lí thuyết của HS “thi gì, học đấy”
* Kiểm tra, đánh giá, thi cử chưa thật đổi mới theo hướng đánh giá kĩ năng và sự sáng tạo
của học sinh
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
5. NHẬN THỨC CỦA HS
* Trình độ nhận thức của HS trong lớp không đồng đều; vốn kiến thức thực tế ít;
* Học sinh vẫn còn thói quen đọc chép; học thuộc lòng; học để lấy điểm cao,một số học
chống đối … mà không phải là sự tò mò, ham muốn khám phá, yêu và say mê môn học;
tự mình chiểm lĩnh kiến thức;
* Phần lớn HS còn nhút nhát, ngại giao tiếp, một số còn mặc cảm, không tự tin trong diễn đạt,
phát biểu ý kiến, trong thí nghiệm tìm tòi nghiên cứu và các hoạt động trao đổi thảo luận…
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
6. KỸ NĂNG CỦA
GIÁO VIÊN
* Một số GV dạy chéo ban nên:
* Do mới tiếp cận phương pháp vì vậy việc áp dụng còn hạn chế nên:
+ Kiến thức chuyên sâu về sinh học chưa thật vững vàng;
+ khả năng linh hoạt trong ứng phó các tình huống bất ngờ xảy ra trong tiết học…;
+ Gặp khó khăn trong việc nêu ra tình huống mở đầu cho mỗi bài dạy;
+ Trong tiến trình dạy học, ở 1 số bài, GV không có đủ kiến thức và khả năng tìm ra
1 số TN chứng minh;
* Việc tìm hiểu thiết bị và các phương tiện hỗ trợ đôi khi còn hạn chế…
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP " BÀN TAY NẶN BỘT"
- Do giáo viên đưa ra như một cách dẫn dắt vào bài học
- Phải ngắn gọn, gần gũi dễ hiểu đối với học sinh
- Nhằm lồng ghép câu hỏi nêu vấn đề
- Tình huống càng rõ ràng thì việc dẫn nhập cho câu hỏi nêu vấn đề càng dễ.
Bước 1: Tình huống xuất phát và nêu vấn đề:
- Chuẩn bị một tình huống mở có liên quan đến vấn đề khoa học đặt ra.
- Căn cứ vào nội dung khoa học của bài học, chọn khái niệm chủ chốt cần hình thành, dựa trên những tình huống gần gũi quen thuộc với học sinh để làm tình huống xuất phát.
- Cũng có thể bắt đầu từ một hiện tượng phổ biến trong tự nhiên hay từ một thí nghiệm sinh học đơn giản để làm tình huống xuất phát.


Kinh nghiệm thực hiện:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP " BÀN TAY NẶN BỘT"
Bước 2: Bộc lộ quan điểm ban đầu của HS:
- Làm hình thành các câu hỏi của học sinh
- Gv khuyến khích HS nêu những suy nghĩ, nhận thức ban đầu của mình bằng lời nói, viết, vẽ
trước khi được học kiến thức mới
- Có thể yêu cầu học sinh nhắc lại kiến thức cũ đã học có liên quan đến kiến thức mới
- Công việc được thực hiện dưới sự hướng dẫn bởi giáo viên, giáo viên có thể giúp sửa chữa, phát biểu lại các câu hỏi để đảm bảo đúng nghĩa, tập trung vào lĩnh vực khoa học và tạo điều kiện cho việc nâng cao khả năng diễn đạt nói của học sinh;
- Sự chọn lựa có định hướng, có căn cứ của giáo viên trong việc khai thác các câu hỏi của học sinh một cách hiệu quả (nghĩa là thích hợp với một tiến trình xây dựng, có tính đến các dụng cụ thực nghiệm và tài liệu sẵn có) có thể dẫn đến việc học một nội dung trong chương trình.


Kinh nghiệm thực hiện:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP " BÀN TAY NẶN BỘT"
Bước 3: Đề xuất câu hỏi hay giả thuyết và thiết kế phương án thực nghiệm:
* Đề xuất câu hỏi:
- Xoáy vào những quan niệm liên quan đến các kiến thức trọng tâm của bài
- Từ những khác biệt ban đầu -> đề xuất các câu hỏi
- Cần phải chọn lựa quan niệm ban đầu tiêu biểu theo mục đích dạy học
* Đề xuất phương án thí nghiệm nghiên cứu:
- Từ các câu hỏi được đề xuất nêu câu hỏi cho học sinh
- HS đề xuất các giả thuyết và thiết kế các phương án thực nghiệm tìm tòi để kiểm chứng
- Cách quản lí tạo nhóm học sinh của giáo viên (ở các mức khác nhau tùy thuộc hoạt động, từ mức độ cặp đôi đến mức độ cả lớp); các yêu cầu đặt ra (các chức năng và hành vi mong đợi ở từng nhóm).
- Giúp học sinh hình thành các vấn đề khoa học và tiếp theo là đặt ra các giả thuyết khoa học (chú ý làm rõ và quan tâm đến sự khác biệt giữa các ý kiến).
- Tổ chức việc đối chiếu các ý kiến sau một thời gian tạm đủ mà học sinh có thể suy nghĩ.
- Khẳng định lại các ý kiến về phương pháp kiểm chứng giả thuyết mà học sinh đề xuất.
Kinh nghiệm thực hiện:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP " BÀN TAY NẶN BỘT"
Bước 4: Tiến hành thực nghiệm tìm tòi – nghiên cứu.
- Từ đề xuất phương án tìm tòi nghiên cứu -> lựa chọn dụng cụ thí nghiệm , thiết bị dạy học để
tiến hành nghiên cứu;
- Ưu tiên thí nghiệm trực tiếp trên vật thật
- Có thể làm trên mô hình hoặc quan sát tranh vẽ
- Tập hợp các điều kiện thí nghiệm, hay hướng dẫn HS quan sát nhằm kiểm chứng các ý tưởng nghiên cứu được đề xuất.
- Việc quản lí các ghi chép cá nhân của học sinh.
- Giúp học sinh phương pháp trình bày kết quả.


Kinh nghiệm thực hiện:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP " BÀN TAY NẶN BỘT"
Bước 5: Kết luận và hợp thức hóa kiến thức.
- Các câu trả lời dần dần được giải quyết, giả thuyết được kiểm chứng, kiến thức được hình thành;
- Yêu cầu học sinh nhìn lại, đối chiếu lại quan niệm ban đầu-> cho kết luận
- Giáo viên tóm tắt, kết luận và hệ thống lại
- Học sinh ghi vào vở như là kiến thức của bài học
- Giúp học sinh lựa chọn các lí luận và hình thành kết luận.
- Đề nghị một tình huống ngược lại.
Đặt ra các câu hỏi mới
- Tùy thuộc vào tính chất của các câu hỏi mới (sự phù hợp với chương trình, tính hiệu quả…) và tùy thuộc vào những điều kiện bó buộc về vật chất và thời gian mà các câu hỏi này có thể dẫn đến một quá trình tìm tòi nghiên cứu mới hay không.
Kinh nghiệm thực hiện:
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
GIẢNG DẠY SINH HỌC CẤP THCS THEO PHƯƠNG PHÁP "BÀN TAY NẶN BỘT"
 PHÒNG GD&ĐT KIẾN XƯƠNG
TRƯỜNG THCS TRÀ GIANG
Giáo viên thực hiện : NGUYỄN QUANG LẬP
Trà giang, ngày 04 tháng 02 năm 2014
CHUYÊN ĐỀ KẾT THÚC
Kính chúc các thầy cô mạnh khỏe, hạnh phúc và công tác tốt