Bài giảng biến đổi khí hậu bậc tiểu học

GIÁO DỤC ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
TÍCH HỢP VÀO CÁC MÔN HỌC
Ở CẤP TIỂU HỌC
Nhóm BCV
PGD&ĐT huyện Tuy Phong
Phần 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BĐKH VÀ ỨNG PHÓ VỚI BĐKH
Mục tiêu cần đạt
1. Học viên biết và hiểu
Những kiến thức cơ bản về biến đổi khí hậu (BĐKH)
Mục tiêu, nội dung giáo dục BĐKH trong môn học
Phương pháp và hình thức dạy học lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục BĐKH trong môn học
Cách khai thác nội dung để thiết kế bài dạy có lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục BĐKH vào các bài học trong môn học


2. Học viên có khả năng
Rà soát nội dung, chương trình môn học, từ đó xác định được các bài có khả năng lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục BĐKH trong môn học
Thiết kế bài dạy và dạy học (môn học) theo hướng lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục BĐKH.
Tích cực thực hiện dạy học lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục BĐKH vào môn học.

B. Một số kiến thức về khí hậu và biến đổi khí hậu
I. Những khái niệm về thời tiết; khí hậu; biến đổi khí hậu và biểu hiện của biến đổi khí hậu
Dựa vào hiểu biết và kinh nghiệm về BĐKH, căn cứ vào các thông tin về BĐKH trên các phương tiện thông tin mà thầy/cô biết, hãy thảo luận trong nhóm, trả lời các câu hỏi sau:

1. Thời tiết là gì?
2. Khí hậu là gì?
3. BĐKH là gì?
(Thảo luận nhóm và ghi vào giấy A0, 15’)
Thời tiết là các đặc trưng về nhiệt độ, lượng mưa, nắng, gió...xảy ra trong thời gian ngắn (một giờ, một ngày hoặc vài ngày), tại địa phương nào đó.
THÔNG TIN PHẢN HỒI
2. Khí hậu là giá trị trung bình nhiều năm của nhiệt độ, lượng mưa, nắng, gió...ở một nơi nào đó một tỉnh, một nước, một vùng lãnh thổ rộng lớn. Chuỗi số liệu để đánh giá khí hậu thường có độ dài 30 năm.
3. BĐKH là sự thay đổi của khí hậu diễn ra trong một khoảng thời gian dài, có thể ấm lên hoặc lạnh đi, lượng mưa có thể tăng hoặc giảm ; gió, các hiện tượng thời tiết.. có thể mạnh lên hoặc yếu đi trong một khoảng thời gian dài.


Thời tiết là các đặc trưng về nhiệt độ, lượng mưa, nắng, gió...xảy ra trong thời gian ngắn (một giờ, một ngày hoặc vài ngày), tại địa phương nào đó.
Khí hậu là giá trị trung bình nhiều năm của nhiệt độ, lượng mưa, nắng, gió...ở một nơi nào đó một tỉnh, một nước, một vùng lãnh thổ rộng lớn. Chuỗi số liệu để đánh giá khí hậu thường có độ dài 30 năm.
3. BĐKH là sự thay đổi của khí hậu diễn ra trong một khoảng thời gian dài, có thể ấm lên hoặc lạnh đi, lượng mưa có thể tăng hoặc giảm ; gió, các hiện tượng thời tiết.. có thể mạnh lên hoặc yếu đi trong một khoảng thời gian dài.


Những biểu hiệu của biến đổi khí
hậu?
(Thảo luận nhóm, 5 phút)
HOẠT ĐỘNG 2:
THÔNG TIN PHẢN HỒI



Những biểu hiện BĐKH, gồm:
Trong phạm vi toàn cầu
Biến đổi của nhiệt độ
Các hiện tượng thời tiết cực đoan
Bão
Mực nước biển dâng
Trong phạm vi Việt Nam
Biến đổi của nhiệt độ: Trong vòng 50 năm qua, nhiệt độ không khí trung bình năm tăng khoảng 0,6-0,9ºC; nhiệt độ trung bình tăng 0,8-1,2ºC trong mùa đông; 0,5-0,8ºC trong mùa xuân; 0,4-0,8ºC trong mùa hạ; 0,5-0,8ºC trong mùa thu. Như vậy có thể thấy tốc độ gia tăng nhiệt độ trong mùa đông nhanh hơn tốc độ gia tăng nhiệt độ trong mùa hạ. Trong vòng 50 năm qua số ngày rét giảm đi rõ rệt
Biến đổi của lượng mưa: Lượng mưa giảm vào mùa khô và tăng vào mùa mưa ở hầu hết các vùng khí hậu ở nước ta. Xu thế lượng mưa năm giảm ở các vùng khí hậu phía Bắc và tăng ở các vùng khí hậu phía Nam.
Các hiện tượng thời tiết cực đoan: Trong những năm gần đây, các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng, rét đậm, rét hại, lốc tố ngày càng khốc liệt hơn.
Bão: Phạm vi hoạt động của bão có xu thế dịch chuyển về phía Nam và mùa bão kết thúc muộn hơn.
Mực nước biển dâng: Tốc độ dâng lên của mực nước biển trung bình trong giai đoạn 1960–2008 ở nước ta khoảng 3,5 mm/năm, tương đương với tốc độ dâng lên của mực nước trung bình đại dương thế giới. Tốc độ dâng tại trạm Hòn Dấu (Hải Phòng) là 3,69 mm/năm, tại trạm Sơn Trà (Đà Nẵng) là 3,1 mm năm, tại trạm Vũng Tàu là 3,38 mm/năm).
Thầy cô hãy độc lập suy nghĩ sau đó trao đổi nhóm để trả lời các câu hỏi sau:
1. Nêu những đặc điểm chính của BĐKH ?
2. Những nguyên nhân của BĐKH ?
HOẠT ĐỘNG 3

Đặc điểm và nguyên nhân của biến đổi khí hậu
BĐKH diễn ra chậm, từ từ, khó phát hiện, khó ngăn chặn và đảo ngược
BĐKH diễn ra trên phạm vi toàn cầu, có ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực có liên quan đến đời sống và hoạt động của con người
BĐKH diễn ra với cường độ ngày một tăng và hậu quả khó lường trước
BĐKH là nguy cơ lớn nhất mà con người phải đối mặt với tự nhiên trong suốt lịch sử phát triển của mình
Đặc điểm của BĐKH toàn cầu
Khí nhà kính là gì?

Theo các nhà khoa học, nguyên nhân chính gây BĐKH hiện nay là do sự gia tăng nồng độ khí nhà kính trong bầu khí quyển. Vậy:
KHÍ NHÀ KÍNH ?

Khí nhà kính là các chất khí có khả năng hấp thụ năng lượng do mặt đất phát ra, và tỏa năng lượng trả lại mặt đất, làm mặt đất ấm lên. Các chất khí nhà kính tự nhiên trong khí quyển bao gồm hơi nước, Cacbon điôxit, mêtan, ôxít nitơ, ozôn.
Nguyên nhân của BĐKH
(Thảo luận trong nhóm và trả lời)
a. Nguyên nhân tự nhiên
- Thay đổi cường độ bức xạ Mặt trời
- Khói bụi do hoạt động của núi lửa hoặc sự va đạp của các thiên thạch vào Trái Đất (-)
- Sự biến động của các thành phần các chất khí trong khí quyển cũng luôn diễn ra (hơi nước và CO2 ) (+)
b. Nguyên nhân do con người
Hoạt động ngành công nghiệp; dân số-chặt phá rừng; khai thác mỏ than, khai thác khí; các hoạt động của con người: sử dụng phân bón ni-tơ,…: Làm gia tăng khí nhà kính
III. Tác động của sự BĐKH đối với tự nhiên và mọi mặt hoạt động của con người
a. Một số biến đổi của các hệ tự nhiên và hệ sinh thái
Tác động của BĐKH đến điều kiện và tài nguyên khí hậu
Đến năm 2020: nhiệt độ tăng 0,3-0,5ºC
Đến năm 2050: nhiệt độ tăng 0,9-1,5ºC
Đến năm 2100: nhiệt độ tăng 2-2,8ºC. Nhiệt độ trung bình năm phổ biến từ 14-26ºC.
Tác động đến sự phân bố của lượng mưa trong các thời kỳ mùa mưa và mùa khô.
Tác động của BĐKH đến tần số một vài yếu tố hoàn lưu khí quyển: Tần số áp thấp nhiệt đới và bão tăng lên đáng kể cả về trị số trung bình cũng như trị số cao nhất, trị số thấp nhất.
b. Tác động của BĐKH đối với các lĩnh vực kinh tế - xã hội
Tác động của BĐKH đối với sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp
Tác động của BĐKH đối với công nghiệp, năng lượng và xây dựng
Tác động của BĐKH đến ngành giao thông vận tải và du lịch
Tác động của BĐKH đối với sức khỏe và đời sống của con người
Những tác động của BĐKH ở Việt Nam
Nước biển dâng và tác động đến tài nguyên đất
Nước biển dâng 25 cm, diện tích bị ngập là 6230 km², chiếm 1,9% diện tích cả nước
Nước biển dâng 1m, diện tích ngập 67% diện tích ở Đồng bằng sông Cửu Long, 11,2% ở Đồng bằng sông Hồng
Tác động của BĐKH đến tài nguyên nước
Nguồn cung cấp nước
Chất lượng nước
IV. Hành động ứng phó với biến đổi khí hậu
1. Ứng phó với biến đổi khí hậu?
2. Thích ứng với biến đổi khí hậu?
3. Giảm nhẹ biến đổi khí hậu?
1. Ứng phó với biến đổi khí hậu là các hoạt động của con người nhằm thích ứng và giảm nhẹ các tác nhân gây ra biến đổi khí hậu.
2. Thích ứng với biến đổi khí hậu là sự điều chỉnh hệ thống tự nhiên hoặc con người đối với hoàn cảnh hoặc môi trường thay đổi, nhằm mục đích giảm khả năng bị tổn thương do biến đổi khí hậu và tận dụng các cơ hội do nó mang lại.
3. Giảm nhẹ biến đổi khí hậu là các hoạt động nhằm giảm mức độ hoặc cường độ phát thải khí nhà kính.
Phần 2: GIÁO DỤC BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC
I. Vai trò, nhiệm vụ của giáo dục tiểu học đối với những thách thức của biến đổi khí hậu
Nhiệm vụ của giáo dục tiểu học đối với những thách thức của biến đổi khí hậu
GD Tiểu học ngoài việc hoàn thiện nội dung giáo dục phổ thông quy định cho từng lớp, trước thách thức của BĐKH GD cấp học tiểu học còn có nhiệm vụ:
Tiếp tục cung cấp cho HS những hiểu biết cơ bản về BĐKH;
Tác động của BĐKH đến môi trường tự nhiên, đến đời sống và sản xuất của con người;
Những giải pháp hạn chế tác động của BĐKH và ứng phó với BĐKH để HS trở thành một tuyên truyền viên tích cực trong gia đình, nhà trường và địa phương về BĐKH.
II. Mục tiêu của giáo dục ứng phó với BĐKH trong trường tiểu học
Kiến thức:
Trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản, ban đầu về khí hậu, thời tiết, biểu hiện của BĐKH. Nguyên nhân và hậu quả của BĐKH
Trang bị cho học sinh một số giải pháp cơ bản nhằm hạn chế tác động của BĐKH cũng như để ứng phó và thích nghi với BĐKH.
Kĩ năng:
Hình thành và rèn luyện cho học sinh những kĩ năng cơ bản để giảm nhẹ, thích ứng với BĐKH.
Biết cách ứng phó với những rủi ro, thiên tai thường gặp trong cuộc sống.
Thái độ:
Giáo dục cho học sinh ý thức trong việc ứng phó với BĐKH (giảm nhẹ và thích ứng).
Vận dụng các hiểu biết, kĩ năng thu được để tham gia các hoạt động tuyên truyền về ứng phó với BĐKH, tham gia các hoạt động nhằm ứng phó với BĐKH phù hợp với lứa tuổi
Một số yêu cầu của giáo dục ứng phó với Biến đổi khí hậu trong trường tiểu học.
Quan điểm tiếp cận là lấy giáo dục nhận thức làm trung tâm
Thông qua việc tích hợp kiến thức về BĐKH qua nội dung môn học, ở trong và ngoài lớp học, ở trong và ngoài nhà trường để nâng cao nhận thức, phát triển thái độ, hành vi ứng xử, rèn luyện kỹ năng và hành động cụ thể ứng phó với BĐKH.
Giáo dục ứng phó với BĐKH là giáo dục tổng thể, nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức về môi trường, về BĐKH, về khoa học công nghệ và cách thức để học sinh ứng phó với BĐKH thông qua từng môn học như: Địa lý,Tự nhiên-Xã hội, Khoa học, Tiếng Việt, Đạo đức, Mĩ thuật, Thủ công, Kĩ thuật...
Nội dung của giáo dục ứng phó BĐKH phải đảm bảo tính khoa học, tính hệ thống các khối kiến thức, kỹ năng và đảm bảo tính liên thông giữa các cấp học.
Ứng phó với BĐKH đòi hỏi có sự hợp tác.
Giáo dục ứng phó BĐKH là giáo dục về nhận thức, hành động để có thể tham gia giải quyết những rủi ro của BĐKH. Hiệu quả về nhận thức và hành động thực tiễn là thước đo chất lượng của nó
Giáo dục về BĐKH và ứng phó BĐKH là dạy cho học sinh biết cách ứng xử và hành động. Bởi vậy cần tận dụng các kĩ năng hợp tác.
III. Tích hợp giáo dục ứng phó với Biến đổi khí hậu trong trường tiểu học
1. Quan niệm về giáo dục tích hợp
Tích hợp có nghĩa là "gộp lại, sáp nhập lại thành một tổng thể". Hiện nay tư tưởng tích hợp đã được vận dụng trong nhiều giải pháp công nghệ cũng như trong lĩnh vực kinh tế-xã hội , trong đó có giáo dục.
Phương thức tích hợp các môn học trong quá trình dạy học, hay dạy học tích hợp, đã được vận dụng tương đối phổ biến ở nhiều nước.
Dạy học tích hợp là một cách tiếp cận dạy học đòi hỏi người học phải vận dụng kiến thức và kĩ năng để giải quyết một tình huống phức hợp có vấn đề.
Dạy học tích hợp dựa trên cơ sở các mối liên hệ lý luận và thực tiễn được đề cập trong các môn học.
2. Nguyên tắc giáo dục tích hợp
Nguyên tắc thống nhất tích hợp và phân hóa

(phân chia tổng thể thành các phần)
Nguyên tắc người học làm trung tâm (HS luôn đứng trước tình huống có vấn đề)
Nguyên tắc đặc trưng văn hóa của giáo dục tích hợp
Văn hóa bên ngoài, đó là các chuẩn mực đạo đức, sinh hoạt và nhu cầu của người học;
Văn hóa bên trong, là đời sống tinh thần của con người và văn hóa xã hội là các quan hệ xã hội và văn hóa dân tộc.
* Để đảm bảo hiệu quả việc tích hợp các nội dung ứng phó với BĐKH vào các môn học ở trường phổ thông, chúng ta cần xem xét và tuân theo các nguyên tắc dạy học tích hợp nêu trên.
3. Phương pháp giáo dục tích hợp
a. Các phương thức tích hợp
Tích hợp toàn phần
Tích hợp bộ phận
Hình thức liên hệ
b. Các hình thức tổ chức dạy học tích hợp
Hình thức thứ nhất: Thông qua các bài học bộ môn trên lớp
Hình thức thứ hai: Tổ chức tham quan, ngoại khóa tích hợp nội dung môn học và giáo dục BĐKH
IV. Một số nội dung cơ bản về BĐKH có thể lựa chọn để tích hợp vào các môn học và HĐGD trong trường tiểu học
Sự khác nhau giữa thời tiết và khí hậu.
Biến đổi khí hậu là gì?
Nguyên nhân gây ra BĐKH (Hiệu ứng nhà kính..)
Các khí nhà kính (Hơi nước, CO2 , Nitơ ôxit, Mêtan,...,)
Nhiệt độ trung bình trái đất đang tăng lên:
Mực nước biển dâng ảnh hưởng đến cuộc sống người dân vùng ven biển,...
Thiên tai và hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng nhiền
Sự phân bố tài nguyên nước bị thay đổi, nước ngọc trở nên khan hiếm
Sự gia tăng của thiên tai
Sức khỏe của con người bị ảnh hưởng
Thay đổi thói quen trong hoạt động hàng ngày nhằm kiểm soát lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Thực hiện lối sống thân thiện với môi trường.
Sử dung năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ở gia đình, trường học và nơi công cộng.
Xanh hóa nơi ở, trường học
Thay đổi khẩu phần ăn hàng ngày (nhiều rau xanh,...)
Hạn chế rác thải
Sử dụng các phương tiện giao thông hợp lý.
Giảm sử dụng giấy, tiết kiệm giấy
Hạn chế sử dụng túi nilon
Sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng
Tham gia trồng cây, bảo vệ rừng và biển
Dạy bơi cho học sinh
..., …

IV. Một số yêu cầu chuẩn bị bài dạy có tích hợp nội dung UPBĐKH vào các môn học trong trường tiểu học


1. Xác đinh mục tiêu, những yêu cầu cần đạt về KT-KN, thái độ về nội dung giáo dục BĐKH sẽ tích hợp.
2. Xác định phương tiện, ĐDDH...; tăng cường các thiết bị dạy học hiện đại (Video...)
3. Xác định nội dung giáo dục BĐKH và các địa chỉ cụ thể có thể tích hợp một cách hiệu quả ở các hoạt động dạy học chủ yếu trong bài học
Xác định nội dung giáo dục BĐKH phù hợp có khả năng tích hợp vào các hoạt động của bài học.
Xác định mức độ và thời điểm tích hợp để đạt hiệu quả cao nhất mà không làm nặng thêm nội dung bài học. Không biến giờ học thành giờ GD nội dung tích hợp.
Tránh đưa nội dung tích hợp một cách áp đặt, khiên cưỡng.
Bố trí thời gian cho phần tích hợp một cách hợp lý.
Tăng cường tích hợp dưới hình thức trò chơi, thi đố vui, các hoạt động GD ngoài lớp học.


Cám ơn quý thầy cô
đã lắng nghe!