Bình luận "Mảnh trăng cuối rừng"

Chuyên đề: VĂN XUÔI 1954 - 1975
Vấn đề 4: MẢNH TRĂNG CUỐI RỪNG
“Trường Sơn Đông nắng, Tây mưa Ai chưa đến đó như chưa rõ mình…”
Nguyễn Minh Châu
A. KIẾN THỨC CƠ BẢN
Tác giả đã kể lại một câu chuyện tình. Nhưng “nơi gặp gỡ của tình yêu”, này là một tình huống đặc biệt tạo nên sự độc đáo cho truyện.
Sự gặp gỡ của Lãm (người lái xe quân sự) và Nguyệt (người công nhân làm đường) trên một quãng đường rừng đầy bom đạn và hiểm nguy là một điều bất ngờ. Bởi hai người này chưa hề giáp mặt, chỉ gặp nhau, đính ước với nhau thông qua sự mai mối của chị Tính, chị của Lãm người cùng tổ với Nguyệt. Anh lái xe ngồi cạnh người tình của mình trên một đoạn đường chiến tranh mà hồ nghi không biết có thực không. Nhưng cũng trên đoạn đường đó phẩm chất của Nguyệt đã làm thay đổi định kiến của Lãm, khiến anh “lòng dậy lên một tình yêu Nguyệt gần như mê muội lẫn cảm phục”.
Tình huống quả là ngẫu nhiên, bởi vì chiến tranh bao nhiêu bất thường có thể xảy ra. Nhưng diễn tiến của truyện lại rất tự nhiên không giả tạo. Chính nhân vật người kể chuyện ở đây là Lãm cho nên nó tạo nên giọng điệu thích hợp với chủ đề có tính trữ tình này. Tình huống này tạo cho người đọc tâm lí phấp phỏng, dự đoán, và họ rất tò mò muốn biết thực chất của sự gặp gỡ. Có một cơ hội để giải tỏa là “hỏi thăm cô ta có biết chị Tính hay không?”. Nhưng Lãm lại “không muốn hoặc không dám hỏi”. Và chính vì thế nhân vật Lãm (và cả người đọc) “phải phân vân” nó “xoáy trong óc như một cài dùi nung đỏ bỏng rát”.
Chính cái tình trạng mơ hồ ấy làm cho câu chuyện thành “mảnh trăng cuối rừng” thật huyền ảo.
B. LÀM VĂN
Đề 1: Phân tích vẻ đẹp lãng mạn - trữ tình trong “Mảnh trăng cuối rừng” của Nguyễn Minh Châu.
* Bài làm
I. “Mảnh trăng cuối rừng” là truyện ngắn hay nhất của Nguyễn Minh Châu trong những năm chống Mỹ. Truyện khá tiêu biểu cho những đặc điểm bút pháp của nhà văn trong giai đoạn trước 1975 và cũng mang những đặc điểm chung của văn học ta giai đoạn ấy. Truyện ngắn này đã được đưa vào nhiều tuyển tập truyện ngắn Việt Nam, đã được nhà nghiên cứu N. I. Nicolin (Nga) giới thiệu trong bài “Cuộc chiến tranh giải phóng và truyện ngắn Việt Nam hiện đại” (Tạp chí các dân tộc Á-Phi, tháng 4 năm 1973)


1





II.
1/ Phân tích truyện ngắn này cần lưu ý đến tình huống truyện, đây là một thành công của nghệ thuật truyện ngắn “Mảnh trăng cuối rừng”
Truyện kể về một cuộc gặp gỡ của một người lái xe quân sự với một cô công nhân giao thông đi nhờ xe anh trên đoạn đường chiến tranh. Điều ngẫu nhiên lý thú là cô gái ấy chính là người đã đính ước vắng mặt với anh (qua sự giới thiệu của người chị gái của anh ở cùng đội với cô). Hai người đang đi đến chỗ hẹn để gặp nhau. Nhưng vốn họ chưa một lần gặp nhau, nên qua câu chuyện, người lái xe chỉ có thể phỏng đoán rằng cô gái là người đã hẹn ước với mình. Suốt dọc đường, trải qua nhiều khó khăn nguy hiểm. Cô gái đã bộc lộ những phẩm chất tốt đẹp, làm thay đổi sự nhìn nhận về cô của người lái xe. Họ không gặp được nhau ở chỗ hẹn vì những trắc trở của chiến tranh, nhưng cô gái đã để lại những tình cảm sâu sắc và niềm hạnh phúc cho chàng trai.
Tình huống truyện mang tính ngẫu nhiên, nhưng sự sắp đặt của tác giả khá tự nhiên, không giả tạo. Cái ngẫu nhiên ở đây cũng mang tính quy luật: trong chiến tranh từng có biết bao tình huống lạ lùng, những cuộc gặp gỡ bất ngờ. Hơn nữa, các tình tiết xếp đặt của tác giả đều khá hợp lý (về nguyên do của những cuộc gặp gỡ: bức thư của người chị, chuyến đi công tác kết hợp việc riêng của anh lái xe). Tác giả cũng giữ cho người đọc và người kể chuyện ở trong tâm trạng phấp phỏng, dự đoán không biết rõ ràng cô gái đi nhờ xe có phải là người đã đính ước không. Có một khả năng diễn biến câu chuyện có thể phá vỡ sự “mơ hồ” ấy, nhưng nó đã được loại bỏ đúng với quy luật tâm lý (người lái xe chỉ cần hỏi về chị Tính là có thể rõ mọi chuyện, nhưng anh không dám và cũng không muốn hỏi điều đó, chưa muốn để cô gái biết rõ về