Bài 8. Ôn tập lịch sử thế giới cận đại

VĂN MINH LƯỠNG HÀ

- Cơ sở hình thành: Lưỡng Hà (Mesopotamie) nằm trên lưu vực hai con sông lớn Tigơrơ và Ơphrat. Phía bắc,biên giới tự nhiên là dãy A�cmênia, tây là sa mạc Xyri, đông giáp Ba tư và nam là vịnh Ba tư. L���ng Ha� là đồng bằng rộng lớn phì nhiêu, thuận lợi cho chăn nuôi, trồng trọt. Thiên nhiên ưu đãi.
- Kinh tế:
Nông nghiệp phát triển: dùng bò làm sức kéo, bàn xoay làm gốm, đào mương đắp đê làm thủy lợi. Cây trồng chính là nho, ôliu, đại mạch và hoa quả khác...
Nhiều nghề thủ công và buôn bán (nằm giữa Đông và Tây và 2 con sông giao thông). Thương mại rất quan trọng trong kinh tế L���ng Ha�. Babylon là trung tâm thương mại cả vùng Tây Á. Xuất hiện tiền tệ.
- Chính trị, Xã hội:
Nơi hội tụ cư dân Tây Á: người Xume (TNK IV Tr.CN), người Xêmit (TNK III Tr.CN) và nhiều bộ tộc di cư đến và tạo nên quốc gia mạnh nhất Tây Á.
Chế độ quân chủ chuyên chế. Đến vương quốc Babylon va Hammurabi thì nền chính trị hoàn thiện. Bộ luật Hammurabi ra đời gồm 282 điều khắc trên phiến đá. Bộ luật cổ nhất, hoàn chỉnh nhất ở phương Đông.
- Văn hoá:
Thờ các vị thần Mặt trời (Samat), thần Đất (Enlin), thần A�i tình (Istaro)... Thần Mẹ (Inana) bảo hộ nông nghiệp và sinh nở, thần Biển (Ea) thủ công, nghệ thuật và khoa học. Xây nhiều miếu thờ bằng gạch nung, tăng lữ hành lễ nghi thức phức tạp.
Chữ viết tượng hình (đầu TNK III Tr.CN) đơn giản hoá thành chữ tiết hình.
Văn học nghệ thuật: văn học dân gian và thơ ca. Tiêu biểu là thi phẩm Enuma Elit và anh hùng ca Gimgamet.
Kiến trúc: cung điện, đền miếu đạt trình độ cao. Tiêu biểu là kỳ quan thế giới Vườn treo Babylon (Khuôn viên vuông, cấu trúc kiểu dốc bậc, 4 tầng vườn cây chồng nhau cao 77m. Những tầng hiên lát phiến đá lớn phủ cói và đất trồng cây).
Toán học: Số 5 là trung gian, dùng cơ số 60 (nay dùng tính giờ, phút, giây...), khai căn, dấu 0 chỉ độ, số ? = 3 tính S và chu vi hình tròn, biết tính cạnh huyền tam giác vuông...
Thiên văn học: Người Babylon khám phá 5 hành tinh Kim, Thủy, Mộc, Hỏa, Hải Vương tinh. Tính gần đúng quỹ đạo. Nghiên cứu sao chổi, sao băng, nhật nguyệt thực và động đất. Dùng âm lịch theo trăng, một tháng đủ xen một tháng thiếu, 1 năm = 354 ngày, Phát triển ngành chiêm tinh, bói toán.
Y học: Chữa nhiều bệnh về tiêu hoá, hô hấp, thần kinh, đau mắt. Các ngành nội khoa, ngoại khoa, giải phẫu. Tuy nhiên ảnh hưởng tín ngưỡng còn dùng ma thuật chữa bệnh. Thần Ninghizita con rắn quấn quanh cây gậy là biểu tượng thần Bảo hộ y học.