Cách tiếp cận bài thơ Đường luật

Chaâo Mûâng
Ngaây Nhaâ Giaáo Viïåt Nam
20 - 11 - 2011
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
I- Nguồn gốc và quá trình phát triển của thơ Đường
II- Sự ảnh hưởng của thơ Đường đối với văn học Việt Nam
III- Những quy tắc của thể thơ thất ngôn Đường luật
1. Bố cục
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. Vần
Thể thơ thất ngôn chỉ gieo một vần vào cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8

Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. Vần
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.


QUA ĐÈO NGANG
Bà Huyện Thanh Quan
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. Vần
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.


QUA ĐÈO NGANG
Bà Huyện Thanh Quan
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.

BẢO KÍNH CẢNH GiỚI
Nguyễn Trãi
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.

BẢO KÍNH CẢNH GiỚI
Nguyễn Trãi
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
3. Đối
Là cách sắp xếp hai câu đối nhau.
+ Thể thất ngôn tứ tuyệt : câu 1 đối với câu 2, câu 3 đối với câu 4 .
+ Thể thất ngôn bát cú : cặp câu thực và cặp câu luận có đối.
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
3. Đối
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng

Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. Đối
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng

Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. Đối
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng

Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. Đối
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng

Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
4. Luật
Là quy tắc sắp xếp các thanh B, T theo quy định :
nhất, tam, ngũ bất luận
nhị, tứ, lục phân minh.
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt

Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,


Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.


Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
T B T
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,

B T B
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.


Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt

Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu,


Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.


Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
B B T
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu,

B T B
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.


Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
5. Niêm
Hai câu niêm với nhau khi chữ thứ nhì của hai câu cùng luật B hoặc T.

Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.

THU ĐIẾU
Nguyễn Khuyến
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư.
Bất tri tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?


ĐỘC TIỂU THANH KÍ
Nguyễn Du
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư.
Bất tri tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?


ĐỘC TIỂU THANH KÍ
Nguyễn Du
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư.
Bất tri tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?


ĐỘC TIỂU THANH KÍ
Nguyễn Du
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
IV- Thực hành
Dùng các kí hiệu B, T, vần, đối, niêm để ghi lại mô hình âm luật trong bài thơ sau :
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi.
Này của Xuân Hương đã quệt rồi.
Có phải duyên nhau thì thắm lại.
Đừng xanh như lá bạc như vôi.
MỜI TRẦU
Hồ Xuân Hương
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ngọc lộ điêu thương phong thụ lâm,
Vu Sơn, Vu Giáp, khí tiêu sâm.
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng,
Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ,
Cô chu nhất hệ cố viên tâm.
Hàn y xứ xứ thôi đao xích,
Bạch Đế thành cao cấp mộ châm.


THU HỨNG
Đỗ Phủ
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
1. Giải thích những từ Hán-Việt, điển tích, điển cố

Ví dụ :
Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư.
Bất tri tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?


ĐỘC TIỂU THANH KÍ
Nguyễn Du
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
Ví dụ :
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc Lâu,
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.
Cô phàm viễn ảnh bích không tận,
Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.

HOÀNG HẠC LÂU TỐNG MẠNH HẠO NHIÊN CHI QUẢNG LĂNG
Lý Bạch
2. So sánh bản phiên âm với bản dịch thơ
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
Ví dụ :
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc Lâu,
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.
Cô phàm viễn ảnh bích không tận,
Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.

HOÀNG HẠC LÂU TỐNG MẠNH HẠO NHIÊN CHI QUẢNG LĂNG
Lý Bạch
 So sánh bản phiên âm với bản dịch thơ
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. So sánh bản phiên âm với bản dịch thơ
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
Ví dụ :
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc Lâu,
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.
Cô phàm viễn ảnh bích không tận,
Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.

HOÀNG HẠC LÂU TỐNG MẠNH HẠO NHIÊN CHI QUẢNG LĂNG
Lý Bạch
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
2. So sánh bản phiên âm với bản dịch thơ
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
3. Bình

 Chọn những dấu hiệu phá luật, phá niêm
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ví dụ 1 :
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc Lâu,
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.
Cô phàm viễn ảnh bích không tận,
Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.

HOÀNG HẠC LÂU TỐNG MẠNH HẠO NHIÊN CHI QUẢNG LĂNG
Lý Bạch
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
3. Bình

 Chọn những từ phá luật, phá niêm
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ví dụ 2 :
Tây Hồ hoa uyển tẫn thành khư,
Độc điếu song tiền nhất chỉ thư.
Chi phấn hữu thần liên tử hậu,
Văn chương vô mệnh lụy phần dư.
Cổ kim hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư.
Bất tri tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như?


Nguyễn Bỉnh Khiêm
ĐỘC TIỂU THANH KÍ
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
3. Bình

 Chọn những từ phá luật, phá niêm
 Tìm nhãn tự bài thơ (thường ở phần kết)
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ngọc lộ điêu thương phong thụ lâm,
Vu Sơn, Vu Giáp, khí tiêu sâm.
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng,
Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ,
Cô chu nhất hệ cố viên tâm.
Hàn y xứ xứ thôi đao xích,
Bạch Đế thành cao cấp mộ châm.


THU HỨNG
Đỗ Phủ
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ví dụ 1 :
Ngọc lộ điêu thương phong thụ lâm,
Vu Sơn, Vu Giáp, khí tiêu sâm.
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng,
Tái thượng phong vân tiếp địa âm
Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ,
Cô chu nhất hệ cố viên tâm.
Hàn y xứ xứ thôi đao xích,
Bạch Đế thành cao cấp mộ châm.


THU HỨNG
Đỗ Phủ
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng.

MỘ
Hồ Chí Minh
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ví dụ 2 :
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng.

MỘ
Hồ Chí Minh
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Ví dụ 2 :
VI- Cách tiếp cận bài thơ Đường luật
3. Bình

 Tìm nhãn tự bài thơ (thường ở phần kết)
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Cố nhân tây từ Hoàng Hạc Lâu,
Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu.
Cô phàm viễn ảnh bích không tận,
Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu.

HOÀNG HẠC LÂU TỐNG MẠNH HẠO NHIÊN CHI QUẢNG LĂNG
Lý Bạch
Caách tiïëp cêån baâi thú Àûúâng luêåt
Trên troång caãm ún
caác thêìy cö vaâ caác em !