Bài giang mĩ học

CÁI TRÁC TUYỆT
CÁI TRÁC TUYỆT
CÁI TRÁC TUYỆT
CAI TRÁC TRUYỆT
CÁI TRÁC TUYỆT
+ Cao cả: định lượng
+ Cao thượng: hành vi con người
+ Tuyệt vời: đi vào nội hàm thẩm mỹ.
+ Trác tuyệt: đáp ứng nội dung thẩm mỹ.
I. Khái niệm về cái trác tuyệt
1. Xu hướng đối lập cái trác tuyệt với cái đẹp
Cơ sở hình thành cái trác tuyệt: cảm xúc khó chịu tiêu cực vì họ nhìn thấy các phía đồ sộ kỳ vĩ ở các hiện tượng thẩm mỹ bên ngoài con người; chưa thấy mối quan hệ bên trong của cái trác tuyệt, cái trác tuyệt không cần đến hình thức đẹp.
- Kant: Phân biệt cái đẹp gợi cảm xúc thẩm mỹ về sự thiện cảm, thoả mãn và dễ chịu; Cái trác tuyệt gợi hứng thú phủ định gắn với sự ngạc nhiên hoặc khâm phục.
Cảm xúc cái trác tuyệt có khi ta cảm thấy khoái trá hấp dẫn, có khi ta cảm thấy rợn ngợp, tiêu cực.
Si Le cho rằng tình cảm cái trác tuyệt là bắt buộc
2. Xu hướng hoà tan cái trác tuyệt – cái đẹp
- “Cái trác tuyệt là mức độ cao nhất của cái đẹp” Xu Ri ô.
- “Cái trác tuyệt về bản chất là cái đẹp hay cái trác tuyệt chẳng qua là cái đẹp vô tận” Lê Vê cơ.
3. Quan niệm biện chứng trước Mác
Hê ghen:
- Nội dung phù hợp hình thức dẫn đến cái đẹp
- Hình thức choán hết nội dung dẫn đến cái hài kịch
- Hình thức phủ định nội dung dẫn đến cái bi kịch.
- Nội dung vượt hình thức dẫn đến cái trác tuyệt.
Hê Ghen nhấn mạnh yếu tố chủ quan của chủ thể cảm xúc
. Tsec nư xép xki
- Sự tồn tại khách quan của cái đẹp và cái trác tuyệt hoà hợp những quan hệ chủ quan của con người.
- Cái trác tuyệt là cái to lớn hơn nhiều so với tất cả những gì mà chúng ta nêu lên để so với nó.
Cái trác tuyệt là cái mãnh liệt thì kẻ uống hàng thùng bia rượu vẫn chưa chán kia hoá ra cái trác tuyệt?
- Như vậy ông chưa chú ý đầy đủ tính lich sử cụ thể của tình cảm cái trác tuyệt. Vì cái trác tuyệt là một trong những phạm trù thẩm mĩ, gắn bó trực tiếp với lý tưởng xã hội. Lý tưởng xã hội thay đổi đẫn đến lý tưởng thẩm mỹ cũng thay đổi theo.
II. Cái hình thái biểu hiện của cái trác tuyệt
1. Cái trác tuyệt thanh cao
- ví dụ: Nhà sàn Bác Hồ soi mình bên hồ nước lặng; Lăng Lê Nin trầm mặc; Chùa Diên Hựu bền vững với thời gian; Hồ gươm giữa lòng thủ đô Hà Nội.
- Cái trác tuyệt thanh cao không nhất thiết phải to lớn kỳ vĩ, nhưng nó hàm chứa vẻ đẹp tiềm tàng trong sáng như ngọc, gắn bó hiền hoà thân thương với cảm xúc và bản chất con người chân chính.
2. Cái trác tuyệt huy hoàng
Ví dụ: Bình minh trên biển
- Bản giao hưởng số 5 của Bết Tô Ven.
- Chiến dịch Điện Biên Phủ; Chiến dịch 30/4/75
- Câu nói chân lý của Bác Hồ: “Không có gì quí hơn độc lập tự do”

Kết luận: Nhiệm vụ của cái trác tuyệt là hùng vĩ hoá sức mạnh, uy lực và khát vọng chiếm lĩnh hiện thực của con người, bằng sự phát triển vô tận tiếng đồng vọng vĩ đại của tâm hồn con người
3. Cái trác tuyệt rợn ngợp
Biển động, sấm chớp phong ba, núi lửa phun nham thạch.
- Cánh rừng già trầm lặng mênh mông(không có sự sống).
- Thời gian kéo dài vô định vô tận, rợn ngợp.
Kết luận: Cái trác tuyệt rợn ngợp hàm chứa trong nó cái chiếm ưu thế là sự khủng khiếp, choáng ngợp, tình cảm bị ức chế, dồn nén mạnh .

4. Cái trác tuyệt thán phục
- Ví dụ: Liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi áo trắng hiên ngang ra pháp trường.
- Út Tich bụng mang dạ chửa vẫn cấm súng đi đánh giặc.
- Tình bạn vĩ đại của Mác và Ăng Ghen
- Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc; Những bài thơ của Tố Hữu ca ngợi công đức của Bác Hồ kính yêu...
III. Tình cảm thẩm mỹ của cái trác tuyệt
- Các phạm trù thẩm mỹ thống nhất ở thể phân lập ở hai cực, tính chất phạm trù bản thể, mặt khác nó là phạm trù mang tính chất giá trị định vị.
- Cái trác tuyệt một mặt phản ánh bản thân tính chất thanh cao, tiềm tàng mạnh mẽ sâu lắng, vô cùng trong sáng, thanh kiết, đồ sộ to lớn hùng vĩ(sự thật khách quan)
- Phản ánh khát vọng vươn tới cái vĩ đại. Qua cái trác tuyệt con người muốn hùng vĩ hoá bản thân một cách bất tận, để đáp ứng nhiệm vụ to lớn bất tận.
Kết luận:
+ Bản thân sự vật khách quan tiềm tàng năng lực to lớn
+ Bẩm sinh tâm hồn con người có thể đồng vọng cái trác tuyệt.
+ Những ai có lý tưởng sống lành mạnh cao đẹp mới có khả năng gặp sự đồng vọng vĩ đại của tâm hồn.
+ Tình cảm cái trác tuyệt có cường độ mạnh, nhiệt tình khát vọng hướng tới sự hùng vĩ.
IV. Cái trác tuỵêt trong nghệ thuật
* Loại hình: kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ, sân khấu, văn học, âm nhạc, điện ảnh, truyền hình…
* Loại thể: Sử thi(Tự sự), Kịch và trữ tình.
*Vai trò của mỹ học của cái trác tuyệt trong nghệ thuật không bó hẹp trong những lời ca tụng về những anh hùng đã có, mà còn có nhiệm vụ quan trọng là tích cực sáng tạo những anh hùng cho lịch sử.
*Vai trò của mỹ học của cái trác tuyệt trong nghệ thuật không bó hẹp trong những lời ca tụng về những anh hùng đã có, mà còn có nhiệm vụ quan trọng là tích cực sáng tạo những anh hùng cho lịch sử.
- Thời đại nở rộ những anh hùng(Nga: Bài ca chim ưng,.. Người Mẹ của Goocki…)
- Nghệ thuật cách mạng đã góp phần quan trọng khơi gợi tầm vóc của con người trước thời đại bão táp của cách mạng.
- Nghệ thuật có đặc điểm nghệ sĩ bắt gặp mình “nhà sử thi” trở thành người biên niên sống của lịch sử. Thơ ca 87 – 97 gặt mùa bội thu về trường ca. Tính lịch sử hoành tráng, muốn thâu tóm cả một thời kỳ lịch sử vĩ đại của dân tộc(Việt Bắc – Ra trận).
- Các loại hình điêu khắc, hội hoạ, âm nhạc thơ ca, đặc biệt sân khấu và điện ảnh là loại hình nghệ thuật tổng hợp rất cần sự pha trộn các hình thái thẩm mĩ, trong đó cái trác tuyệt làm cho nghệ thuật thêm phong phú đa dạng.
Cái trác tuyệt trong nghệ thuật là phạm trù thẩm mĩ giàu chất lý tưởng, nhưng cũng uyển chuyển.
- Cái hài làm cho nhân vật gần đời thường. Nàng Kiều của Nguyễn Du là một vẻ đẹp trác tuyệt không chỉ ở hình thái bên ngoài “Một hai nghiêng nước nghiêng thành / Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai”.
- Sự biểu hiện cái trác tuyệt trong nghệ thuật, nghệ sĩ phải có lòng tin cháy bỏng vào con người. Bản thân nghệ sĩ phải nâng tâm hồn của mình lên ngang tầm vĩ đại để nghe biểu hiện “tiếng đồng vọng của tâm hồn”.