Các phương pháp lai

Trường THPT Lương Thế Vinh

Bài giảng
môn Sinh học
Lớp 12


Giáo viên: Vũ Thị Hương Giang
Tổ chuyên môn: Sinh - Hoá - KTNN
Câu 1
Trong công tác tạo giống, người ta rất ít gây đột biến trên đối tượng nào sau đây




a. Cây trồng là thực vật bậc thấp
b. Cây trồng là thực vật bậc cao
c. Vi sinh vật
d. Vật nuôi

Câu 2
Tác dụng của 5-BU gây ra dạng đột biến gen nào sau đây


a. Thay cặp nuclêotit A-T thành cặp G-X
b. Thay cặp G-X thành cặp A-T

c. Đảo vị trí của 2 cặp G- X
d. Mất một cặp A-T

Câu 3
Đối với vật nuôi, phương pháp gây đột biến nhân tạo có đặc điểm là
a. Cho kết quả ưng ý trên nhiều đối tượng
b. Chỉ có hiệu quả cao khi tác động lên cơ quan sinh sản
c. Cho kết quả rất hạn chế ở một số nhóm động vật bậc thấp
d. Chỉ có hiệu quả cao khi tác động lên cơ quan sinh dưỡng
Câu 4: Để gây đột biến nhân tạo ở thỏ, người ta thường dùng hoá chất tác dụng lên
a. Cơ quan sinh dưỡng
b. Tuyến sinh dục
c. Quá trình giảm phân tạo tinh trùng
d. Quá trình giảm phân tạo trứng

Câu 5
Do đ?c điểm riêng của tia tử ngoại, người ta có thể sử dụng nó để xử lí gây đột biến trên :
a. Các cơ quan sinh sản của thực vật
b. Vi sinh vật, bào tử, hạt phấn
c. Các cơ quan sinh dưỡng như rễ, thân lá của thực vật
d. Động vật, thực vật và vi sinh vật





Bài 7 - 8 (tiết 1)Các phương pháp lai
Giao phối gần: Là sự giao phối giữa các cá thể có quan hệ họ hàng gần nhau như là giữa các cá thể cùng bố mẹ, giữa con cháu với bố mẹ, ông bà…

I.Dòng tự thụ phấn, dòng cận huyết và hiện tượng thoái hoá 1. Hiện tượng thoái hoá giống
I.Dòng tự thụ phấn, dòng cận huyết và hiện tượng thoái hoá 1. Hiện tượng thoái hoá giống
Hiện tượng thoái hoá giống do tự thụ phấn bắt buộc ở ngô
Dị dạng ở bò và gà do giao phối gần
I.Dòng tự thụ phấn, dòng cận huyết và hiện tượng thoái hoá1. Hiện tượng thoái hoá giống
Lµ hiÖn t­îng søc sèng cña gièng kÐm dÇn qua c¸c thÕ hÖ
Thùc vËt: Sinh tr­ëng chËm, chèng chÞu kÐm, béc lé c¸c tÝnh tr¹ng xÊu, n¨ng suÊt gi¶m nhiÒu c©y chÕt
§éng vËt: con lai chËm lín søc sinh s¶n gi¶m , xuÊt hiÖn qu¸i thai dÞ h×nh
Giao phối gần: Là sự giao phối giữa các cá thể có quan hệ họ hàng gần nhau như là giữa các cá thể cùng bố mẹ, giữa con cháu với bố mẹ, ông bà…
2.Nguyªn nh©n cña hiÖn t­îng tho¸i ho¸ gièng

VËy nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn hiÖn t­îng tho¸i ho¸ gièng?

T¹i sao khi cho tù thô phÊn hay giao phèi cËn huyÕt l¹i g©y ra hiÖn t­îng tho¸i ho¸ gièng?
Ví dụ: Giả sử P ban đầu có 100%Aa
Lần tự thụ thứ 1: P: Aa xAa
1/4AA +1/2Aa+1/4aa
Lần tự thụ thứ 2:1/4(AA xAA)
2/8AA
1/2(Aa xAa )
1/8AA+2/8Aa+1/8aa
1/4(aa xaa)
2/8aa
Kết qủa tự thụ lần 2: F2:
3/8AA+1/4Aa+3/8aa
Lần tự thụ thứ 3 :3/8(AA xAA)
6/16AA
1/4(Aa xAa)
1/16AA+2/16Aa+1/16aa
3/8(aa xaa)
6/16aa
kết qủa tự thụ lần 3 :F3:
7/16AA+1/8Aa+7/16aa
kết quả tự thụ lần thứ n ......
nhận xét : tỉ lệ kiểu gen Aa:
lần 1= 1/2
lần 2 = 1/22
lần 3 = 1/23
............
lần n = 1/2n
tỉ lệ kiểu gen AA=aa = (1-1/2n):2
VD: Cho quần thể nội phối P 100%Aa

Qua 5 thế hệ tự phối t? lệ kiểu gen trong quần thể như thế nào ?

Kết quả:
Aa = 1/32 = 2/64
AA = aa = (1 ? 1/32)/2 = 31/64
2.Nguyên nhân của hiện tượng thoái hoá giống
Qua c¸c thÕ hÖ tù thô phÊn hay giao phèi cËn huyÕt tØ lÖ dÞ hîp gi¶m dÇn, tØ lÖ ®ồng hîp t¨ng trong ®ã c¸c gen lÆn g©y h¹i ®­îc biÓu hiÖn
Tại sao luật hôn nhân gia đình cấm kết hôn giữa những người có quan hệ huyết thống trong vòng 4 đời ?
T¹i sao tù thô phÊn b¾t buéc vµ giao phèi g©y ra hiÖn t­îng tho¸i ho¸ nh­ng ph­¬ng ph¸p nµy vÉn ®­îc ng­êi ta sö dông trong chän gièng?
3. Vai trß cña ph­¬ng ph¸p tù thô phÊn b¾t buéc vµ giao phèi cËn huyÕt
Cñng cè nh÷ng ®Æc tÝnh tèt ë tr¹ng th¸i thuÇn chñng
T¹o c¸c dßng thuÇn chñng cã kiÓu gen kh¸c nhau, lµm vËt liÖu cho lai kh¸c dßng ®Ó t¹o ­u thÕ lai vµ gièng míi
C¨n cø vµo c¸c dßng thuÇn chñng ®Ó cã thÓ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ c¸c dßng, tõ ®ã båi d­ìng gièng tèt ®Ó chän läc ®Çu dßng, lo¹i bá c¸c gièng xÊu
II. Lai khác dòng và ưu thế lai1. Hiện tượng ưu thế lai Lai khỏc dũng l� khi lai gi?a b? m? thu?n ch?ng khỏc nhau v? ki?u gen, ??i lai F1 cú bi?u hi?n t?t h?n c? b? m?
Hiện tượng ưu thế lai ở ngô a và c là cây và bắp ngô ở
2 dòng tự thụ, b là cây và bắp của 2 dòng giao phấn
Lai khỏc dũng l� khi lai gi?a b? m? thu?n ch?ng khỏc nhau v? ki?u gen, ??i lai F1 cú bi?u hi?n t?t h?n c? b? m?

Lai khỏc dũng l� khi lai gi?a b? m? thu?n ch?ng khỏc nhau v? ki?u gen, ??i lai F1 cú bi?u hi?n t?t h?n c? b? m?

II. Lai kh¸c dßng vµ ­u thÕ lai
1. Hiện tượng ưu thế lai
Hiện tượng ưu thế lailà: Khi lai hai dòng thuần có kiểu gen khác nhau thì cơ thể lai F1 có sức sống cao hơn hẳn bố mẹ sinh trưởng nhanh phát triển mạnh, chống chịu tốt, năng suất cao
??c ?i?m c?a ?u th? lai
Ưu thế lai biểu hiện rõ nhất trong lai khác dòng
Cơ thể lai có độ đồng đều cao về phẩm chất và năng suất
Ưu thế lai biểu hiện cao nhất ở lai nhất ở F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ
Lai khác dòng là khi lai giữa bố mẹ thuần chủng khác nhau về kiểu gen, đời lai F1 có biểu hiện tốt hơn cả bố mẹ
2. Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai
Giả thuyết về trạng thái dị hợp
AABBCC x aabbcc
Giả thuyết về tác động cộng gộp của các gen trội cú l?i
AAbbCC x aaBBcc
(Thể hiện rõ ở tính trạng đa gen)
AaBbCc
AaBbCc
Gi¶ thuyÕt siªu tréi
AAaa
Sù t­¬ng t¸c gi÷a hai alen kh¸c nhau vÒ chøc phËn cña cïng mét l«cus dÉn ®Õn hiÖu qu¶ bæ trî më réng ph¹m vi biÓu hiÖn kiÓu h×nh. C¬ thÓ dÞ hîp ph¸t triÓn tèt h¬n c¶ c¬ thÓ ®ång hîp vÒ gen tréi

VD : cây thuốc lá kiểu gen:
AA:chịu nóng 35 � C
Aa :chịu nhiệt độ 10 � C - 35 � C
aa:chịulạnh 10 � C
3. Phương pháp tạo ưu thế lai
+ Tạo dòng thuần
+ Đem lai các dòng thuần lai với nhau
+ Sử dụng F1 làm ưu thế lai
*Lai khác dòng đơn
A x B
C
( C là ưu thế lai)
*Lai khác dòng kép:
A x B
C
D x E
F
C x F = G
(G: ưu thế lai)
Củng cố
Phõn bi?t giao ph?i g?n v� lai khỏc dũng
ở vật nuôi, khi thực hiện giao phối gữa con cái với bố hoặc mẹ
chúng thì thường dẫn đến hiện tượng nào sau đây?

A. Con lai tăng tỉ lệ dị hợp trong tế bào

B. Khả năng đề kháng và chống chịu của con lai với điều kiện môi trường tăng

C. Con lai có sức sinh sản giảm và xuất hiện quái thai dị hình

D. Tỷ lệ gen tốt, có lợi trong cơ thể con lai tăng lên
Câu1
Kết quả nào dưới đây không phải là do hiện tượng giao phối gần
A. Tạo ưu thế lai
B. Tỉ lệ thể đồng hợp tăng, tỉ lệ thể dị hợp giảm
C. Tạo dòng thuần
D. Các gen lặn đột biến có hại có điều kiện xuất hiện ở trạng thái đồng hợp
Câu 2

Giao phèi gÇn hay tù thô phÊn lÆp l¹i nhiÒu lÇn sÏ dÉn ®Õn hiÖn t­îng tho¸i ho¸ gièng do:
A. C¸c gen lÆn ®ét biÕn cã h¹i bÞ c¸c gen tréi ¸t chÕ trong kiÓu gen dÞ hîp
B. C¸c gen lÆn ®ét biÕn cã h¹i biÓu hiÖn thµnh kiÓu h×nh do t¨ng c­êng thÓ ®ång hîp
C. DÉn ®Õn hiÖn t­îng ®ét biÕn gen
D. T¹o ra ­u thÕ lai
Câu3:
Trong quần thể cây trồng , giả sử ở F1 đều có 100%cá thể có kiểu gen ưu thế lai . Nếu cho các cá thể tự thụ phấn bắt qua 5 thế hệ thì tỷ lệ ƯTL bị giảm sút so với F1 là :
A. 96,875%
B. 93,75%
C. 87,5%
D. 75%
Câu 4
Cách nào sau đây được xem là một trong những biện pháp tạo ƯTL
A. Tạo ra 2 dòng tự thụ phấn qua 5 - 7 thế hệ rồi cho giao phấn giữa 2 dòng với nhau

B. Tự thụ phấn bắt buộc ở những cây giao phấn

C. Cho co cái thu được giao phối với con đực ở thế hệ xuất phát

D. Lai tổng hợp nhiều thứ có nguồn gen khác nhau rồi tiến hành chọn lọc
Câu 5
Bài tập về nhà
T×m c¸ch kh¾c phôc hiÖn t­îng tho¸i ho¸ gièng vµ ph­¬ng ph¸p duy tr× ­u thÕ lai.
Sưu tấm tranh ảnh và thông về hiện tương thoái hóa giống và ưu thế lai