Bài 9. Thứ tự kể trong văn tự sự

1
Môn: Ngữ văn 6
Trò chơi ô chữ
1
3
2
1. Tổ hợp từ gồm 9 chữ cái: Ngôi kể của truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng"?
2. Một từ gồm 4 chữ cái: Phương thức biểu đạt chính của các truyện truyền thuyết và cổ tích đã học?
3. Một từ có 2 chữ cái: Từ còn thiếu trong vâu văn sau: Văn tự sự chủ yếu là văn ... người và ... việc.
Kiểm tra bài cũ
Hãy tóm tắt các sự việc trong truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng"?
Các sự việc trong truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng":

1) Giới thiệu gia cảnh ông lão đánh cá.
2) Ông lão bắt được cá vàng, thả cá, khụng dũi h?i di?u gỡ.
3) Boỏn la�n ủa�u oõng laừo phaỷi ra bieồn gaởp caự vaứng theo yeõu ca�u cuỷa muù vụù vaứ caự vaứng ủe�u dỏp ửựng theo yeõu ca�u.
4) La�n 5, caự vaứng khoõng ủaựp ửựng maứ coứn tửụực ủi taỏt caỷ.V? ch?ng ụng lóo trở lại cuộc sống nghèo khổ nhu xua..
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
Tìm hiểu thứ tự kể trong văn tự sự.
1, Ng? li?u: Sgk/97
2, Nh?n xột:

Chú ý!
Khi có biểu tượng bàn tay cầm bút viết ?, các em cần ghi vào vở.
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
Cỏc s? vi?c n�y du?c k? theo trỡnh t? khụng gian hay th?i gian?
- Kể theo thứ tự tự nhiên sự
việc xảy ra trước- kể trước,
nối tiếp nhau cho đến kết thúc.
-> Phª ph¸n, lªn ¸n lßng tham
vµ sù béi b¹c vô độ của mụ vợ
dẫn đến kết cục “Tham thì
thâm”.
?a,K? theo trỡnh t? th?i gian:
Nhìn vào thứ tự các sự việc, em cho biết thứ tự ấy có ý nghĩa gì?
Dó là thứ tự gia tăng của lòng tham v� s? b?i b?c ngày càng táo tợn của mụ vợ. Thứ t? ở đây có ý nghĩa phê phán, lên án lòng tham và sự bội bạc. => Khuyên răn mọi người : hãy coi chừng lòng tham dễ thành bạc ác, sẽ bị trừng trị.
Thứ tự các sự việc được diễn ra như thế nào?
Các sự việc của truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng"
1, Giới thiệu gia cảnh ông lão đánh cá.
2) Ông lão bắt được cá vàng, thả cá, khụng dũi h?i di?u gỡ.
3) Boỏn la�n ủa�u, oõng laừo phaỷi ra bieồn gaởp caự vaứng theo yeõu ca�u cuỷa muù vụù vaứ caự vaứng ủe�u dỏp ửựng theo yeõu ca�u.
4) La�n 5, caự vaứng khoõng ủaựp ửựng maứ coứn tửụực ủi taỏt caỷ.V? ch?ng ụng lóo trở lại cuộc sống nghèo khổ nhu xua..
Theo em nếu đảo l?i thứ tự trong các sự việc trên thì ý nghĩa của truyện có nổi bật không?
Kể theo thứ tự này tạo ra hiệu quả nghệ thuật gì?
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
- K? theo th? t? t? nhiờn s?
Vi?c x?y ra tru?c - k? tru?c,n?i
ti?p nhau cho d?n k?t thỳc.
-> Phê phán,lên án lòng tham và
sự bội bạc vụ d? c?a m? v? d?n
d?n k?t c?c "Tham thỡ thõm".
a, Kể theo trình tự thời gian:
? -Tác dụng: C?t truy?n m?ch l?c, sỏng t? người đọc dễ hiểu, dễ theo dõi.
=> Cách kể xuôi
* Ng? li?u b: Cái tin thằng Ngỗ bị chó cắn rách cả bắp chân, được băng bó ở trạm y tế xã đến chiều nay đã truyền đi khắp xóm.
Số là trưa nay, khi xóm làng đang yên tĩnh, thì vang lên tiếng kêu thất thanh, mỗi lúc một rõ: "Chó dại! Chó dại! Cứu tôi với!". Nhiều người nghe nhận ra tiếng thằng Ngỗ, nên chẳng ai chạy ra ứng cứu. Bởi dân trong xóm đã một lần mắc lừa thằng Ngỗ.
Ngỗ mồ côi cha mẹ từ sớm, hiện sống với bà ngoại, một người quanh năm ốm yếu lại nhà nghèo. Thiếu sự rèn cặp của bố mẹ, Ngỗ đi học bữa đực bữa cái, rồi cuối cùng bỏ học luôn, suốt ngày lêu lổng. Người trong xóm không ai muốn cho con cái mình chơi với Ngỗ. Một hôm, chẳng biết buồn tình thế nào, đang giữa trưa yên ắng, Ngỗ ta vun một đống tướng vừa cỏ, vừa rạ ở đầu làng, rồi đốt lên, gió từ cánh đồng làm cho lửa cháy rùng rùng. Thằng Ngỗ vừa chạy vừa la: "Cháy! Cháy! Cứa tôi với!". Nhiều người tưởng thật chạy ra, có người còn xách cả xô nước, cầm câu liêm. Ngỗ thấy đánh lừa được nhiều người, cười khanh khách rồi bỏ chạy. Mọi người tức giận lắm. Có người nói với bà lão: "Bà phải đe cháu bà, cứ thế này rồi thì không hay đâu!". Bà ngoại đã khóc nhiều lần với cháu mà Ngỗ vẫn chứng nào tật ấy. Sự việc hôm nay chỉ là hậu quả của việc làm trước đây của Ngỗ mà thôi. Người trong xóm còn lo, chuyện chó dại cắn đâu chỉ băng bó mà xong, còn phải tiêm nhiều mũi vắc-xin mới yêu được. Liệu thằng bé có rút được bài học này không?
(Phóng tác theo truyện cổ)
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
? -Th? t? k? b?t d?u t? h?u qu?
r?i ngu?c lờn k? nguyờn nhõn
(hi?n t?i- quỏ kh? - hi?n t?i dan
xen nhau).
?b,K? khụng theo trỡnh t?
th?i gian:
Văn bản ®­îc kÓ theo ng«i thứ mấy ?
- Qua 5 sự việc trờn, sự việc nào xảy ra trong hiện tại? S? vi?c n�o x?y ra trong quỏ kh??
Cỏc sự việc n�y có được trình bày theo trỡnh tự th?i gian không?
- Vậy sự việc trên được trình bày theo thứ tự nào?
Những sự việc này, sự việc nào chỉ nguyện nhân, sự việc nào chỉ hậu quả?
*Các sự việc chính:
1.Ngỗ bị chó cắn rách chân.
2.Ngỗ kêu không ai ra cứu.
3.Ngỗ mồ côi không có người rèn cặp nên trở thành lêu lổng, hư hỏng bị mọi người xa lánh.
4. Ngỗ đốt đống rạ r?i gi? v? kêu cháy d? l?a mọi người, l�m h? m?t lũng tin.
5. M?i người cũn lo ph?i tiêm thu?c tr? b?nh d?i cho Ngỗ . V� li?u Ng? cú rỳt ra b�i h?c n�y khụng?
*Đảo lại các sự việc trong văn bản SGK -Tr97: 3.Ngỗ mồ côi không có người rèn cặp nên trở thành lêu lổng, hư hỏng bị mọi người xa lánh.
4. Ngỗ đốt đống rạ r?i gi? v? kêu cháy d? l?a mọi người, l�m h? m?t lũng tin.
1.Ngỗ bị chó dại cắn rách chân.
2.Ngỗ kêu không ai ra cứu.
5.M?i người cũn lo ph?i tiêm thu?c phũng d?i cho Ngỗ .V� li?u Ng? cú rỳt ra b�i h?c n�y khụng?
Nếu đảo l?i thứ tự trong các sự việc trên thì truyện có t?o du?c s? h?p d?n, b?t ng? cho ngu?i d?c v� l�m n?i b?t ý nghia b�i h?c khụng�?
Kể theo tứ tự này có tác dụng như thế nào?
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
-Thứ tự bắt đầu từ hậu quả rồi
ngược lên kể nguyên nhân(hiện
tại- quá khứ - hiện tại đan xen
nhau)
b, Kể không theo trình tự
thời gian:
? Tỏc d?ng: H?p d?n, bất
ngờ,gây chú ý cho ngu?i d?c
làm nổi bật ý nghĩa bài học.
a, K? theo trỡnh t? th?i gian:
=> Cách kể ngược.
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
Tìm hiểu thứ tự kể trong văn tự sự. 1, Ng? li?u: Sgk/97 2, Nh?n xột:
a, K? theo trỡnh t? th?i gian:
b, K? khụng theo trỡnh t? th?i gian:
Ghi nh? Sgk/98
3. K?t lu?n:
Khi kể chuyện, có thể kể các sự việc liên tiếp nhau theo thứ tự tự nhiên, việc gì xảy ra trước kể trước, việc gì xảy ra sau kể sau, cho đế hết( kể xuôi).
Nhung dể gây bất ngờ, gây chú ý, hoặc d? thể hiện tình cảm của nhân vật, ngu?i ta có thể đem kết quả hoặc sự việc hiện tại kể ra trước, sau đó mới dùng cách kể bổ sung hoặc để nhân vật nhớ lại mà kể tiếp các sự việc đã xảy ra tru?c dú ( kể ngược).
Qua phân tích ngữ liệu em hiểu thế nào là kÓ theo thø tù
tù nhiªn (kÓ xu«i) ?

Em hiểu thế nào là kể theo thứ tự ngược?
? * Luu ý:
Cách kể xuôi thường gặp ở tác phẩm tự sự dân gian hay trong tường thuật...
Cách kể ngược thường thích hợp với tự sự hiện đại...
-Trong ®ã thø tù kÓ tù nhiªn cã tÇm quan träng lµ :
+ Ngay trong håi t­ëng ng­êi ta vÉn kÓ theo thø tù tù nhiªn.
+ T¸c dông : t¹o nªn sù hÊp dÉn, t¨ng c­êng kÞch tÝnh.
=> Chọn thứ tự kể nào phải phụ thuộc vào đặc điểm thể loại và nhu cầu biểu hiện nội dung.
Hai cách kể này thường gặp trong những thể loại tự sự nào?
Cách kể theo dòng hồi tưởng thường thích hợp với tự sự hiện đại (kể truyện đời thường, tưởng tượng sáng tạo...).Có thể vận dụng kí ức của mình hay của nhân vật, nhờ có kí ức cá thể, người ta mới có thể kể đảo ngược.
Tác phẩm tự sự dân gian (là tự sự theo kí ức cộng đồng về mối quan hệ nhân quả của sự việc),hay trong tường thuật..(cho người xem thao dõi, vì ở đây sự việc có ý nghĩa khách quan, toàn vẹn).
Tiết 36: Thứ tự kể trong văn tự sự
Tìm hiểu thứ tự kể trong văn tự sự. 1, Ng? li?u: Sgk/97 2, Nh?n xột:
a, K? theo trỡnh t? th?i gian:
- K? theo th? t? t? nhiờn s? vi?c x?y ra tru?c - k? tru?c, n?i ti?p nhau
cho d?n k?t thỳc.-> Phê phán,lên án lòng tham và sự bội bạc vụ d? c?a
m? v? d?n d?n k?t c?c "Tham thỡ thõm".
-Tác dụng: Làm cho người đọc, người nghe dễ theo dõi, dễ hiểu. => Cỏch k? xuụi
b, K? khụng theo trỡnh t? th?i gian:
-Th? t? b?t d?u t? h?u qu? r?i ngu?c lờn k? nguyờn nhõn (hi?n t?i- quỏ
kh? - hi?n t?i dan xen nhau).
- Tỏc d?ng: H?p d?n, bất ngờ, gây s? chú ý cho ngu?i d?c làm nổi bật
ý nghĩa bài học. => Cỏch k? ngu?c
Ghi nhớ Sgk/98
3. Kết luận:
*Lưu ý:
- Cách kể xuôi thường gặp ở tác phẩm tự sự dân gian hay trong tường thuật..
- Cách kể ngược thường thích hợp với tự sự hiện đại...
-Trong ®ã thø tù kÓ tù nhiªn cã tÇm quan träng lµ :
+ Ngay trong håi t­ëng ng­êi ta vÉn kÓ theo thø tù tù nhiªn.
+ T¸c dông : t¹o nªn sù hÊp dÉn, t¨ng c­êng kÞch tÝnh.
=> Chọn thứ tự kể nào phải phụ thuộc vào đặc điểm thể loại và nhu cầu biểu hiện nội dung.
II. Luyện tập:
Bài tập 1 (SGK/98): Đọc câu chuyện sau đây và trả lời câu hỏi:
Tôi và Liên là bạn thân cùng lớp, nhưng hồi Liên mới từ quê đến khu tập thể ở với bố bên cạnh nhà tôi, thì không hiểu sao tôi lại rất ghét Liên. Có thể là vì Liên mới ở quê ra mà đã biết ăn mặc lịch sự, lại hay giặt giũ phơi phóng, ra điều ta đây chăm chỉ, ngoan ngoãn, làm cho tôi như bị kém cạnh!
Tôi nhớ như in lần va chạm đầu tiên với Liên. Lần ấy, ngày đầu tiên nắng to sau một tuần mưa dầm dề, mọi người ai cũng giặt giũ, phơi phóng đầy cả sân. Khi tôi giặt xong quần áo đem phơi, thì sợi dây phơi áo nhà tôi đã phơi đầy áo quần của Liên. Tôi bực mình lùa một cách thô bạo áo quần của Liên vào một đầu, rồi phơi áo quần của mìnhvào phần dây còn lại, xong việc tôi đi vào nhà. Liên nhìn thấy nhưng không nói gì. Cô đi tìm sợi dây khác buộc làm dây phơi rồi phơi áo quần của mình lên đó.
Hôm ấy tôi cùng mẹ đi phố, nhân thể ghé thăm bà ngoại, đến chiều mới về. Không ngờ đến chiều thì trời đổ mưa to. Nhìn trời mưa tôi nghĩ, chắc quần áo của mình phơi đã ướt sạch rồi. Nhưng khi về nhà thì quần áo đã được ai thu dọn. Tôi đang đưa mắt nhìn quanh, thì Liên sang bảo, khi trời sắp mưa, cô dã kịp rút hộ vào và đem trả lại cho tôi. Nhìn xấp quần áo khô đã gấp gọn gàng, tôi thực sự ngạc nhiên và cảm động. Tôi cảm thấy mặt mình nóng bừng lên. Thì ra tôi đã nghĩ xấu cho Liên.
Từ đó tôi và Liên trở thành đôi bạn thân trong khu tập thể, vui buồn có nhau...
( Tự thuật của một học sinh)
Câu chuyện được kể theo thứ tự nào? Chuyện kể theo ngôi nào? Yếu tố hồi tư?ng đóng vai trò như thế nào trong câu chuyện?
? * Bài tập 1 (SGK tr 98):
- Truyện kể ngược, theo dũng hồi tưởng từ hiện tại về quá khứ.
- Kể theo ngôi thứ nhất, nhân vật xưng "tôi".
Yếu tố hồi tưởng đóng vai trò chủ yếu trong truyện, nó giải thích mối quan hệ thân thiết giữa tôi và Liên.

- Tóm tắt các sự việc chính:
1) "Tôi" và Liên là đôi bạn thân.
2) Lúc đầu "tôi" ghét Liên.
3) Một lần va chạm "tôi" hiểu Liên.
4) Chúng tôi thành bạn.

?* Bài tập 2:
Tìm hiểu đề và lập dàn bài cho đề sau:
Kể câu chuyện lần đầu tiên em được đi chơi xa.
I.Tìm hiểu đề:
- Ki?u b�i: Tự sự (kể chuyện) đời thường.
- Nội dung: Chuy?n di choi xa.
- Ph?m vi ki?n th?c: Lần đầu được đi.
- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất.
- Thứ tự kể: Kể xuôi (hoặc kể ngược).

* Lưu ý: - Muốn kể ngược phải vận dụng kí ức của mình hay của
nhân vật ( nhớ lại) để kể.
- Việc kể xuôi hay kể ngược là tuỳ theo nhu cầu thể hiện.

Dựa vào những câu hỏi gợi ý này để lập dàn ý:
- LÇn ®Çu em ®­îc ®i ch¬i xa trong tr­êng hîp nµo? Ai ®­a em ®i?
N¬i xa Êy lµ ®©u?
Em ®· tr«ng thÊy g× trong chuyÕn ®i xa Êy? ĐiÒu g× lµm em thÝch thó vµ nhí m·i?
- Em ­íc ao nh÷ng chuyÕn ®i nh­ thÕ nµo ?
? II. Dàn bài:
1. Mở bài:
- Nếu kể xuôi:Giới thiệu thời gian,địa điểm,lí do được đi chơi.
- Nếu kể ngược( hồi tưởng): Nhân điều gì đó khiến em nhớ lại lần đầu tiên được đi chơi xa, ở nơi nào?
2. Thân bài:Kể tuần tự diễn biến (hành trình) cuộc đi chơi.
- Kể về tâm trạng vui sướng, náo nức vì lần đầu được đi xa.
- Những quan sát của em trên đường đi
- Kể về cảnh đẹp.
- Cảnh sinh hoạt em được chứng kiến ở đó.
- Điều làm em thớch thú nhất.
- Tõm tr?ng lỳc về đầy lưu luyến.
(Cần lưu ý kể tỉ mỉ một sự việc đáng nhớ nhất.)
3 Kết bài:
- Nêu ấn tượng sau chuyến đi.
- Mong ước của em.
III, Viết đoạn:
Lùa chän thø tù kÓ ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn (viÕt phÇn
më bµi):
* C¸ch 1( kÓ xu«i)
VD: Trong kú nghØ hÌ võa qua,em ®­îc bè mÑ cho ®i ch¬i xa mét chuyÕn t¹i vïng biÓn B·i Ch¸y - H¹ Long. §ã lµ mét chuyÕn ®i mµ em mong ®îi tõ l©u.
* C¸ch 2: (KÓ ng­îc)
VD: H«m chñ nhËt võa qua, khi dän dÑp tñ s¸ch, t×nh cê em t×m thÊy tÊm ¶nh gia ®×nh chôp ë vÞnh H¹ Long mïa hÌ n¨m tr­íc. CÇm tÊm ¶nh trªn tay, lßng em båi håi nhí l¹i chuyÕn ®i ch¬i xa ®Çy thó vÞ ®ã.
Kể xuôi : giới thiệu thời gian, địa điểm, lí do được đi chơi.
Kể ngược (hồi tưởng): nhân điều gì khiến em nhớ lại lần đi chơi xa, ở nơi nào? Chuyến đi đã để lại ấn tượng gì ?
4, Củng cố:
Khoanh trßn vµo ch÷ c¸i ®øng tr­íc c©u tr¶ lêi ®óng:
Cã mÊy c¸ch kÓ trong v¨n tù sù?
A. Mét B. Hai C. Ba D. Bèn
2. NhËn ®Þnh nµo ®óng vÒ thø tù tù nhiªn trong v¨n tù sù.
A. Khi kÓ chuyÖn, cã thÓ kÓ c¸c sù viÖc diÔn ra theo tr×nh tù thêi gian, kh«ng thÓ ®¶o trËt tù c¸c sù viÖc.
B. §Ó t¹o søc hÊp dÉn cho c©u chuyÖn, ng­êi kÓ cã thÓ ®¶o trËt tù thêi gian, diÔn biÕn cña sù viÖc.

B
A

Nhận định nào không đúng với trình tự thời gian của văn kể chuyện?
A,Khi kể chuyện, người kể có thể kể các sự việc theo trình tự câu chuyện đã diễn ra.
B, Để tạo sức hấp dẫn cho truyện, người kể có thể đảo trật tự thời gian, diễn bién của sự việc.
C, Không thể đảo trình tự thời gian, trật tự của câu chuyện.
D, Đảo trật tự sự kiện, trình tự thời gian là nghệ thuật kể chuyện thường thấy trong văn chương hiện đại.


Đáp án C
5, Hướng dẫn về nhà:
Nắm vững nội dung bài học.
Làm bài tập 2/99 SGK
Ôn lại kiến thức về văn tự sự đã học, chuẩn bị "Viết bài tập làm văn số 2"
* Qua bài học hôm nay các em cần nắm được thế nào là kể theo thứ tự xuôi? Thế nào là kể theo thứ tự kể ngược?
*Tác dụng của từng cách kể?

Bài học hôm nay dừng tại đây.
Cảm ơn các th?y cô và các em đã quan tâm, theo dõi!
Xin thân ái chào các thày cô và các em !