Các triều đại phong kiến Việt Nam

CAÙC TRIEÀU ÑAÏI PHONG KIEÁN VIEÄT NAM
NÖÔÙC VIEÄT NAM - QUOÁC HIEÄU
Thôøi caùc vua Huøng(naêm 2876 - 258 TCN) nöôùc ta goïi laø Vaên Lang. Thôøi Thuïc An Döông Vöông (naêm 257 TCN - 207) goïi laø Aâu Laïc. Sau khi Lí Bí ñaùnh ñuoåi nhaø Löông thì laäp neân nhaø nöôùc Vaïn Xuaân (naêm 544 - 602). Thôøi nhaø Ñinh, deïp xong loaïn 12 söù quaân, laäp neân moät ñaát nöôùc ñoäc laäp goïi laø Ñaïi Coà Vieät. Sang thôøi Lyù ñoåi laø ÑaÏi Vieät. Ñeán thôøi Nguyeãn, sau khi ñaùnh baïi nhaø Taây Sôn (naêm 1802), ñoåi teân nöôùc laø Vieät Nam.Moät chi tieát khaù lí thuù laø töø 500 naêm tröôùc, ngay trang môû ñaàu taäp “Tieàn tieân sinh quoác ngöõ” cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm coù ghi “Vieät Nam khôûi toå xaây neàn” khaênngr ñònh nöôùc ta laø Vieät Nam. Moät söï tieân ñoaùn chính xaùc.



TRIEÀU NGOÂ(939 - 965), kinh ñoâ COÅ LOA(Ñoâng Anh, Haø Noäi)
1. Ngoâ Quyeàn (939 - 944)
2. Haäu Ngoâ (goàm Ngoâ Vaên Xöông vaø Ngoâ Vaên Ngaäp) (950 - 965)
TRIEÀU ÑINH (968 - 980), quoác hieäu ÑAÏI COÀ VIEÄT, kinh ñoâ HOA LÖ (Ninh Bình)
1. Ñinh Tieân Hoaøng (Ñinh Boä Lónh, 968 - 979)
2. Pheá Ñeá (Ñinh Toaøn, 979 - 980)
TRIEÀU TIEÀN LEÂ (980 - 1009), kinh ñoâ HOA LÖ
1. Leâ Ñaïi Haønh (Leâ Hoaøn, 980 - 1005)
2. Leâ Trung Toâng (1005)
3. Leâ Long Ñænh (1005 - 1009)
* Thaùi haäu Döông Vaân Nga
TRIEÀU LYÙ (1010 - 1225), quoác hieäu ÑAÏI COÀ VIEÄT, kinh ñoâ HOA LÖ. Naêm 1010 Lyù Coâng Uaån dôøi ñoâ veà Ñaïi La sau ñoù ñoåi teân thaønh Thaêng Long), töø naêm 1054 ñoåi quoác hieäu laø ÑÒA VIEÄT
1. Lyù Thaùi Toå (ùLyù Coâng Uaån, 1010 - 1028)
2. Lyù Thaùi Toâng (2028 - 1054)
3. Lyù Thaùnh Toâng (1054 - 1072)
4. Lyù Nhaân Toâng (1072 - 1127)
* Nguyeân phi YÛ Lan
5. Lyù Thaàn Toâng (1128 - 1138)
6. Lyù Anh Toâng (1138 - 1175)
7. Lyù Cao Toâng (1176 - 1210)
8. Lyù Hueä Toâng (1211 - 1224)
9 . Lyù Chieâu Hoaøng ( Chieâu Thaùnh coâng chuùa, 1224 - 1225)
Trieàu Lyù toàn taïi 216 naêm thì tan raõ, traûi qua 9 ñôøi vua.
TRIEÀU TRAÀN (1225 - 1400), quoác hieäu ÑAÏI VIEÄT, kinh ñoâ THAÊNG LONG (nay laø thuû ñoâ Haø Noäi)
1. Traàn Thaùi Toâng (Traàn Caûnh, 1225 - 1258)
2. Traàn Thaùnh Toâng (1258 - 1272)
3. Traàn Nhaân Toâng (1279 - 1293)
4. Traàn Anh Toâng (1293 - 1314)
5. Traàn Minh Toâng (1314 - 1329)
6. Traàn Hieán Toâng (1329 - 1341)
7. Traàn Duï Toâng (1314 - 1369)
8. Traàn Ngheä Toâng (1370 - 1372)
9. Traàn Dueä Toâng ( 1372 - 1377)
10. Traàn Pheá Ñeá ( 1377 - 1388)
11. Traàn Thuaän Toâng ( 1388 - 1398)
12. Traàn Thieáu Ñeá ( 1398 - 1400)
* Höng Ñaïo Ñaïi Vöông Traàn Quoác Tuaán
* Thöôïng töôùng Thaùi Sö Traàn Thuû Ñoä
* Chieâu Vaên Ñaïi Vöông Traàn Nhaät Duaät
* Thöôïng Töôùng Thaùi Sö Traàn Quang Khaûi
Nhö vaäy, nhaø Traàn keå töø Thaùi Toâng Traàn Caûnh ñeán traàn Thieáu Ñeá laø 12 oâng vua, trò vì ñöôïc 175 naêm. Cô nghieäp nhaø Traàn baét ñaàu suy vi töø Duï Toâng vaø Ngheä Toâng. Ngheä Toâng thì hoang chôi, khoâng lo ñeán chính söï, laøm loaïn caû kæ cöông pheùp nöôùc, laøm daân ngheøo nöôùc yeáu. Ngheä Toâng thì baïc nhöôïc, khoâng phaân bieät hieán gian ñeå keû quyeàn thaàn ñöôïc theá laøm loaïn, töï mình noái giaùo cho giaëc khieán cho cô nghieäp nhaø Traàn tan vôõ.
TRIEÀU HOÀ (1400 - 1407), quoác hieäu ÑAÏI NGU, kinh ñoâ TAÂY ÑOÂ(Thanh Hoaù)
1. Hoà Quyù Ly (1400)
2. Hoà Haùn Thöông (1401 - 1407)
* Hoà Nguyeân Tröøng (oâng toå cuûa ngheá ñuùc suùng thaàn coâng Vieät Nam)

TRIEÀU HAÄU TRAÀN (1407 - 1413)
1. Giaûn Ñònh Ñeá (1407 - 1409)
2. Truøng Quang Ñeá ( 1409 - 1413)
Töø naêm 1407, nöôùc ta naèm döôùi söï thoáng trò cuûa nhaø Minh.

TRIEÀU LEÂ SÔ (1428 - 1527), quoác hieäu ÑAÏI VIEÄT, kinh ñoâ ÑOÂNG ANH ( nay laø Haø Noäi).
1. Leâ Thaùi Toå ( Leâ Lôïi, 1428 - 1433)
2. Leâ Thaùi Toâng (1434 - 1442)
3. Leâ Nhaân Toâng (1443 - 1459)
4. Leâ Thaùnh Toâng ( 1460 - 1497)
5. Leâ Hieán Toâng (1497 - 1504)
6. Leâ Tuùc Toâng ( 1504)
7. Leâ Uy Muïc (1505 - 1509
8. Leâ Töông Döïc ( 1509 - 1516)
9. Leâ Chieâu Toâng (1516 -1522)
10. Leâ Cung Hoaøng ( 1522 - 1527)
Nhö vaäy nhaø Leâ Sô keå töø Leâ Thaùi Toå leân ngoâi (1428) ñeán Cung Hoaøng (1527) goàm 10 ñôøi vua, caû thaûy ñuùng 100 naêm. Neáu keå caû thôøi gian Leâ Lôïi döïng côø khôûi nghóa xöng laø Bình Ñònh Vöông naêm Maäu Tuaát (naêm 1418) laø 110 naêm. Ñaây laø thôøi gian caùc vua Leâ naém ñöôïc troïn quyeàn cai trò ñaát nöôùc. Caùc nhaø söû hoïc goïi laø thôøi Leâ Sô ñeå phaân bieät vôùi thôøi Leâ Trung Höng.


TRIEÀU MAÏC ( 1527 - 1592), kinh ñoâ ÑOÂNG ANH.
1. Maïc Daêng Dung ( 1527 - 1529)
2. Maïc Ñaêng Doanh ( 1530 - 1540)
3. Maïc Ñaêng Haûi ( 1541 - 1546)
4. Maïc Ñaêng Nguyeân (1546 - 1561)
5. Maïc Ñaêng Hôïp ( 1562 - 1592)

TRIEÀU HAÄU LEÂ ( LEÂ TRUNG HÖNG)
Thời NAM BAÉC TRIEÀU ( 1533 - 1548)
Naêm 1527, Maïc Ñaêng Dung chieám ngoâi nhaø Leâ laäp neân nhaø Maïc. Naêm 1533 nhaø Leâ laïi ñöôïc leân treân ñaát Laøo. Maëc duø vua ôû ñaát Laøo nhöng ñaõ coù nieân hieäu caùc nhaø söû hoïc goïi ñaây laø thôøi Leâ Trung Höng. naêm 1543 nhaø Leâ chieám ñöôïc Taây Kinh (Thanh Hoaù), töø ñoù naøh Leâ cai quaûn töø Thanh Hoaù, Ngheä An trôû vaøo cuøng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa hoï Nguyeãn roài hoï Trònh (nam trieàu). Vuøng Baéc Boä thuoäc quyeàn hoï Maïc. Töø ñoù baét ñaàu cuoäc noäi chieán keùo daøi khoác lieät hôn 50 naêm, goïi laø noäi chieán Nam - Baéc trieàu. Nhaø Maïc sau ñoù bò nhaø Leâ tieâu dieät.
1. Leâ Trang Toâng ( 1533 - 1548)
2. Leâ Trung Toâng ( 1548 - 1556)
3. Leâ Anh Toâng (1556 - 1573)

Thôøi VUA LEÂ - CHUÙA TRÒNH
Hoï Trònh coù coâng lôùn trong vieäc khoâi phuïc nhaø Leâ neân vua Leâ Trang Toâng tuy ngoài ôû ngoâi chí toân nhöng quyeàn haønh ñeàu do hoï Trònh (Trònh Kieåm) naém giöõ. Coù nghóa laø beân caïnh vua coøn coù chuùa neân goïi laø vua Leâ - chuùa Trònh.
4. Leâ Theá Toân ( 1573 - 1599)

Thôøi TRÒNH - NGUYEÃN PHAÂN TRANH
5. Leâ Kính Toân ( 1600 - 1619)
6. Leâ Thaàn Toâng ( 1619 - 1643)
7. Leâ Chaân Toâng ( 1643 - 1649)
8. Leâ Thaàn Toâng (1649 - 1662)
9. Leâ Huyeàn Toâng ( 1663 - 1671)
10. Leâ Gia Toâng ( 1672 - 1675)
11. Leâ Hy Toâng ( 1676 - 1705)
12. Leâ Duï Toâng ( 1705 - 1728)
13. Hoân Ñöùc Coâng ( 1729 - 1732)
14. Leâ Thuaàn Toâng ( 1732 - 1735)
15. Leâ YÙ Toâng ( 1735 - 1740)
16. Leâ Hieán Toâng ( 1740 - 1786)
17.Leâ Maãn Ñeá ( 1787 - 1789)

DOØNG DOÕI CHUÙA TRÒNH ( 1545 - 1786)
1. Theá toå minh khang Trònh Kieåm ( 1545 - 1570)
2. Thaønh toå trieát vöông Trònh Tuøng (1570 - 1623)
3. Vaên toå nghò vöông Trònh Traùng ( 1623 - 1652)
4. Hoaèng toá döông vöông Trònh Taïc ( 1653 - 1682)
5. Chieâu toå khang vöông Trònh Caên ( 1682 - 1709)
6. Hi toå nhaân vöông Trònh Cöông (1709 - 1729)
7. Duï toå thuaän vöông Trònh Giang ( 1729 - 1740)
8. Nghò toå aân vöông Trònh Doanh (1740 - 1767) 9. Thaùi toå tònh vöông Trònh Saâm ( 1767 - 1782)
10. Ñoaïn nam vöông Trònh Toâng (1782 - 1786)
11. Aùn ñoâ vöông Trònh Boàng ( 1786 - 1787)

DOØNG DOÕI CAÙC CHUÙA NGUYEÃN ( 1600 - 1802)
Nguyeãn Kim (cha cuûa Nguyeãn Hoaøng) coù coâng lôùn trong vieäc trung höng nhaø Leâ. Khi Nguyeãn Kim cheát thì Trònh Kieåm tìm caùch thaâu toùm moïi quyeàn löïc thì tìm caùch loaïi boû con cuûa Nguyeãn Kim, chæ coøn Nguyeãn Hoaøng bieát giöõ mình neân soáng soùt. Nguyeãn Hoaøng muoán traû thuø nhöng chöa bieát laøm sao thì ñöôïc traïng trình Nguyeãn Bænh Khieâm khuyeân: “ Hoaønh Sôn nhaát ñaùi, vaïn ñaïi dung thaân” ( coù nghóa laø Moät daõi nuùi Hoaønh Sôn roäng lôùn coù theå dung thaân muoân ñôøi). Hoaøng nhôø chò gaùi noùi vôùi Trònh Kieåm cho vaøo traán thuû xöù Thuaän Hoaù (Quaûng Bình, Quaûng Trò ngaøy nay).
1. Nguyeãn Hoaøng ( 1600 - 1613)
2. Nguyeãn Phuùc Nguyeân ( 1613 - 1635)
3. Nguyeãn Phuùc Lan ( 1635 - 1648)
4. Nguyeãn Phuùc Taàn ( 1648 - 1687)
5. Nguyeãn Phuùc Traên ( 1687 - 1691)
6. Nguyeãn Phuùc Chu ( 1691 - 1725)
7. Nguyeãn Phuùc Chuù ( 1725 - 1738)
8. Nguyeãn Phuùc Khoaùt (1738 - 1765)
9. Nguyeãn Phuùc Thuaàn ( 1765 - 1777)
10. Nguyeãn Phuùc Aùnh ( 1780 - 1802)
TRIEÀU TAÂY SÔN (1778 - 1802), kinh ñoâ PHUÙ XUAÂN ( Hueá)
1. Thaùi Ñöùc Hoaøng Ñeá ( Nguyeãn Nhaïc, 177 - 1793)
2. Quang Trung Hoaøng Ñeá ( Nguyeãn Hueä, 1789 - 1792)
3. Caûnh Thònh Hoaøng Ñeá (1792 - 1802)
TRIEÀU NGUYEÃN ( 1802 - 1945), quoác hieäu VIEÄT NAM (töø Minh Maïng (1838) nöôùc ta goïi laø ÑAÏI NAM), kinh ñoâ HUEÁ (nay laø tænh Thöøa Thieân - Hueá)
THÔØI KÌ ÑOÄC LAÄP
1. Gia Long Hoaøng Ñeá (Nguyeãn Aùnh, 1802 - 1819)
2. Minh Maïng Hoaøng Ñeá (1820 - 1841)
3. Thieäu Trò Hoaøng Ñeá (1841 - 1847)
4. Töï Ñöùc Hoaøng Ñeá ( 1841 - 1883)

THÔØI KÌ THUOÄC PHAÙP
5. Duïc Ñöùc (laøm vua 3 ngaøy)
6. Hieäp Hoaø ( 1833 - 1833)
7. Kieán Phuùc ( 1833 - 1834)
8. Haøm Nghi ( 1884 - 1885)
9. Ñoàng Khaùnh (1885 - 1888)
10. Thaønh Thaùi ( 1889 - 1907)
11. Duy Taân (1907 - 1916)
12. Khaûi Ñònh ( 1916 - 1925)
13. Baûo Ñaïi (teân thaät laø Vónh Thuî, vò hoaøng ñeá cuoái cuøng cuûa cheá ñoä phong kieán Vieät Nam, 1926 - 1945).