Bai giang mi hoc

CÁI HÀI
Chào mừng thầy cô và các bạn
CÁI HÀI
Hoat động 1
Tìm hiểu
Cái hài là gì?
I. Khái niệm về cái hài
Ví dụ “Góc hài hước” báo văn nghệ
Bô già hơn bảy chục niên
Sếp phong vượt cấp lên miền chín mươi
Thế là đại thọ qua rồi
Sếp in, Sếp gửi, thiếp mời nơi nơi
(Nguyễn Văn Tiến – VN - 2003)
Vừa mới phong thanh nghe kiểm tra
Thế là của cải họ phân ra
Dượng, dì gửi tạm ba lô đất
Chú bác sang tên mấy cái nhà
(Thuý Nga - Tẩu tán)
Thu Ẩm – Bia ôm
Mấy quầy bàn nghế thấp le te
Điện đỏ vàng xanh nhảy lập loè
Bầu ngực loã lò khung rộng mở
Làn da tươi mát váy cao loe
Tiền boa cho gái trông xanh ngắt
Mắt vợ ở nhà đợi đỏ hoe
Có tiếng là bia bia chẳng mấy
Sờ ôm là chính giả say nhè
(Hồ Văn Khuê - 2003)
Gái gọi
Gái gọi nhiều cô giống tiểu thư
Nhìn vào ai biết loại người hư
Dream chở bạn như ca sĩ
Điện thoại cầm tay giống kĩ sư
Tối tối ra vào trông hẫp dẫn
Đêm đêm lên xuống thấy vô tư
Ngoài thì sang trọng như người mẫu
Bệnh lậu trong người ắt có dư.
Câu đối
+ Rực rỡ mé tây, kẻ lại người qua ca ngợi sinh phần quan lớn lại
+ Vang lừng thôn bắc, trên kính dưới nhường một lòng tôn trọng cụ
( Quan lớn lại – quan lái lợn ; Cụ trong dân - rận trong cu)
2. Khái niệm về cái hài
- Hài kịch là hiện tượng khách quan. Trong cuộc sống thường có 2 trạng thái tinh thần (đồng tình hay phản đối, khẳng định hay phủ định; yêu hay ghét; ca ngợi hay giễu cợt)
Nhân loại đã sáng tạo ra các nền văn minh, nhưng cũng sai lầm đẻ ra cảnh người bóc lột người (cá lớn nuốt cá bé) con người sửa sai bằng bi kịch, bằng tiếng cười.
Phân biệt cái cười sinh học và cái cười thẩm mĩ (cười sinh học mang tính tự phát, vô thức, ngẫu nhiên; Cái cười TM mang tính tinh thần, do phát hiện bản chất của đối tượng, uốn nắn và sửa chữa nó)
3. Nhiệm vụ của cái hài
Đi sâu vào mặt trái của cuộc sống để phát hiện cái “mập mờ đánh lận con đen” phanh phui nó trước bàn dân thiên hạ, để mọi người chán ngán và thâm thù nó.

- Vũ khí sắc bén để tống tiễn cái giả dối vào quá khứ, đưa ma cái lộn sòng lỗi thời xuống mộ địa. Nhằm khẳng định vun đắp cho cái mới, cái tiến bộ.
4. Đối tượng của hài kich
- Cái xấu tồn tại ở thực tế là nguồn gốc của hài kịch.
- Đối tượng của hài kịch không phải là toàn bộ cái xấu (nếu xấu toàn bộ thì ta kinh tởm), mà là cái xấu không đành xấu, nó xâm nhập vào vương quốc của cái đẹp, bắt nó phải công nhận, phải sùng bái. Chỉ khi cái đẹp tỉnh ra sáng suốt và đủ sức rọi ánh sáng của chân lí thì lúc đó cái xấu bộc lộ chân tướng - mọi người được trận cười thoả thuê.
- Câu chuyện về ông vua trần trụi (An Đéc Xen – Đan Mạch)
Kết luận
- Khi cái đẹp bị cái xấu lấn át và vùi dập thì xuất hiện bi kịch. Cái đẹp đủ sức thắng cái xấu thì xuất hiện cái hài. “Khi chế giễu cái xấu, chúng ta trở nên cao hơn nó”
- Bản chất của cái hài, cần chú ý thời điểm khi mối liên hệ giả tạo giữa các bộ phận xấu không đành xấu đã tìm cách núp bóng cái đẹp và mối liên hệ giả tạo đó đột ngột bị bóc trần, đây là thời điểm đáng chú ý cho sự khai thác cái hài kịch về phương diện mĩ học.
Hoạt động 2
Bản chất của cái hài
II. Hài kịch với tính cách là phương diện để phát hiện những xung đột, những mâu thuẫn xã hội giai cấp và hình thái phê phán đặc biệt có cảm xúc.
Hài kịch là hoa của văn minh, là quả của dư luận xã hội phát triển(Bêlinxki)
Hài kịch qua tiếng cười phê phán thói hư tật xấu vạch ra cái mâu thuẫn xung đột còn đang dấu mặt ra trước dư luận xã hội. Hình thái phê phán đặc biệt có cảm xúc, dọn đường cho lí tưởng phát triển, tác dụng lớn cho sự phát triển của lịch sử. (Ví dụ hài kịch hiện đại kể về một cán bộ được đề bạt mà chưa từng đi học có bạn đến thăm … Hoặc câu chuyện người khoẻ nhất hành tinh, bơi qua hồ nuôi cá sấu…)
Hài kịch chĩa mũi nhọn vào kẻ thù của lịch sử. Mác nói đó là cách để nhân loại từ bỏ quá khứ của mình một cách vui vẻ.
- Cái cười giải toả, vừa nhẹ nhàng, vừa mang tính giai cấp chống cái ác, thói ươn hèn của con người (ươn hèn lịch sử).
Cái hài không chỉ bó hẹp trong phạm vi thuyết xung đột mà còn nằm trong cái mới, cái tiến bộ, cái đang lên(Cái mới có thể gây cười trong giai đoạn phát triển của nó, nó bộc lộ nhiều thiếu sót).
- Ngoài yêu cầu đánh địch còn mài sắc cảm thụ tinh tế cho con người.
III. Tính dân tộc của hài kịch .
Các nhà lý luận gọi là tính toàn nhân loại. Ở bình diện con người và phát triển theo những quy luật cơ bản của xã hội loài người, các dân tộc đi đến hình thành một số quan niệm chung về hài kịch.
- Cùng chế giễu thói xấu (hà tiện, ngu ngốc, tham lam), mỗi dân tộc có một hình thái tâm lý khác nhau do lịch sử, lãnh thổ, kinh tế, xã hội, ứng xử khác nhau.
Các nhà lý luận gọi là tính toàn nhân loại. Ở bình diện con ngưồi và phát triển theo những quy luật cơ bản của xã hội loài người, các dân tộc đi đến hình thành một số quan niệm chung về hài kịch.
- Cùng chế giễu thói xấu (hà tiện, ngu ngốc, tham lam), mỗi dân tộc có một hình thái tâm lý khác nhau do lịch sử, lãnh thổ, kinh tế, xã hội, ứng xử khác nhau.
Như vậy cảm xúc của hài kịch mỗi dân tộc khác nhau. Người Pháp thì ý nhị, tinh tế, đầy tinh thần phân tích
(Ban Zăc đối đáp với kẻ trộm )
Người Nga thì trào lộng, thông minh với nhiệt hứng tình cảm, họ căm ghét cái xấu, cái giả dối.

Người Tây Ban Nha thì có sự liên tưởng phóng túng, sử dụng lối đối chọi bất ngờ giữa ngộ nhận và hoang tưởng ở Đôn Ki Hô Tê – Xéc Van Téc.

Người Anh thì đối thoại trào lộng như Béc Na Xô

Tính dân tộc trong cái hài còn thể hiện trong ngôn ngữ dân tộc, khả năng chơi chữ, nói lái…
Bài “Đánh đu”, bài “Quả mít”của Hồ Xuân Hương
Truyện tiếu lâm và Truyện Trạng Quỳnh
Ca dao
Ngựa hồng quan tướng phi trên ấy
Váy rách bà con vỗ dưới này


Ra đường võng giá nghênh ngang
Về nhà hỏi vợ cám rang đâu mày
Cám rang tao để cối xay
Chó mà ăn hết thì mày với ông…


Ban ngày quan tướng như thần
Ban đêm quan tướng tần mần như ma
Đối đáp trong ca dao dân ca:

Gái
Em như trái khế trên chùa
Ông đi qua bà đi lại
Ai thấy của chua cũng thèm!
Trai
Em như trái khế trên chùa
Em cho anh , anh nỏ lấy
Em bán anh không mua
Vì thằng cu anh nó dại
Thấy của chua hắn thèm.
Bạn gái
Của chua ai thấy cũng thèm
Em cho chị mượn chồng em vài ngày
Chồng em nào phải trâu cày
Mà cho chị mượn cả ngày lẫn đêm.
Xứ Bắc
- Chàng ơi! ngoảnh mặt vào trong
Mai em đi chợ mua bún lòng chàng ăn
- Chàng ơi! ngoảnh mặt ra ngoài
Mai em đi chợ mua mật khoai mài chàng ăn.
Xứ Nghệ
- Em đưa anh một nạm ngô rang
Anh reo mô vô mọc được,
em theo chàng về không!
- Chỗ mô mưa ba năm không ướt
Nắng ba tháng không khô
Anh reo vô chỗ nớ
Thì lạm ló ngô em mọc liền.
Liên hoan có bánh có chuồi
Ta đi ta nhớ cái buổi hôm nay

Khoa học thời đại lên cao
Anh Ga ga rỉn bay vào vũ tru

Mấy em mặc váy đánh cầu
lông bay phấp phới trên đầu các anh

Anh đi công tác Pờ Lây
Ku dài dằng dặc biết ngày nào ra
Còn em em vẫn ở nhà
Cửa (nhà) mình em mở người ra kẻ vào

Tiễn anh lên bến ô tô
Đêm về em khóc ... tồ tồ cả đêm"

Hoan hô cục trưởng Hà Đăng
Ấn cho tàu chạy băng băng như rùa
Hoan hô anh La Văn Cầu
Cánh tay bị đứt nhưng đầu vẫn nguyên



Không đi không biết Tam Đao (Tam Đảo)
Đi thì không biết chỗ nào mà ngu (ngủ)
Một giường nó nhét hai cu (cụ)
Thôi thì cố nhịn đến chu nhật về...

Phụ nữ thường rất hay lươi (lười)
Riêng em anh thấy là người cần... cù.

Bắc Ninh có cậu Nguyễn-Trùng-
-Dương, vật khỏe quá cả vùng thất kinh

Ngọt ngào bóc múi em ra
Mời nhau cặp bưởi, chút quà Hùng Đoan

Ta đi bầu cử tự do
Chọn người xứng đáng mà cho vào hòm

Nhớ quê ra đứng đỉnh đèo
Bỗng đâu thấy một chú mèo gâu gâu



Bản chất của nghệ thuật hài hước gắn bó với đối tượng khai thác nó. Các mâu thuẫn mang bản chất xấu đang lộng hành. Nghệ thuật hài hước đẩy những mâu thuẫn thành xung đột thực sự trong bản thân nó, để qua đó bộc lộ chân tướng đối tượng.
- Nghệ thuật gây cười trong nghệ thuật mang tính lịch sử. Nghệ thuật hài hước có sự mâu thuẫn giữa tính thời sự với tính trường tồn(Mâu thuẫn trong tính thống nhất của nó).
- Nghệ thuật hài kịch vạch ra phương diện sâu xa của bản chất cái xấu bị che đậy kín đáo trong hình thái đang bộc lộ của nó
Phân loại hài kịch (Xem giáo trình trang 56)
Đả kích
Châm biếm
Khôi hài
CÁI HÀI TRONG NGHỆ THUẬT
CHÀO TAM BIỆT HẸN GẶP LẠI