Bao bi Gốm Sứ

TÌM HIỂU VỀ BAO BÌ GỐM SỨ
Trần Tuấn Hải
Phan Hoài Phong
Lữ Ngọc Phú
Trần Duy Tha
Trần Lê Thành
Nguyễn Thị Minh Thư
Trần Ngọc Uyển
Lê Thị Hải Yến
KỸ THUẬT BAO BÌ THỰC PHẨM
Giới thiệu
Vào thời kì đồ đá mới, con người đã biết cách sử dụng đất sét để chế tạo đồ gốm. Chủ yếu đồ gốm trong thời kì này được dùng chứa đựng các loại lương thực, nước uống, rượu…
Theo thời gian nhu cầu trao đổi, buôn bán hàng hóa giữa các tộc người phát triển. Nhiều loại hàng hóa như rượu vang, dầu olive… được xuất khẩu chứa đựng trong các bình gốm nung. Gốm sứ đã trở thành bao bì bao gói thực phẩm.
Cùng với sự phát triển của xã hội, con người ngày càng phát triển nhiều loại bao bì khác nhau mang nhiều tính chất ưu việt hơn. Bao bì gốm sứ không còn ứng dụng nhiều trong sản xuất thực phẩm nữa.
Ngành bao bì gốm sứ đạt đỉnh cao vào thế kỷ 18 – 19, sau đó nhường chỗ cho các loại vật liệu và bao bì khác.
Giới thiệu về gốm sứ Bát Tràng
Gốm Bát Tràng xuất hiện từ rất sớm, vào giai đoạn cuối của Văn hoá Hoà Bình đầu Văn hoá Bắc Sơn.
Trong quá trình phát triển nghề gốm, có nhiều quan hệ giao lưu với gốm sứ Trung Quốc và có tiếp nhận một số ảnh hưởng của gốm sứ Trung Quốc.
Quy trình sản xuất đồ gốm sứ
Tạo cốt gốm
Chọn đất
Xử lý
Phơi sấy
Tạo dáng
Sửa hàng mộc
Trang trí hoa văn và phủ men
Men
Trang trí và phủ men
Sửa hàng men
Nung
Tạo cốt gốm
Chọn đất
Loại đất sét trắng
Thành phần hóa học
Al203:27,07; Si02:55,87; Fe203:1,2; Na2O:0,7; CaO:2,57; MgO:0,78; K2O:2,01;Ti02:0,81
Yêu cầu
Độ dẻo cao
Khó tan trong nước
Chịu lửa ở khoảng 16500C
Tạo cốt gốm
Xử lý đất
Phương pháp xử lý đất truyền thống là xử lý thông qua ngâm nước trong hệ thống 4 bể chứa
Bể đánh
Bể lắng
Bể phơi
Bể ủ
Tuỳ theo từng loại đồ gốm mà người ta có thể pha thêm cao lanh ở mức độ nhiều ít khác nhau.
Tạo cốt gốm
Tạo dáng
Phương pháp tạo dáng cổ truyền là làm bằng tay trên bàn xoay
Ngày nay, người ta sử dụng phổ biến kỹ thuật "đúc" hiện vật. Muốn có hiện vật gốm theo kỹ thuật đúc trước hết phải chế tạo khuôn bằng thạch cao.
Đắp nặn một sản phẩm gốm hoàn chỉnh, nhưng cũng có khi đắp nặn từng bộ phận riêng rẽ của một sản phẩm và sau đó tiến hành chắp ghép lại.
Tạo cốt gốm
Tạo dáng
Tạo cốt gốm
Phơi sấy
Ngày nay: sử dụng biện pháp sấy, tăng nhiệt độ từ từ để cho nước bốc hơi dần dần.
Phương pháp cổ truyền: hong khô hiện vật trên giá và để nơi thoáng mát
Yêu cầu: khô, không bị nứt nẻ, không làm thay đổi hình dáng sản phẩm
Tạo cốt gốm
Sửa hàng mộc
Theo yêu cầu trang trí, có thể đắp phù điêu, khắc họa tiết trang trí trên mặt sản phẩm...
Người thợ gốm tiến hành các động tác cắt, gọt chỗ thừa, bồi đắp chỗ khuyết, chắp các bộ phận, khoan lỗ, tỉa lại đường nét hoa văn và thuật nước cho mịn mặt sản phẩm
Sản phẩm mộc đã định hình cần đem "ủ vóc" và sửa lại cho hoàn chỉnh
Trang trí hoa văn và phủ men
Kỹ thuật vẽ
Hoa văn học tiết phải hài hòa với dáng gốm, các trang trí họa tiết này đã nâng nghề gốm lên mức nghệ thuật, mỗi sản phẩm là một tác phẩm
Gần đây, xuất hiện kỹ thuật vẽ trên nền xương gốm đã nung sơ lần 1 hoặc kỹ thuật hấp hoa (một lối trang trí hình in sẵn trên giấy decal)
Dùng bút lông vẽ trực tiếp trên nền mộc các hoa văn họa tiết
Trang trí hoa văn và phủ men
Tráng men
Hình thức: phun men, dội men lên bề mặt cốt gốm cỡ lớn, nhúng men đối với loại gốm nhỏ
Những sản phẩm mà xương gốm có màu trước khi tráng men phải có một lớp men lót để che bớt màu của xương gốm
Có thể nung sơ bộ sản phẩm ở nhiệt độ thấp rồi sau đó mới đem tráng men hoặc dùng ngay sản phẩm mộc hoàn chỉnh trực tiếp tráng men lên trên rồi mới nung
Trang trí hoa văn và phủ men
Sửa hàng men
Sau đó tiến hành "cắt dò" tức cạo bỏ những chỗ dư thừa men
Trước hết phải xem kỹ từng sản phẩm một xem có chỗ nào khuyết men thì phải đấp men vào các vị trí ấy.
Người thợ gốm tiến hành tu chỉnh lại sản phẩm lần cuối trước khi đưa vào lò nung.
Nung
Thiết bị
Lò ếch
Lò đàn
Lò bầu
Lò hộp
Lò con thoi
Lò Tuynen
Nung
Chồng lò
Chồng đáy: xếp bao nung và sản phẩm ba lớp từ đáy lên
Chồng giữa: xếp ba lớp giữa
Gọi mặt: xếp ba lớp cuối cùng ở vị trí cao nhất trong lò
Đốt lò
Thời gian đốt lò: khoảng 3 ngày 3 đêm.
Sau khi lò nguội, sản phẩm ra lò được đánh giá phân loại và sửa chữa lại các khuyết tật trước khi đem ra phân phối sử dụng.
Men gốm
Men gốm là một lớp thủy tinh có chiều dày từ 0,15 – 0,4mm phủ lên bề mặt xương gốm.
Lớp thuỷ tinh này hình thành trong quá trình nung và có tác dụng làm cho bề mặt sản phẩm trở nên sít đặc, nhẵn, bóng.
Men gốm
Công thức
Trong đó:
R: Pb, K, Na, Ca, Mg, Ba, Li, Zn. Men màu: Co, Ni, Cu, Mn, Fe
Oxide lưỡng tính nằm xen kẽ giữa oxide base và oxide acid, nhóm này chủ yếu là Al2O3. Oxide acid bao gồm SiO2 là chính, ngoài ra có thể có thêm B2O3
Men gốm
Nguyên liệu
Men gốm là một hệ phức tạp gồm nhiều oxide như Li2O, Na2O, K2O, PbO, B2O3, CaO, ZnO, MgO, Al2O3, Fe2O3, SiO2...
Nguyên liệu dẻo (plastic): cao lanh (kaolin), đất sét (clay), bột talc (steatit), betonit...
Nguyên liệu không dẻo (nonplastic) dưới dạng khoáng: trường thạch, dolomit, đá vôi, cát...
Nguyên liệu không dẻo dưới dạng hóa chất công nghiệp: BaCO3, Na2CO3, K2CO3, borate (dân gian gọi là hàn the), acid boric, Cr2O3, ZnO... hoặc các loại frit.
Men gốm
Vai trò của men gốm
Tạo màu sắc
Trang trí
Chống thấm
Ứng dụng làm bao bì thực phẩm
Trước khi kỹ thuật bao bì phát triển, đồ gốm được dùng để chứa mọi thứ từ bơ, thịt muối đến rượu quả.
Các thương nhân cũng dùng các bình gốm để chứa đựng nhựa thông, acid và các loại chất lỏng công nghiệp khác; họ dùng hình ảnh trang trí trên các bình gốm để quảng cáo cho sản phẩm.
Tuy hình thức đẹp nhưng dễ vỡ, không kín nên ngày nay gốm sứ chỉ được sử dụng để chứa các sản phẩm thực phẩm mang tính truyền thống, các loại rượu cao độ, dầu…
Ứng dụng làm bao bì thực phẩm
Các loại rượu cao độ, dầu…
Ứng dụng làm bao bì thực phẩm
Các sản phẩm mang tính truyền thống
CẢM ƠN SỰ THEO DÕI CỦA CÔ VÀ CÁC BẠN