Bài giảng phòng chống ma túy

Trưởng phòng: Theo dõi Chương trình
Quốc gia về phòng, chống ma tuý
Văn phòng TTPC Tội phạm và Ma tuý
Thượng tá, Ths Y tế cộng đồng:
Tạ Đức Ninh

NGHIỆN MA TUÝ VÀ
PHÒNG, CHỐNG TÁI NGHIỆN
Vài nét về lịch sử của ma tuý
Loài người đã biết đến ma tuý từ hàng ngàn năm nay
Từng được gắn với những tên gọi mỹ miều trước khi bị lên án và loại ra khỏi đời sống xã hội
Khi loài người định thay thế một chất ma tuý bằng một chất mới thì dường như chất mới đó lại mang đến nhiều sự phiền toái hơn.
ĐỊNH NGHĨA
“Ma túy là bất kỳ một dạng chất nào mà khi đưa vào cơ thể người nó làm thay đổi trạng thái ý thức và hành vi như là kết quả của sự biến đổi trong chức năng của não”
(Tổ chức Y tế thế giới năm 1988)
ĐỊNH NGHĨA
Ma túy là các chất gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong danh mục do Chính phủ ban hành.
(Luật Phòng, chống ma túy )

Nghị định số 67/2001/ND-CP ban hành danh mục gồm 249 chất ma túy và tiền chất cần kiểm soát.

Nghị định số 17/2001/ND-CP bổ sung 5 chất ma túy mới đưa tổng số các chất ma túy cần kiểm soát lên 135 chất
Phân loại ma tuý
+ Theo nguồn gốc:
Ma tuý có nguồn gốc tự nhiên (thuốc phiện, cần sa (bồ đà), cocain).
Ma tuý bán tổng hợp (hêroin, morphine, dolagan).
Ma tuý tổng hợp methamphetamin/ amphetamin, ecstasy, v.v.).
+ Theo tác động của ma tuý đối với cơ thể:
Chất gây ức chế (các loại thuốc ngủ, thuốc an thần kinh)
Chất kích thích (cocain, ATS v.v.)
Chất gây ảo giác (ecstasy, v.v…)
+ Theo quy định của pháp luật:
Hợp pháp.
Bất hợp pháp.
Tính chất của một số loại ma tuý
Cần sa
Mới sử dụng có thể “cười khúc khích”, hoặc có thể bất thình lình “nhai chóp chép”.
Khi liều dùng quá cao, có thể gây lo lắng, sợ hãi, hoa mắt chóng mặt, nôn mửa hoặc cảm thấy ngây ngất.
Nhựa cần sa dùng với Amphêtamin, gây chứng hoang tưởng nhất thời.
Là loại ma túy số 1 ở In-đô-nê-xia
CẦN SA
Hêrôin
Tinh khiết có màu trắng, thường có màu vàng nhạt như đường hoặc caphein.

Có tác động an thần mạnh: “tất cả đau đớn, buồn phiền, sợ hãi, đói khát và lạnh lẽo đều bị xua đi nhanh chóng khi sử dụng hêrôin”.

Thời gian kéo dài 3-5 tiếng đồng hồ.

Heroin đang là loại ma túy số 1 ở Việt Nam, Trung Quốc, Malaixia, Myanma và Singapore.
Thuốc phiện, hêroin
Cocain
Chất kích thích
Hít hoặc chích
Tác dụng: Tạo cảm
giác hạnh phúc, tự tin
Hậu quả tiêu cực: lo lắng, trầm cảm, vấn đề về tim
Các loại ma tuý tổng hợp
Lịch sử phát triển của ATS…
Amphetamine, ethamphetamine: là chất kích thích kèm gây ảo giác nhưng nhẹ.
Tác động mạnh vào hệ thần kinh trung ương. Kéo dài đến 6 giờ đồng hồ.
Thường được sử dụng dưới dạng uống (viên nén).
Xu thế dần chuyển cả sang dạng tiêm chích.
Methamphetamine
Methamphetamin gây mệt mỏi, chán nản, dễ cáu giận và trầm cảm
Làm mất khả năng tập trung, đau cơ, chân tay run rẩy, thèm ăn và có mong muốn tự tự, mất ngủ hoặc ngủ li bì.
Có dấu hiệu chảy nước mũi, chảy máu mũi, đau cơ, khớp. Sử dụng Methamphetamin liều cao còn gây đau ngực, cao huyết áp, loạn nhịp tim và có nguy cơ đột quỵ, thiếu máu não.
Các triệu chứng rối loạn tâm thần tạm thời, hoặc cảm giác hoang tưởng, ảo giác.
Methamphetamine
Methamphetamine sử dụng qua đường hút, hít;
Methamphetamine qua đường chích
Methamphetamine với người nhiễm HIV
Methamphetamine trong nhóm đồng giới
Methamphetamine đối với phụ nữ
Ecstasy
Albert Hofmann - Nhà hoá học Thuỵ Sỹ tìm ra 16 tháng 4 năm 1943.
Loại “ma tuý yêu thích” của những năm 90, bởi nó khiến người sử dụng nhảy múa đêm này qua đêm khác mà không cảm thấy mệt mỏi.
Là loại ma túy được xếp hàng thứ 2 ở Úc, Niu-di-lân; xếp hàng thứ 3 ở Trung Quốc, Thái Lan, In-đô-nê-xia, Nhật Bản và Việt Nam.

Ecstasy
Cùng với tác động kích thích, Ecstasy cũng có tác động làm rối loạn tâm thần nhẹ.
Thời gian tác động: sau uống khoảng 20-60 phút; mạnh nhất trong giờ đầu tiên và sau đó giảm dần; mất dần tác động sau 4 đến 6 giờ. “Ecstasy khiến người sử dụng trở nên ẻo lả như một miếng bơ. Thậm chí kể cả người cứng rắn nhất, mạnh mẽ nhất cũng trở nên nhu nhược.”
LSD

LSD (axit lyergic diethylamide) là một chất bán tổng hợp bắt nguồn từ một loài nấm tự nhiên,
LSD không có màu, không mùi và không vị.
Liều trung bình bao gồm chỉ có 50-100 micrôgam chất LSD, (một mircôgam = 1/1000 miligam).
LSD (tiếp theo)
Sau khi sử dựng từ 30-60 phút bắt đầu có tác dụng. Chuyến phiêu du phát triển thành làn sóng với đỉnh điểm sau 2 đến 6 giờ. Sau 12-16 giờ, tác động của LSD dần ngừng lại.
Người sử dụng hoàn toàn bị nhấn chìm trong thế giới riêng của mình.
Đó là một thế giới trong đó người sử dụng liên tục thấy các vật thay đổi hình dạng: âm nhạc có thể được nhìn thấy, màu sắc có thể ngửi thấy.
Căn phòng có thể hiện ra rộng lớn như phòng nhảy. Bạn ngồi mà nghĩ mình đang đứng. Bạn đứng mà nghĩ mình đang bay.
Ketamine
Là thuốc gây mê được dùng hợp pháp trong ngành y tế được giới trẻ lạm dụng trong khoảng gần 10 năm trở lại đây.
Do giá thành thấp hơn Ecstacy nên đang có xu hướng lan rộng.
Chưa nằm trong danh mục kiểm soát của Cơ quan PCMT của Liên hợp quốc và của nhiều nước.
Riêng 2009 khu vực Châu á thu 6,9 tấn.
MỘT SỐ LOẠI MA TÚY MỚI
Các loại dung môi, các chất thơm gây nghiện.
Một số chất có trong thành phần của phân hóa học, chất bảo vệ thực vật, chất kích thích sinh trưởng và thức ăn gia súc (Ma túy “meo” “meo”.
Hay bất cứ thứ gì có trong tay như xà phòng, bột, vỏ chuối, khói xe, chè, càphê.
Âm nhạc???
Sự kết hợp của một số loại ma tuý
Heroin và Thuốc ngủ, Heroin và methadone
Rượu và ma tuý tổng hợp
Cần sa và rượu
ATS và heroin, v.v…
Nghiện ma tuý
Nghiện là tình trạng lệ thuộc về thể chất và tâm lý của một người vào một chất nào đó.
Lệ thuộc về thể chất là tình trạng các cơ quan trong cơ thể chỉ có thể hoạt động bình thường khi trong cơ thể có ma túy.
Lệ thuộc về tâm lý là tình trạng đầu óc luôn luôn nghĩ đến tác động của ma tuý.
Ba dấu hiệu đặc trưng của nghiện ma túy:
Thèm muốn ma tuý.
Luôn luôn có xu thế tăng liều dùng mới đạt được khoái cảm.
Xuất hiện hội chứng cai khi ngừng sử dụng ma túy một cách đột ngột.
Hội chứng cai
Hêroin: xuất hiện khoảng 8-12 giờ sau khi ngừng sử dụng. Cao nhất vào ngày thứ 3: Chuột rút, cơ cơ bụng, nôn mửa, đổ mồ hôi, co giật; đau đớn, tiêu chảy, v.v…
Cần sa: mất ngủ, lo âu, mơ các giấc mơ kinh dị
Cocain: thèm ăn, kiệt sức, mất ngủ, giận dữ, thèm ma túy;
Methamphetamine: suy sụp, chán nản, dễ bị kích động, đói, lo âu, mất ngủ
Quan điểm về nghiện ma túy
Dưới góc độ đạo đức: Có từ thế kỷ 19, coi việc nghiện ma túy là một hành vi vi phạm đạo đức.
Quan điểm dược lý: Vấn đề là ở chỗ tính gây nghiện mạnh của ma túy chứ không chỉ là chủ quan của người sử dụng ma túy.
Quan điểm bệnh tật: Sự lệ thuộc vào ma túy vượt quá khả năng kiểm soát của người sử dụng.
Quan điểm về nghiện ma túy
Quan điểm xã hội học:
- Xuất phát từ việc học đòi, bắt chước thần tượng (đặc trưng cho thanh, thiếu niên),
- Từ việc muốn khẳng định mình,
- áp lực nhóm,
- ý muốn chống lại những quy định, pháp luật, v.v…
Sơ đồ về mối quan hệ giữa con người, ma tuý, môi trường
Con người Ma tuý (hành động)












Môi trường
(Hoàn cảnh)
Nguyên nhân nghiện ma tuý
Hiện tượng lạm dụng các chất ma túy có thể được giải thích như sau:
Ảnh hưởng của các tác động mặt trái của xã hội.
Kỹ năng đối phố với các vấn đề phát sinh trong cuộc sống, xã hội
- Do Ma tuý làm cho người sử dụng cảm thấy sảng khoái. Renton viết trong cuốn sách về Hờroin, “dù sự cực khoái của anh có tăng lên tới 1000 lần song anh vẫn chẳng ở gần một nơi nào cả.”
Các yếu tố tác động
Môi trường:
Dễ dàng tiếp cận với chất ma tuý.
Phong trào quần chúng nhân dân chưa mạnh.
Số người nghiện ma tuý trong cộng đồng nhiều.
Gia đình:
Tiền sử gia đình có người sử dụng ma tuý.
Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình lỏng lẻo.
Kinh tế khó khăn.
Nguyên nhân nghiện ma tuý (tiếp):
Bản thân con người:
Thiếu hiểu biết.
Chịu áp lực của nhóm bạn bè.
Thiếu lòng tự trọng (lý tưởng).
Thiếu định hướng đúng.
Thiếu kỹ năng sống (giao tiếp, đối phó với những tình huống bất lợi trong cuộc sống, kỹ năng tự kiểm soát mình, v.v.).

Sự ức chế quá trình sản sinh ra endophine một chất có tác dụng giảm đau.
Quá trình phục hồi mất thời gian và người cai nghiện phải đối mặt hội chứng cai.
Cơ chế gây nghiện:
Cơ chế nghiện ma túy
Nhìn dưới góc độ sinh hóa:
Dư lượng các chất ma túy tồn tại lâu dài trong cơ thể.
Quá trình giải phóng các dư lượng ma túy từ các mô mỡ của người có tiền sử sử dụng các chất ma túy.
Cai nghiện ma tuý
Là tổng hợp các can thiệp được áp dụng nhằm giúp người nghiện từ bỏ ma túy và phục hồi các chức năng, kỹ năng sống cho người nghiện.
Gồm các công việc: cắt cơn giải độc, tư vấn cho người nghiện, gia đình người nghiện, hướng nghiệp, dạy nghề và chăm sóc sau cai kết hợp chống tái nghiện.
Mục đích
Giúp ngừng sử dụng ma túy.
Giảm các hành vi phạm tội liên quan đến ma túy.
Tăng cường sức khỏe (thể chất và tinh thần).
Cải thiện chức năng, quan hệ xã hội, kỹ năng sống.
Trở thành người có ích cho xã hội.
Các nguyên tắc cơ bản trong cai nghiện ma tuý:
Không một chương trình cai nghiện nào thích hợp cho tất cả các đối tượng nghiện.
Các dịch vụ cai nghiện cần phải tiện lợi, dễ tiếp cận.
Chương trình cai nghiện cần phải đáp ứng nhiều yêu cầu của người nghiện, không đơn thuần chỉ tập trung vào hành vi sử dụng ma túy của người đó.
Thời gian cho việc cai nghiện cần đủ dài, tuỳ thuộc vào thực trạng tình hình nghiện của người đó.
Tư vấn nhóm và tư vấn cá nhân cũng như các liệu pháp về hành vi khác là các phần rất quan trọng của một chương trình cai nghiện có hiệu quả.
Các nguyên tắc cơ bản trong cai nghiện ma tuý:
Đối với những người nghiện bị tổn thương các bởi các bệnh tâm thần thì bên cạnh việc cai nghiện phục hồi đơn thuần cần có các điều trị cho các rối loạn tâm thần đó.
Dịch vụ cai nghiện cần phải thích hợp cho các lứa tuổi, giới tính, dân tộc và văn hoá.
Các chương trình điều trị cần phải đưa ra các đánh giá về các bệnh HIV/AIDS, Viêm gan B, C, bệnh lao và các bệnh lây truyền khác và tư vấn giúp họ thay đổi hành vi.
Phục hồi là một quá trình lâu dài và thông thường đòi hỏi phải có nhiều hoạt động kết hợp.
Không nhất thiết người cai nghiện ma tuý phải tự nguyện thì mới có kết quả khả quan.
Hệ thống trung tâm cai nghiện ma tuý (tiếp)
Đội ngũ cán bộ 5257 người trong đó:
Đại học và trên đại học là 1.025 người
(chiếm 20%)
Cao đăng và trung cấp: 1.898 người (chiếm 36%)
Sơ cấp và không qua đào tạo: 2.312 người chiếm 44%

Chuyên ngành đào tạo

Tâm lý, xã hội: 259 người chiếm 5%
Giáo dục dạy nghề:200 người chiếm 4%
Tổng hợp, luật: 142 người chiếm 3%
Y dược: 779 người chiếm 15%
Kinh tế kỹ thuật: 1283 người chiếm 24%
Sơ cấp và không qua đào tạo: 2587 chiếm 49%
Quy trình cai nghiện 5 giai đoạn
Một số mô hình hiệu quả trên thế giới
Mô hình trị liệu cộng đồng (TC hay DAYTOP) dành cho những người nghiện các chất nhóm thuốc phiện.
Mô hình cai nghiện MATRIX (dành cho người nghiện các chất hướng thần, các loại ma túy tổng hợp).
Mô hình cai nghiện trong trại giam của Singapore.
Tái nghiện
Ham muốn và thèm khát: một thực tế bình thường của những người đã từng nếm trải cảm giác sử dụng ma túy, tồn tại dai dẳng một cách tự động và không có nghĩa là người có cảm giác này là người thiếu ý chí.
Tỷ lệ tái nghiện cao trên thực tế đã tác động không nhỏ đến niềm tin của những người sau khi tham gia các chương trình cai nghiện phục hồi
Cần phân biệt “sử dụng lại” ma túy và “tái nghiện”
Các yếu tố liên quan đến tái nghiện
Căng thẳng.
Cảm xúc tiêu cực.
Cảm xúc tích cực.
Xung đột giữa các cá nhân (thành viên trong gia đình).
áp lực xã hội.
Sử dụng một số chất khác (thuốc, rượu …).
Phòng, chống tái nghiện
Về quan điểm:
Tái nghiện ma túy là một quá trình.
Phòng, chống tái nghiện được coi như một biện pháp “phòng hỏa”.
Một số kỹ năng:
Đối phó với tình huống có nguy cơ cao (kiểm soát lo lắng, các mối quan hệ cũ, v.v..).
Tránh các tình huống tạo phản xạ gợi nhớ, sự trỗi dậy của ham muốn: (vứt vật dụng có liên quan đến ma túy, viết ra suy nghĩ tạo động lực, gọi điện cho tư vấn viên, sử dụng kỹ năng thư giãn, v.v…).
Kỹ năng chống tái nghiện
Đối phó với ham muốn và thèm khát
+ Phân tán tư tưởng
+ Nói chuyện
+ Đặt tên và lý giải (sử dụng hình tượng con tàu vượt đại dương để cảm giác thèm khát trôi qua)
+ Chú ý đến cơn thèm khát ở từng vị trí trên cơ thể và bằng cách theo dõi diễn biến của nó giúp ta vượt qua.
+ Trì hoãn đưa ra quyết định (không quyết định quay lại ma túy và để chậm lại. Thèm khát như cơn sóng sẽ qua).
Kết luận
Cai nghiện được ví như người ta bước vào đường hầm mà khi bước vào, chỉ thấy ánh sáng le lói cuối đường hầm
Nguồn:Chương trình cai nghiện (DAYTOP – Hoa Kỳ)
XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN !