Chiều tối (Mộ) Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH
GIÁO ÁN GIẢNG DẠY
CHIỀU TỐI
(MỘ)
_Hồ Chí Minh_
GVHD: TS. Phan Thị Minh Thúy
SVTH: Hà Văn Vụ
Khoa: Ngữ Văn
MSSV: 33601143
Mục tiêu bài học
Kiến thức:
Cảm nhận được hồn thơ Hồ Chí Minh dù trong hoàn cảnh nào cũng hướng về sự sống và ánh sáng
Thấy được bút pháp tả cảnh ngụ tình, vừa cổ điển vừa hiện đại của bài thơ
2. Kĩ năng:
Rèn luyện kỹ năng đọc hiểu và phân tích một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt
3. Thái độ:
Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.
B. Phương tiện và phương pháp
Phương tiện: 2. Phương pháp
- SGK - Đọc sáng tạo
- Sách giáo viên - Gợi mở
- Sách thiết kế bài giảng - Thảo luận nhóm
- Bình giảng
C. Tiến trình bài dạy
Ổn định lớp
Kiểm tra bài cũ
Bài học
I – Tìm hiểu chung
Xuất xứ bài thơ:
Là bài thơ thứ 31 của tập Nhật kí trong tù
Lấy cảm hứng trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây tới Thiên Bảo (9/1942). Bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ trữ tình Hồ Chí Minh
Dựa vào phần tiểu dẫn em nào cho thầy biết hoàn cảnh sáng tác và xuất xứ của bài thơ?
2. Đề tài:
Bài thơ viết về thiên nhiên & cuộc sống. Qua đó gửi gắm tình yêu bao la đối với mọi sự sống trên đời
Đây là đề tài quen thuộc trong thơ ca cổ (Cảnh chiều hôm)
Bài thơ viết về đề tài gì?
3. So sánh phiên âm và dịch thơ
- Câu 1: dịch đạt
- Câu 2: dịch không đạt chữ “cô” trong “cô vân”, “mạn mạn” là trôi nhẹ dịch cũng chưa đúng
- Câu 3: dịch thừa chữ “tối”, “thiếu nữ” dịch là cô em cũng chưa đạt
- Câu 4: dịch tốt
4. Bố cục
Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên
Hai câu sau: Bức tranh sinh hoạt
Cho ý kiến của mình về bố cục phân tích bài thơ?
II – Đọc – hiểu văn bản
Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên
“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”
Nội dung:
Hai hình ảnh: Chòm mây và cánh chim
Điểm nhìn: bầu trời bao la rộng lớn
Bức tranh thiên nhiên được phác họa bằng mấy hình ảnh?
Em có nhận xét gì về điểm nhìn của nhà thơ?
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữ từng không
Hình ảnh cánh chim:

+ Hình ảnh quen thuộc trong thơ ca cổ
+ H/ả chim bay về tổ  cảm giác sự sống gần gũi, yên bình
+ Cánh chim “mỏi”  cái nhìn tinh tế của Hồ Chí Minh
 Cảnh ngộ người tù Hồ Chí Minh: Khát khao một bến dừng chân để nghỉ ngơi
So sánh hình ảnh “cánh chim” trong thơ Bác và thơ xưa?
Liên hệ của em về hình ảnh người từ Hồ Chí Minh.
Hình ảnh chòm mây:
+ H/ả quen thuộc trong thơ ca cổ
+ Chòm mây “lẻ loi” “cô đơn”  gợi cảm giác buồn vắng
+ Trôi chậm rãi giữa bầu trời  mở ra không gian cao rộng  hình ảnh nhân vật trữ tình ung dung, thư thái.
 Hình ảnh người tù cô đơn và lẻ loi
Hình ảnh chòm mây được tác giả miêu tả như thế nào?
Liên hệ của em về hình ảnh người từ Hồ Chí Minh.
b. Nghệ thuật:
- Tả cảnh ngụ tình
Lấy động tả tĩnh (cánh chim, chòm mây>< cảnh im ắng)
Cổ diển và hiện đại (thi liệu cổ, hình ảnh thơ vận động tích cực và có điểm đến)
Các em cho thầy biết Nghệ thuật nổi bật trong hai câu thơ đầu là gì?
c. Tiểu kết
Hai câu thơ miêu tả cảnh thiên nhiên miền sơn cước bao la.
Phong thái ung dung, tự chủ, nghị lực phi thường vượt lên trên hoàn cảnh của người tù Hồ Chí Minh.
d. Bài học nhân sinh
- Có nghị lực vượt khó, không được thối chí trước h/c khó khăn
Em rút ra được những gì cho bản thân khi cảm nhận xong hai câu thơ trên?
2. Hai câu sau: Bức tranh sinh hoạt
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”
Nội dung
Hình ảnh cô gái xay ngô bên lò than rực hồng ấm áp
Điểm nhìn: mặt đất
Hình ảnh và điểm nhìn của nhà thơ ở hai câu thơ này có gì khác so với hai câu thơ trên?
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng
Hình ảnh cô gái xay ngô:

+ Đời thường giản dị, đưa người đọc từ không gian cảnh vật tới không gian đời sống

+ H/ả lao động miệt mài (ma bao túc, bao túc ma hoàn) trẻ trung, khỏe khoắn, tràn đầy sức sống
 xua tan đi nỗi cô đơn của người đi đường.
Hình ảnh này được Bác miêu tả như thế nào? Có gì khác với hình ảnh người lao động trong thơ xưa?
Hình ảnh rực hồng của lò than:
+ Sự vận động thời gian từ chiều tới tối
+ Đem lại ánh sáng, hơi ấm cho cảnh vật. Xóa tan đi mệt nhọc của công việc xay ngô nặng nề, vất vả.
+ Làm ấm lòng, làm vơi đi nỗi cô đơn của người đi đường.
Từ “hồng” là nhãn tự của bài thơ, mang lại thần sắc chung cho bức tranh. Là điểm nhấn của toàn bài thơ.
Hình ảnh lò than có gì đặc biệt?
Em có nhận xét gì về Chữ “hồng”?
Vẻ đẹp tâm hồn bác:

+ Vượt qua hoàn cảnh gian khó để cảm thông với người lao động
+ Có cài nhìn tin yêu cuộc sống và con người
 Chính là tinh thần thép trong thơ bác
Vẻ đẹp tâm hồn Bác được thể hiện như thế nào trong hai câu thơ cuối?
b. Nghệ thuật
Điệp ngữ liên hoàn (ma bao túc, bao túc ma)  vòng xoay nhịp nhàng của cối xay ngô cũng là vòng xoay nhịp nhàng của cuộc sống
Sự vận động bất ngờ của tứ thơ (buổi chiều tối buồn vắng -> lò lửa rực hồng ấm áp)  sức sống cho thơ cổ điển
Ở hai câu cuối tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào là hiệu quả?
c. Tiểu kết
Hình anh hiện lên trung tâm là hình ảnh con người
Tinh thần nóng bỏng lạc quan của thơ bác (khác với thơ cổ)
III – Tổng kết
Nghệ thuật:
Bút pháp trữ tình tinh tế
Kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại:
Cổ điển:
+ Dùng thi liệu cổ
+ Bút pháp chấm phá tả cảnh ngụ tình
Hiện đại:
+ Có sự vận dộng của cảnh vật, hướng tới sự sống và ánh sáng
+Con người là trung tâm của bức tranh
Nét nghệ thuật tác giả sử dụng thành công nhất là gì?
2. Nội dung:
Miêu tả cảnh thiên nhiên vùng sơn cước bao la
Ta thấy được tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, tinh thần kiên cường, lạc quan, phong thái ung dung tự tại của HCM
 Hòa quện giữa chất thép và chất tình trong thơ Hồ Chí Minh
Em nào có thể cho thầy những ý khái quát nhất về nội dung tác phẩm “Chiều tối” (Mộ) của Hồ Chí Minh?
IV – Củng cố và dặn dò
Củng cố
Cho chơi trò chơi trắc nghiệm đơn giản về bài học nhằm tổng hợp được nội dung bài dạy
2. Dặn dò
Học bài cũ
Tìm hiểu trước bài Từ ấy của Tố Hữu
Chúc các em học tốt!