Chuyên đề: bài thơ tặng mẹ - đỗ trung quân

ĐỖ TRUNG QUÂN
NHÓM 2
BÀI THƠ
TẶNG MẸ
SƠ LƯỢC VỀ CUỘC ĐỜI
VÀ SỰ NGHIỆP VĂN CHƯƠNG
ĐỖ TRUNG QUÂN
Đỗ Trung Quân sinh ngày 19 tháng 1 năm 1955 tại Sài Gòn. “Đỗ Trung Quân” vừa là bút danh vừa là tên thật của ông. Theo bài phỏng vấn trên báo “Vietnam News” giữa năm 2005 thì trong khai sinh của ông không có tên cha. Ông được mẹ là bà Đỗ Thị Hảo nuôi lớn đến năm 15 tuổi thì mẹ mất. Ông tiếp tục mưu sinh và sau khi tốt nghiệp Tú tài, ông vào học tại Đại học Vạn Hạnh. Hiện ông đang công tác tại báo Sài Gòn tiếp thị.
Năm 1976, ông tham gia phong trào Thanh niên xung phong và bắt đầu sáng tác. Một số bài thơ do ông sáng tác trở nên nổi tiếng như Quê hương, Hương trầm (1978).
Tác phẩm chính: Cỏ hoa cần gặp (1991), Chân mây cuối trời (in chung cùng Hoàng Ngọc Biên, 2003).
Bài thơ tặng mẹ
LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Chiến tranh. Hai tiếng nhắc người ta đến đau thương và những mất mát không gì bù đắp nổi. Chiến tranh. Hung thần hủy diệt tất cả, nó bắt người ta phải hi sinh của cải, tính mạng và cả những tình cảm thiêng liêng nhất, những hồi ức ngọt ngào nhất.
Hòa bình trở lại, con người thoát khỏi vòng vây chiến tranh. Chính lúc này, con người ý thức lại những tình cảm mình tạm lãng quên. Và tình yêu mẹ chính là một trong những tình cảm thiêng liêng nhất.
Sau chiến tranh, rất nhiều bài thơ viết về mẹ ra đời. Trong đó, “Mẹ” của Đỗ Trung Quân là một bài thơ tiêu biểu. Bài thơ chất chứa những tình cảm sâu lắng, nhẹ nhàng nhưng da diết của một người con đối với mẹ sau rất nhiều năm “rong ruổi” giữa cuộc đời. Bài thơ như một lời nhắn nhủ chân thành cho con người phải trân trọng những giây phút khi còn có mẹ.
HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ:
“Bài thơ tặng mẹ” sáng tác vào năm 1986 khi tác giả nhận thấy sự cô đơn, trống vắng và lúc đó tác giả nhớ về mẹ. Bài thơ được xuất bản trong tập “Cỏ hoa cần gặp”(1991). Cả bài thơ là tâm trạng thực mà nhà thơ đã trải qua.
CHỦ ĐỀ:
Bài thơ là tiếng lòng chân thành, sâu lắng của một người con luôn yêu thương, kính trọng mẹ và những triết lí nhân sinh sâu sắc, mang đậm tính giáo dục nhưng lại bằng một giọng văn nhẹ nhàng, đầy tính thuyết phục người nghe.
Con sẽ không đợi một ngày kia
khi mẹ mất đi mới giật mình khóc lóc
Những dòng sông trôi đi có trở lại bao giờ?
Con hốt hoảng trước thời gian khắc nghiệt
Chạy điên cuồng qua tuổi mẹ già nua
mỗi ngày qua con lại thấy bơ vơ
ai níu nổi thời gian?
ai níu nổi?
Con mỗi ngày một lớn lên
Mẹ mỗi ngày thêm già cỗi
Cuộc hành trình thầm lặng phía hoàng hôn.
Con sẽ không đợi một ngày kia
có người cài cho con lên áo một bông hồng
mới thảng thốt nhận ra mình mất mẹ
mỗi ngày đi qua đang cài cho con một bông hồng
hoa đẹp đấy - cớ sao lòng hoảng sợ?
Ta ra đi mười năm xa vòng tay của mẹ
Sống tự do như một cánh chim bằng
Ta làm thơ cho đời và biết bao người con gái
Có bao giờ thơ cho mẹ ta không?
Những bài thơ chất ngập tâm hồn
đau khổ - chia lìa - buồn vui - hạnh phúc
Có những bàn chân đã giẫm xuống trái tim ta độc ác
mà vẫn cứ đêm về thao thức làm thơ
ta quên mất thềm xưa dáng mẹ ngồi chờ
giọt nước mắt già nua không ứa nổi
ta mê mải trên bàn chân rong ruổi
mắt mẹ già thầm lặng dõi sau lưng
Khi gai đời đâm ứa máu bàn chân
mấy kẻ đi qua
mấy người dừng lại?
Sao mẹ già ở cách xa đến vậy
trái tim âu lo đã giục giã đi tìm
ta vẫn vô tình
ta vẫn thản nhiên?
Hôm nay...
anh đã bao lần dừng lại trên phố quen
ngã nón đứng chào xe tang qua phố
ai mất mẹ?
sao lòng anh hoảng sợ
tiếng khóc kia bao lâu nữa
của mình?
Bài thơ này xin thắp một bình minh
trên đời mẹ bao năm rồi tăm tối
bài thơ như một nụ hồng
Con cài sẵn cho tháng ngày
sẽ tới !
GIÁ TRỊ NỘI DUNG
Mồ côi mẹ khi chỉ mới mười lăm, quãng thời gian tuổi thơ đẹp nhất của cuộc đời người của nhà thơ trở nên vô cùng khó khăn, vất vả. Vắng mẹ sớm, ông phải sớm bươn chải với cuộc đời. Và hơn ai hết, tâm hồn ông luôn chứa đựng một niềm khát khao mãnh liệt là được gần bên mẹ, được mẹ chăm sóc, thương yêu. Do đó, trên tựa bài thơ, ông đã viết: “Xin tặng cho những ai được diễm phúc còn có mẹ”…
Mở đầu bài thơ là lời tự như của tác giả:
“Con sẽ không đợi một ngày kia
Khi mẹ mất mới giật mình khóc lóc”
Từng lời thơ như mang một nỗi niềm, một tâm trạng chất chứa nhiều suy nghĩ. Có lẽ bởi tác giả nhận thức được rằng trên đời này mình chỉ có duy nhất một người mẹ, người đã mang nặng đẻ đau, đã nuôi nấng ta nên người. Đó là lời tự nhủ mà tác giả dành cho mình nhưng cũng đồng thời là lời nhắn nhủ gửi đến tất cả mọi người đang được diễm phúc còn mẹ trên đời.
“Những dòng sông trôi đi có trở lại bao giờ?
Con hốt hoảng trước thời gian khắc nghiệt
Chạy điên cuồng qua tuổi mẹ già nua”
Cuộc sống vẫn tuần hoàn, thời gian vẫn trôi và dù muốn hay không thì con người vẫn không thoát khỏi quy luật của tạo hóa. Chính vì ý thức được điều đó nên nỗi lo lắng ấy trong lòng nhà thơ lại càng được nâng lên. Nét tâm trạng chính ở đây là sự “hốt hoảng”. Tác giả hốt hoảng vì thời trôi nhanh quá, hốt hoảng vì đã bỏ phí quá nhiều thời gian để ở bên mẹ. Đó cũng là một tâm trạng chung của nhiều người chứ không riêng gì nhà thơ. Khi ta còn bé, mẹ luôn bên ta chăm sóc, thương yêu, che chở ta, mong muốn ta mau lớn. Nhưng khi đã lớn khôn ta lại ít dành thời gian của mình cho mẹ. Ta luôn ôm ấp trong lòng bao ước mơ, bao hoài bão, luôn muốn làm thật nhiều điều lớn lao, vĩ đại và có đôi khi công việc đã cuốn ta rời xa mẹ để rồi khi nhìn lại thì ôi mẹ ta nay đã già.
Thời gian khắc nghiệt của cuộc đời đang “chạy điên cuồng” qua tuổi già của mẹ, khiến tác giả lo lắng, hoảng hốt hơn để rồi bật lên thành tiếng:
“Mỗi ngày qua con lại thấy bơ vơ
ai níu nổi thời gian?
ai níu nổi?”
Thời gian trôi qua đã lấy dần đi sức khỏa của mẹ. Dẫu biết rằng sinh li tử biệt là khó tránh khỏi. Con người ai cũng có một lần cất tiếng khóc chào đời và một lần nhắm mắt xuôi tay. Mẹ ta cũng không thể thoát khỏi quy luật đó. Càng ý thức thời gian qua nhanh, gương mặt mẹ mỗi ngày lại hằn sâu những nếp nhăn của một cuộc đời gian nan, vất vả, nếp nhăn của những hôm mong nhớ con, nhà thơ lại càng cảm thấy “bơ vơ”. Vâng “bơ vơ”, hai từ gợi cho ta về sự chênh vênh, mất phương hướng và lạc lõng. Tác giả bơ vơ vì hiểu rằng mỗi ngày qua đi đồng nghĩa với việc thời gian được sống bên mẹ ít dần đi, bơ vơ vì cảm thấy trống trải vì một ngày kia không còn mẹ, không còn được mẹ yêu thương. Tuổi thơ mỗi người đều gắn liền với cánh võng đong đưa, với câu hát ầu ơ ngọt ngào của mẹ. Ta lớn lên luôn có mẹ bên cạnh, soi đường dẫn lối cho ta. Mẹ là chỗ dựa, là nơi ta tìm tìm thấy bình yên. Ta tự hỏi lòng nếu không có mẹ thì đời ta sẽ thế nào?
“ai níu nổi thời gian?
ai níu nổi?”
Hai câu hỏi tu từ liên tiếp khiến ta cảm nhận được tự hốt hoảng, lo âu, gấp gáp của một tâm hồn đang bơ vơ, thấp thỏm. Tác giả hỏi như để hi vọng có ai đó trả lời, có ai đó giúp mình níu giữ thời gian lại nhưng nào ai làm được. Động từ “níu” sao mà da diết quá! Thường người ta dùng “níu” để diễn tả một một sự níu giữ, nắm lấy một điều gì rất quan trọng với ta nhưng trong thâm tâm lại nhận thức được rằng điều đó là không thể. Một từ “níu” còn khiến ta nhận ra có chút gì lưu luyền, nuối tiếc bởi một con người đã không biết trân trọng những gì mình đã có. Hai câu hỏi vang lên xoáy sâu vào lòng người một dấu hỏi lớn để rồi đọng lại chút gì tiếc nuối, bất lực.
Đau đớn thay khi giờ đây, ta mới nhận ra hai hình ảnh đối lập:
“Con mỗi ngày một lớn lên
Mẹ mỗi ngày thêm già cỗi
Cuộc hành trình thầm lặng phía hoàng hôn.”
Ngày tháng đi qua, con ngày một lớn khôn còn mẹ mỗi ngày thêm già yếu. Lại một lần nữa quy luật của tự nhiên được nhắc đến. Con làm sao có thể níu giữ được, làm sao để thời gian đừng trôi để tuổi mẹ đừng già nua. Con chỉ biết đứng nơi đây, nhìn thời gian qua, nhìn dáng mẹ dần xa con và lặng lẽ đi về phía hoàng hôn. “Hoàng hôn” thường gợi nên một cảm giác buồn man mác. Hoàng hôn là tín hiệu kết thúc một ngày dài và ở đây là cách nói tránh đề cập đến cái chết. Cảm giác bất lực khi chỉ có thể đứng nhìn dáng mẹ ngày một xa trong vô vọng quả thực đau đớn, xót xa biết bao!
Cuộc sống của mẹ như một ngọn đèn, mỗi ngày trôi qua càng yếu ớt ví như một “cuộc hành trình thầm lặng phía hoàng hôn”. Trong cuộc hành trình ấy, chắc rằng mẹ mong mỏi có con ở cạnh đến phút cuối cùng. Và khi nhận ra, con tự nhủ với lòng sẽ thay đổi chính mình, giảm bớt đi những thú vui riêng để về bên mẹ. Để đến ngày mẹ mất, con sẽ không phải là người bàng hoàng, “thảng thốt” nhận tin từ kẻ khác, không phải bật khóc vì sự ra đi của mẹ thân yêu, không phải bật khóc vì sự hối hận muộn màng:
“Con sẽ không đợi một ngày kia
có người cài cho con lên áo một bông hồng
mới thảng thốt nhận ra mình mất mẹ
mỗi ngày đi qua đang cài cho con một bông hồng
hoa đẹp đấy - cớ sao lòng hoảng sợ?”
Hoa hồng, loài hoa không chỉ tượng trưng cho tình yêu mà còn tượng trưng cho tấm lòng yêu thương của người con dành cho mẹ. Mỗi năm đến lễ Vu Lan, ai còn mẹ sẽ được cài một bông hồng đỏ, ai mất mẹ sẽ được cài một bông hồng trắng. Mỗi ngày đi qua, nhà thơ cảm nhận được thời gian đang cài cho mình một bông hồng. Bây giờ là một bông hồng đỏ đấy, nhưng ngày nào kia, nó sẽ được thay bằng màu trắng, màu của sự chia li vì ta đã mất mẹ rồi.
Cấu trúc “con sẽ không đợi một ngày kia” được lặp lại, khiến ta có cảm giác thời gian trôi nhanh hơn, gấp gáp hơn, khiến lòng ta thêm hoảng sợ. Thời gian trôi nhanh quá, giống như một dòng sông chỉ trôi theo một chiều, không bao giờ trôi ngược: “Những dòng sông trôi đi có trở lại bao giờ?”. Câu hỏi vang lên khiến con thảng thốt. Phải, con đã bỏ qua quá nhiều thời gian có thể bên mẹ, để bây giờ con lo sợ cho hiện thực cũng như của tương lai. Tương lai kia sao u ám nhưng lại nhanh đến quá. Ngày kia là bao giờ? Lòng con bất an, và con trở nên sợ mọi thứ có thể chỉ cho con thấy rằng con sẽ xa mẹ. Hoa hồng đẹp đấy nhưng lại là thứ nhắc nhở con hằng ngày. Con trở nên hoang mang và dần hiểu ra mình cần trở lại, trở lại bên người mẹ già luôn quan tâm, chờ đợi con, trước khi quá muộn màng.
Có lẽ với mỗi chúng ta, “hồi ức về mẹ bao giờ cũng tươi mát và sinh động. ta càng xa tuổi thơ thì hồi ức ấy càng rõ rệt dễ hiểu và thân thiết” (N.V.Sengumốp). Riêng với Đỗ Trung Quân, liệu đó có còn là những hồi ức ngọt ngào nhất:
“Ta ra đi mười năm xa vòng tay mẹ
Sống tự do như một cánh chim bằng”
Hiện tại đứng sững lại, không gian và thời gian đẩy lùi lại về quá khứ. “Mười năm”, một thời gian đủ dài để bắt đầu cho một câu chuyện buồn. “Mười năm” trước đây, “ta” rẽ cuộc đời mình sang một chân trời mới, và “ta” phải “xa vòng tay mẹ”. Ta đánh đổi vòng tay ấm áp chở che đầy yêu thương trìu mến chỉ để “sống tự do”, như một cánh chim bằng”, giang rộng đôi cánh mà vẫy vùng cho thỏa chí. Lòng ta rộng quá, ta cần một bầu trời vĩ đại và ta chấp nhận hi sinh.
“Ta làm thơ cho đời và biết bao người con gái
Có bao giờ thơ cho mẹ ta chăng?”
Lại một câu hỏi nối tiếp hàng loạt câu hỏi tràn ngập tâm hồn nhà thơ. Tác giả và cả chúng ta, cả hai đều có được câu trả lời. “Có bao giờ thơ cho mẹ ta chăng?”, dư vị còn lại là bao nỗi xót xa và ân hận. Ta đã làm gì đây, ta sẵn sàng “làm thơ” cho cuộc đời này, cho những cô gái quyến rũ đã lướt qua cuộc đời ta. Ta đã nghĩ mình cao thượng quá và đời sống tình cảm của ta đã vô cùng phong phú. Ta chân thành với tất cả nhưng lại tàn nhẫn với một người, người đã sinh ra ta, nuôi ta khôn lớn, yêu ta, thương ta, và hi sinh cuộc đời mình vì cuộc sống của ta.
Đau xót thay, ta muốn cất lên một lời xin lỗi, thế nhưng đã quá muộn màng.
“Những bài thơ chất ngập tâm hồn
đau khổ - chia lìa - buồn vui - hạnh phúc
Có những bàn chân đã giẫm xuống trái tim ta độc ác
mà vẫn cứ đêm về thao thức làm thơ ”
Bài thơ cho mẹ, có lúc nào chất ngập tâm hồn ta? Những cảm xúc,những thăng trầm của cuộc sống, dồn tụ lại chỉ trong tám chữ “đau khổ, chia lìa, buồn vui, hạnh phúc”. Ta đã trải qua những con đường đời dài, gian nan có, phẳng lặng cũng có. Cuộc đời và con người cho ta cảm hứng sáng tạo, đôi lúc khắc nghiệt, “những bàn chân giẫm xuống trái tim ta độc ác”, đau buốt cả cõi lòng. Thế mà chính ta không hiểu nổi, ta thao thức làm thơ chỉ vì những con người đã giày xéo tâm hồn ta, đẩy ta vào vực thẳm của tiều tụy và cô đơn. Ta làm thơ vì những điều xấu xa đó, ta gán cho họ hai từ độc ác. Nhưng giờ ta hay họ mới thực sự độc ác hơn. Họ chỉ làm ta đau một lần, ta vẫn độ lượng tặng họ một bài thơ, còn mẹ ta, chưa bao giờ làm ta tổn thương mà chỉ biết đau cùng nỗi đau của ta, vậy mà ta lại vô tâm đến nỗi chẳng cho mẹ một dòng thơ và dành một mảng tâm hồn mình cho mẹ.
Ta mãi tiến về phía trước, đi rất xa, rất xa. Còn mẹ, mẹ mãi ở đấy, dưới “thềm xưa” nơi mái nhà thân yêu để dõi theo và chờ đợi. “Dáng mẹ” thấp thoáng, dáng người già cỗi chỉ biết mòn mỏi đợi mong, thời gian bắt mẹ ngồi chờ vì nó đã vắt kiệt sức lực của mẹ. Còn gì đau đớn hơn khi để một tâm hồn già nua, một thân xác còm cõi phải hứng chịu nỗi cô đơn, tẻ nhạt ở quãng cuối của cuộc đời. Những nỗi buồn chồng chất lên nhau, chằng chịt đến nỗi tấm lòng bao la của mẹ không còn đủ sức chứa đựng. Nhưng xót xa thay, giờ đây chính mẹ cũng “không ứa nổi” những giọt nước mắt già nua, vì nước mắt kia đã khô dần theo quãng thời gian mẹ chờ đợi ta trở lại. Còn ta, người con bất hiếu, để mẹ phải trông đợi, để mẹ phải khóc, giờ này đang ở đâu. Ta “mê mải” ở những phương trời xa “trên bàn chân rong ruổi”. Ta tàn nhẫn quá, ta sống cho riêng mình, vì lí tưởng vị kỉ của bản thân. Ta vội vả lao vào cuộc đời, “rong ruổi” cùng trời cuối đất, có bao giờ ta nhìn lại sau lưng? Chắc là không, vì nếu dành một giây để nhìn lại, ta sẽ bắt gặp ngay một ánh mắt thầm lặng của mẹ luôn dõi theo và ta đã quay về.
Nhưng nếu như mẹ ta cũng quên ta đi, vui vẻ tận hưởng khoảng thời gian ngắn ngủi còn lại, ta sẽ chẳng phải đau khổ thế này.
Ta có thể quên mẹ nhưng chắc chắn một điều mẹ sẽ chẳng bao giờ không nhớ về ta và lo lắng cho ta.
“ta quên mất thềm xưa dáng mẹ ngồi chờ
giọt nước mắt già nua không ứa nổi
ta mê mải trên bàn chân rong ruổi
mắt mẹ già thầm lặng dõi sau lưng ”
Con người thật kì lạ, khi mất đi mới biết trân trọng, khi đau đớn mới tìm về người thân. Một sự thật phũ phàng: ta nhớ đến mẹ khi cuộc đời đã làm ta rướm máu.
“Khi gai đời đâm ứa máu bàn chân
mấy kẻ đi qua
mấy người dừng lại? ”
“Bàn chân rong ruổi” ngày xưa, nay bị gai đời làm ứa máu. Cay nghiệt quá, ta hiến dâng trọn vẹn cho cuộc đời này, thế mà ta nhận được gì ngoài buồn đau và mất mát. Cuộc sống không phải lúc nào cũng là một khu vườn đầy hoa, ta tự cho mình là người làm vườn sành sõi, ngờ đâu, khi ta đi chân trần vào khu vườn ấy, “gai đời” sắc nhọn đã tàn phá con người ta và cả tâm hồn ta. Trong vạn lần đau nhói, ta cầu xin một linh hồn nhân từ giúp đỡ ta, vậy mà “Mấy kẻ đi qua. Mấy người dừng lại?”. Ta gặp và làm quen với bao con người cuối cùng trong cơn hoạn nạn, “mấy kẻ”, “mấy người”, sao mà ít ỏi đến thế, cuối cùng chẳng ai giúp đỡ ta. Cái dư vị chua chát một lần nữa âm vang và xé nát tâm hồn đau thương của ta.
“mẹ già ở cách xa đến vậy
trái tim âu lo đã giục giã đi tìm
ta vẫn vô tình
ta vẫn thản nhiên?”
Người đời sẽ “vô tình”, sẽ “thản nhiên” trước nỗi đau của ta, nhưng “mẹ già” của ta sẽ không bao giờ làm như vậy. Trong lòng mẹ làm gì có khoảng cách với con của mình. Trong vẻ ngoài già nua ấy là tấm lòng thương con vô hạn, đậm sâu. Đời làm con “ứa máu bàn chân” thì chính mẹ sẽ là người dùng trái tim ấm áp xoa dịu và chữa lành vết thương ấy. Dù ta có ở nơi nào, mẹ cũng sẽ tìm ra, vì trái tim mẹ luôn hướng về con, luôn âu lo và bất chấp gian khó để đi tìm. Đừng ngần ngại trở về với mẹ năm xưa, sự “cách xa” chỉ do ta tạo ra, ta mãi là con của mẹ và lòng mẹ bao giờ cũng dạt dào, tựa biển rộng, trời cao.
“Hôm nay...
anh đã bao lần dừng lại trên phố quen
ngã nón đứng chào xe tang qua phố
ai mất mẹ?
sao lòng anh hoảng sợ
tiếng khóc kia bao lâu nữa
của mình?”
“Hôm nay…”, mười năm xa cách mẹ đã trôi qua, con đã về bên mẹ. Nhưng khi bao lần nhìn xe tang qua phố, con lại giật mình hoang mang. “Ai mất mẹ?”. Câu hỏi đặt ra nhưng như chính con đang tự hỏi chính mình. Con sợ lắm khi ngày kia sẽ chóng đến, ngày mẹ ra đi để con lại một mình, bơ vơ trông trải giữa cuộc đời. Những người trong dòng xe kia đang khóc. Tiếng khóc sao tha thiết quá, khiến con tưởng như đang bật ra từ lòng con, tiếng khóc lo sợ ngày kia sẽ đến lượt mình. Con ngả nón chia buồn cho những người đang khóc vì mất mẹ, lòng thầm hỏi bao giờ, con sẽ trở thành người được ngả nón chia buồn, nhận được sự cảm thông như họ bây giờ?
Lòng hối hận, sự luyến tiếc khiến con viết nên những dòng thơ này. Con biết có thể, lời thú tội của con là quá muộn, nhưng con vẫn thành tâm hi vọng, bài thơ là một nụ hồng, nhỏ bé nhưng chân thành, đem đến cho mẹ chút niềm vui, như ánh bình minh thắp sáng phần nào những tăm tối suốt bao năm qua của mẹ. Con chỉ mong ước một điều nhỏ nhoi: bù đắp lại phần nào những sai lầm, những thờ ơ, lạnh lùng mà mười năm qua con đã gây ra. Xin mẹ hãy nhận lời thú tội muộn màng, hãy tha thứ cho người con đã biết hối hận, ăn năn trước khi quá muộn:
“Bài thơ này xin thắp một bình minh
trên đời mẹ bao năm rồi tăm tối
bài thơ như một nụ hồng
Con cài sẵn cho tháng ngày
sẽ tới!”
GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT
Bài thơ là sự kết hợp hài hòa của nhiều thủ pháp nghệ thuật. Hai đoạn thơ đầu bắt đầu bằng “Con sẽ không đợi một ngày kia…”. Lối điệp cấu trúc này làm mạch thơ mở đầu tự nhiên chân thật như lời người con nói với mẹ thân yêu. Cả bài thơ gồm ba đoạn với ba chủ thể trữ tình: con-ta-anh. Khi nhìn về mẹ, nói với mẹ, nhà thơ vẫn là đứa con nhỏ ngày nào. Khi nhìn lại lòng mình, nói với lương tâm mình, nhà thơ xưng ta với những lời tự trách, ăn năn. Và khi nói với mọi người, nói với chúng ta-những người con “mê mải trên bàn chân rong ruổi”, lời thơ chuyển thành “anh” như tìm kiếm, đợi chờ một sự đồng vọng, sự cảm thông. Nghệ thuật phân thân để tự đối thoại đã góp phần tạo nên sự mạch lạc thu hút trong diễn biến tâm trạng của bài thơ.
Bên cạnh đó, tác giả cũng sử dụng nhiều hình ảnh đậm chất trữ tình, giàu ý nghĩa tượng trưng: bông hồng, hoàng hôn, thềm xưa, nụ hồng…, vừa bộc bạch tâm trạng vừa khơi gợi mạnh mẽ cảm xúc nơi độc giả. Kết hợp với đó là phép liệt kê, những câu hỏi tu từ, câu cảm thán, lời độc thoại nội tâm…
Mạch cảm xúc thơ thường xuyên bị ngắt quãng bởi những câu hỏi tu từ tha thiết: ai níu nổi? có bao giờ thơ cho mẹ ta không? ai mất mẹ?...và những lời cảm thán bật thốt tự đáy lòng: ta vẫn thản nhiên, ta vẫn vô tình…Đó như những tiếng nấc nghẹn ngào khiến cảm xúc bài thơ trở nên dạt dào, mãnh liệt hơn.
Đỗ Trung Quân sử dụng thể thơ tự do, nên cách ngắt nhịp, ngắt câu rất ngẫu nhiên, tùy vào dòng chuyển biến của tâm trạng. Có lúc nhịp thơ nhanh gấp dồn dập, câu thơ như lời văn xuôi “có những bàn chân giẫm xuống trái tim ta độc ác”. Có lúc âm trầm nhẹ nhàng sâu lắng, ngân vang mãi trong lòng người “hôm nay…”. Mạch thơ biến chuyển linh hoạt, khi tha thiết tuôn trào, khi ngẹn ngào, đau đớn. Bên cạnh nội dung sâu sắc cảm động, nghệ thuật của bài thơ cũng góp phần tạo sức hấp dẫn thu hút đối với người đọc, tạo nên sức sống của bài thơ.
KẾT LUẬN
Dù rằng được viết khi nhà thơ đã mất mẹ, nhưng những mong ước, niềm ăn năn, hối hận trong bài thơ vẫn như đánh thức tình cảm của người đọc một cách mãnh liệt, sâu sắc. Bài thơ nhẹ nhàng, sâu lắng nhưng gây xúc động, đã thể hiện chân thành tình yêu thương mẹ tha thiết của một người con sau bao nhiêu năm dài mải tìm kiếm những gì đẹp đẽ nhất của cuộc đời, nay nhận ra mẹ mới thực sự là hiện thân trọn vẹn của vẻ đẹp vừa thiêng liêng liêng cao cả, vừa gần gũi dịu dàng. Mẹ chính là kì quan thực sự mà tạo hóa đã dành cho con.