Chiếu dời đô- Văn 8

Phần 2: Thi đọc Chiếu dời đô của Lí Công Uẩn
Đọc: Đào Huyền Trang
Bình: Nguyễn Phạm Hà Trang
Vài nét về vua Lý Công Uẩn
Lý Công Uẩn là người châu Cổ Pháp, lộ Bắc Giang(nay lµ x· §×nh B¶ng, huyÖn Tõ S¬n, tØnhB¾c Ninh). Ông sinh ngày 12 tháng 2 năm Giáp Tuất (tức ngày 8 tháng 3 năm 974) và mất ngày 3 tháng 3 năm Mậu Thìn (tức ngày 31 tháng 3 năm 1028), thọ 55 tuổi. Mẹ ông họ Phạm và từ năm ba tuổi ông đã làm con nuôi của sư Lý Khánh Văn. Dưới thời Tiền Lê, ông làm đến Tả thân vệ điện tiền chỉ huy sứ. Năm 1009, Lê Ngọa Triều mất, ông được quần thần tôn lên làm vua, đổi niên hiệu là Thuận Thiên và dời đô từ Hoa Lư ra Đại La, nhân đó để lại áng văn Thiên Ðô Chiếu. Ông là người thông minh, nhân ái, có chí lớn, và rất hâm mộ Phật giáo.


THIÊN ĐÔ CHIẾU
(Chiếu dời đô)
Bản chữ Hán:

Bản phiên âm Hán – Việt
Tích Thương gia chí Bàn Canh ngũ thiên, Chu thất đãi Thành Vương tam tỉ. Khởi Tam Đại chi sổ quân tuẫn vu kỷ tư, vọng tự thiên tỉ. Dĩ kỳ đồ đại trạch trung, vi ức vạn thế tử tôn chi kế; thượng cẩn thiên mệnh, hạ nhân dân chí, cẩu hữu tiện triếp cải. Cố quốc tộ diên trường, phong tục phú phụ. Nhi Đinh Lê nhị gia, nãi tuẫn kỷ tư, hốt thiên mệnh, võng đạo Thương Chu chi tích, thường an quyết ấp vu tư, trí thế đại phất trường, toán số đoản xúc, bách tính hao tổn, vạn vật thất nghi. Trẫm thậm thống chi, bất đắc bất tỉ.
Huống Cao Vương cố đô Đại La thành, trạch thiên địa khu vực chi trung; đắc long bàn hổ cứ chi thế. Chính Nam Bắc Đông Tây chi vị; tiện giang sơn hướng bối chi nghi. Kỳ địa quảng nhi thản bình, quyết thổ cao nhi sảng khải. Dân cư miệt hôn điếm chi khốn; vạn vật cực phồn phụ chi phong. Biến lãm Việt bang, tư vi thắng địa. Thành tứ phương bức thấu chi yếu hội; vi vạn thế đế vương chi thượng đô.
Trẫm dục nhân thử địa lợi dĩ định quyết cư, khanh đẳng như hà?
Bản dịch tiếng Việt:
Xưa nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần dời đô, nhà Chu đến vua Thành Vương còng ba lần dời đô. Phải ®©u các vua thời Tam Đại theo ý riêng tự tiện chuyÓn dời? ChØ v× muèn ®ãng ®« ë n¬i trung t©m, m­u toan nghiÖp lín, tÝnh kÕ mu«n ®êi cho con ch¸u; trên v©ng mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thÊy thuËn tiÖn thì thay đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục phån thịnh. Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng m×nh, khinh thường mệnh trời, không noi theo dÊu cũ cña Thương , Chu, cứ đóng yên đô thµnh ë nơi đây, khiÕn cho triÒu ®¹i kh«ng ®­îc l©u bÒn , số vận ngắn ngủi, trăm họ hao tổn, muôn vật không ®­îc thÝch nghi. Trẫm rất ®au xãt vÒ viÖc ®ã, không thể không dời ®æi.
Huống chi thành Đại La, kinh ®« cũ của Cao Vương, ở vµo n¬i trung t©m trời đất, được c¸i thế rồng cuén hổ ngåi. §· ®óng ng«i nam b¾c ®«ng t©y; l¹i tiÖn h­íng nh×n s«ng dùa nói. §Þa thÕ réng mµ b»ng; ®Êt ®ai cao mµ tho¸ng. D©n c­ khái chÞu c¶nh khèn khæ ngËp lôt; mu«n vËt còng rÊt mùc phong phó tèt t­¬i.Xem kh¾p ®Êt ViÖt ta, chØ n¬i nµy lµ th¾ng ®Þa. ThËt lµ chèn tô héi träng yÕu cña bèn ph­¬ng ®Êt n­íc; còng lµ n¬i kinh ®« bËc nhÊt cña ®Õ v­¬ng mu«n ®êi.
TrÉm muèn dùa vµo sù thuËn lîi cña ®Êt Êy ®Ó ®Þnh chç ë. C¸c khanh nghÜ thÕ nµo?

Lý Công Uẩn viết bài chiếu này để tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (là nơi ẩm thấp, chật hẹp) ra thành Đại La. Tương truyền khi thuyền vua đến dưới thành thì có điềm tốt: con rồng vàng bay lên, vua nhân đó đổi tên thành ra Thăng Long.