Biến động

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Tại sao trong th?c tế có nhiều quần thể
không tăng trưởng theo tiềm năng sinh học?
Đáp án
Trong thực tế sự tăng trưởng của quần thể không
theo tiềm năng sinh học vì:
Sự tăng trưởng của quần thể bị giới hạn bởi nhiều
nguyên nhân như: điều kiện sống không hoàn toàn thuận
lợi dẫn đến ảnh hưởng tới tỉ lệ sinh sản, tử vong, sự biến
động số lượng cá thể do xuất nhập cư,…

Quần thể sinh vật sống trong môi trường tự nhiên luôn chịu tác động của môi trường tự nhiên vậy số lượng cá thể trong quần thể có được duy trì ổn định hay không?
ĐẶT VẤN ĐỀ
- Nếu không, thì sẽ biến đổi theo những dạng nào?
- Những nguyên nhân nào gây ra những biến đổi đó?
- Trước sự biến đổi đó, QTSV có sự điều chỉnh ra sao ?
- Con người có thể ứng dụng hiểu biết vào sản xuất như thế nào?

BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
Tiết 41- BÀI 39.
NỘI DUNG
I. Biến động số lượng cá thể
1. Định nghĩa
2. Phân loại
II. Nguyên nhân gây biến động và sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
3. Trạng thái cân bằng của quần thể
III. Ứng dụng hiểu biết vào sản xuất

I. BIEÁN ÑOÄNG SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ
Nêu một số ví dụ về biến động số lượng cá thể trong quần thể mà em biết?
1. Định nghĩa
VD:
- Dịch cúm gia cầm H5N1 làm cho số lượng gia cầm chết nhiều.
- Số lượng cây dương xỉ giảm mạnh do cháy rừng.
- Số lượng muỗi tăng vào mùa hè.
ND: Biến động số lượng cá thể là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể.
2. Phân loại
V?y biến động số lượng cá thể là gì?
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
CÁC DẠNG BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
(Thời gian: 3 phút)
THEO CHU KỲ
KHÔNG THEO CHU KỲ
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
TÌM CÁC DẠNG BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
(Thời gian: 3 phút)
THEO CHU KỲ
KHÔNG THEO CHU KỲ
Số lượng cá thể của quần thể biến động một cách đột ngột do điều kiện bất thường của thời tiết, dịch bệnh, hoạt động khai thác của con người.
Số lượng cá thể của quần thể biến động theo chu kỳ do những thay đổi có chu kì của điều kiện môi trường
Quan sát hình 39.1 và cho biết vì sao số lượng thỏ và mèo rừng lại tăng hay giảm theo chu kì gần giống nhau?
Hình 39.1: Đồ thị biến động số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
Nguyên nhân nào gây ra sự biến động số lượng cá thể của quần thể ?
Hồn th�nh PHI?U H?C T?P S? 2 ?
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN
ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ
LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Nguy�n nh�n g�y bi?n d?ng s? lu?ng c� th? c?a qu?n th?
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Xác định nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể quần thể
(Thời gian: 5 phút)
Cây trồng, khí hậu.
Dòng nước nóng.
Nguồn thức ăn (lúa, ngô…)
Nhiệt độ, độ ẩm.
Mùa mưa.
Nhiệt độ (<8oC)
Lũ lụt thất thường.
Cháy rừng.
Virus gây bệnh u nhầy.
HS
HS, VS
VS
HS
VS
VS
VS
VS
VS
HS
Trên cơ sở kết quả PHT hãy xác định các nguyên nhân chính gây nên biến động số lượng cá thể trong quần thể ?


II.NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1.Nguy�n nh�n g�y bi?n d?ng s? lu?ng c� th? c?a qu?n th?


Yếu tố ảnh
hưởng chủ yếu
Phụ thuộc mật
độ quần thể

Tác động tới
Do thay đổi của các
nh�n t? vơ sinh
Do thay đổi của các
nh�n t? hữu sinh
Phân tích sự ảnh hưởng của các NTST đến số lượng cá thể của QT
bằng cách hoàn thành vào PHT số 3

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
1.Nguy�n nh�n g�y bi?n d?ng s? lu?ng c� th? c?a qu?n th?


Không.
Có.
Khí hậu (toC, độ ẩm …)
- Cạnh tranh (Cùng loài)
- Kẻ thù.
- Thức ăn.
- Trạng thái sinh lý của các cá thể.
- Sinh sản.
- Khả năng thụ tinh.
- Sức sống của con non.
.
- Sự phát tán.
- Sức sinh sản.
- Tỉ lệ tử vong.
Yếu tố ảnh
hưởng chủ yếu
Phụ thuộc mật
độ quần thể

Tác động tới
a. Do thay đổi của các
Nh�n t? vơ sinh
b.Do thay đổi của các
Nh�n t? hữu sinh
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ

1.Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể ?

-Sinh sản …..(1)
-Tử vong …...(2)
-Nhập cư …...(3)
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn dồi dào, ít kẻ thù …)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao

CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ


Điền vào chỗ các dấu chấm (…) bỏ lửng đã được đánh số:
… (4)
… (8)
- Khi SL cá thể tăng cao
(Nguồn sống thiếu hụt,…
cạnh tranh gay gắt)
-Sinh sản …..(5)
-Tử vong …...(6)
-Xuất cư …...(7)
Tóm lại: Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
là sự thống nhất giữa tỉ lệ sinh sản, nhập cư với tỉ lệ tử vong và phát tán của các cá thể trong quần thể.
- Cơ chế điều chỉnh tăng:
- Cơ chế điều chỉnh giảm:
-Sinh sản …..(1)
-Tử vong …...(2)
-Nhập cư …...(3)
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn dồi dào, ít kẻ thù, …)
- Khi SL cá thể tăng cao
(Nguồn sống thiếu hụt,…
cạnh tranh gay gắt)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao
Xác định tên cơ chế cho mỗi sơ đồ ?
Tăng
Tăng
Giảm
… (4)
Số lượng cá thể quần thể tăng
… (7)
Số lượng cá thể của quần thể giảm
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
-Sinh sản …..(4)
-Tử vong …...(5)
-Xuất cư …...(6)
Giảm
Tăng
Tăng

II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ

3. Trạng thái cân bằng của QT







- Quần thể luôn có xu hướng tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng khi đó số lượng cá thể ổn định và phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường


Hình 39.3: Sơ dồ điều chỉnh
số lượng cá thể của quần thể trở lại mức cân bằng.
Mức
cân bằng
Các em QS sơ đồ và cho bi?t số lượng cá thể của quần thể có xu hướng điều chỉnh như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì?

Từ những hiểu biết về biến động số lượng cá thể trong quần thể con người có thể ứng dụng trong sản xuất như thế nào?
- Những nghiên cứu về biến động số lượng cá thể có thể giúp các nhà nông nghiệp xác định đúng lịch thời vụ, để vật nuôi cây trồng sinh trưởng trong điều kiện thích hợp nhất trong năm, nhằm đạt năng suất cao.
- Chủ động trong việc hạn chế sự phát triển quá mức của các loài sinh vật gây hại, gây mất cân bằng sinh thái.

III. ỨNG DỤNG
Quần thể sinh vật sống trong môi trường tự nhiên luôn chịu tác động của môi trường tự nhiên vậy số lượng cá thể trong quần thể có duy trì không đổi hay không?
ĐẶT VẤN ĐỀ
- Nếu số lượng cá thể trong quần thể có biến đổi thì theo những dạng nào?
- Những nguyên nhân nào gây ra những biến đổi đó?
- Trước sự biến đổi quần thể sinh vật có sự điều chỉnh ra sao cho phù hợp với môi trường sống?
- Con người có thể ứng dụng hiểu biết vào sản xuất như thế nào?

NỘI DUNG CHÍNH BÀI HỌC
I. Biến động số lượng cá thể của quần thể
1. Khái niệm: BĐ SL cá thể là sự tăng hay giảm SL cá thể trong QT
2. Phân loại
II. Nguyên nhân và cơ chế điều chỉnh biến động số lượng cá thể
III. Ứng dụng hiểu biết vào sản xuất
- Nuôi, trồng đúng thời vụ
- Hạn chế sự phát triển quá mức của 1 loài SV nào đó
TRẮC NGHIỆM
Câu 1: Trạng thái cân bằng của quần thể đạt được khi
A.có hiện tượng ăn lẫn nhau.
B.số lượng cá thể nhiều thì tự chết.
C.số lượng cá thể ổn định và cân bằng với nguồn sống của môi trường.
D.tự điều chỉnh.

Câu 2: Sự biến động số lượng cá thể của quần thể do:
A.tác động của con người.
B.sự phát triển quần xã.
C.sự tác động nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh.
D.khả năng cạnh tranh cao.
Câu 3: Biến động nào sau đây là biến động theo chu kỳ
A.số lượng bò sát giảm vào những năm có mùa đông giá rét
B.số lượng chim, bò sát giảm mạnh sau những trận lũ lụt
C.nhiều sinh vật rừng bị chết do cháy rừng
D.ếch nhái có nhiều vào mùa mưa

Câu 4: Trường hợp nào sau đây cho thấy sinh vật biến động không theo chu kỳ
A.chim di trú mùa đông
B.động vật biến nhiệt ngủ đông
C.số lượng ruồi muỗi nhiều vào các tháng xuân hè
D.số lượng thỏ ở Australia giảm vì bệnh u nhầy
TRẮC NGHIỆM
Câu 5: Nhân tố sinh thái hữu sinh
A.khí hậu, thổ nhưỡng
B.nhiệt độ, ánh sáng, số lượng kẻ thù ăn thịt
C.là nhóm nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể
D. là nhóm nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
TRẮC NGHIỆM
BÀI TẬP VỀ NHÀ
-Trả lời câu hỏi cuối bài.

- Đọc trước bài 40, Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã.
1. Tìm hiểu về khái niệm quần xã SV?
2. Tìm hiểu về các đặc trưng cơ bản của quần xã SV?
3. Phân biệt các mối quan hệ hỗ trợ trong quần xã SV?
4. Tìm hiểu về hiện tượng khống chế sinh học?