Bài 8. Ngôi kể trong văn tự sự

Tiết 33

Ngôi kể

trong văn tự sự
I. Tìm hiểu bài
1. Ngôi kể:
Ngôi kể là vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng để kể chuyện.

Có thể kể theo ngôi thứ nhất hoặc kể theo ngôi thứ ba.
Kể theo ngôi thứ nhất: người kể xưng "tôi".
Kể theo ngôi thứ ba: người kể giấu mình, gọi sự vật bằng tên của chúng.
II. Bài học
2. Vai trò của ngôi kể:
Bài 1: Nhóm 1:
Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa. Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho mình một cái kim may rồi đưa sứ giả, bảo:
Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim.
Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn.
(Em bé thông minh)
Đoạn văn được kể theo ngôi nào? Dựa vào dấu hiệu nào để nhận ra điều đó?
Ngôi kể đó có vai trò, ý nghĩa như thế nào trong việc kể chuyện?
Nhóm 2:
Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.
(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Đoạn văn được kể theo ngôi nào? Dựa vào dấu hiệu nào để nhận ra điều đó?
Ngôi kể đó có vai trò, ý nghĩa như thế nào trong việc kể chuyện?
Bài 1: Thảo luận nhóm:
Nhóm 1: Đoạn văn 1 (SGK)
Nhóm 2: Đoạn văn 2 (SGK)
Câu hỏi:
Đoạn văn được kể theo ngôi nào? Dựa vào dấu hiệu nào để nhận ra điều đó?
Ngôi kể đó có vai trò, ý nghĩa như thế nào trong việc kể chuyện?
Đoạn 1:
- Kể theo ngôi thứ 3 .
+ Dấu hiệu: người kể giấu mình, không biết ai kể.
- ý nghĩa: người kể không bị ràng buộc gì, coi như anh ta biết được tất cả, có thể kể tự do những gì diễn ra với nhân vật.
Đoạn 2:
- Kể theo ngôi thứ 1.
+ Dấu hiệu: người kể hiện diện, xưng "tôi".

- ý nghĩa: người kể chỉ kể được những gì trong phạm vi mình có thể biết và cảm thấy.
Bài 2:
Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.

(Tô Hoài, Dế Mèn phiêu lưu kí)
Câu hỏi:
Thay ngôi kể thứ nhất trong đoạn văn trên bằng ngôi kể thứ ba và nêu nhận xét?
Bài 2:
Bởi Dế Mèn ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên Dế Mèn chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, Dế Mèn đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng Dế Mèn mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, Dế Mèn co cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh Dế Mèn, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi Dế Mèn vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.
Bài 3:
Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa. Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho mình một cái kim may rồi đưa sứ giả, bảo:
Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim.
Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn.
(Em bé thông minh)
Câu hỏi:
Thay ngôi kể thứ ba trong đoạn văn trên bằng ngôi kể thứ nhất và nêu nhận xét?
Người kể xưng "tôi"
Người kể trực tiếp kể ra những gì mình nghe, mình thấy, mình trải qua, nói ra cảm tưởng, ý nghĩ của mình.
Người kể gọi tên nhân vật bằng tên của chúng.
Người kể tự giấu mình đi, có thể kể linh hoạt, tự do những gì diễn ra với nhân vật.
Có thể lựa chọn ngôi kể cho phù hợp
NGÔI Kể
Ngôi kể thứ ba
Ngôi kể thứ nhất
III. Luyện tập:

"Kỳ lạ thật, giữa núi rừng âm u mưa dầm rả rích sao trước mắt mình cứ hiện rõ một vườn hoa rực rỡ trong ánh nắng mùa xuân tươi đẹp. Những luống hồng, la dơn, cúc, đào chen chúc những hoa. mình và một người bạn thân thương dạo bước. Cảnh hoà bình ấy xa vời quá rồi! Bao giờ cho miền Nam được hưởng những mùa hoa tươi thắm ấy? ở đây bom đạn đau thương tang tóc còn nặng trĩu trên cuộc sống của mỗi người. Mới hôm qua đó, một thanh niên hai mốt tuổi thương tích đầy mình. Anh ta gọi tên mình mong được cứu chữa, nhưng mình cũng đành rơi nước mắt nhìn anh chết trong đôi tay bất lực. Vậy đó, ở miền Nam này hoa chiến công vẫn nở nhưng hoa ấy bằng máu xương, bằng cả cuôc đời thanh xuân của bao nhiêu người."

1. Đoạn nhật kí trên được viết theo ngôi kể nào?

Bài 4: Đọc trích đoạn Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm sau và trả lời câu hỏi:
"Kỳ lạ thật, giữa núi rừng âm u mưa dầm rả rích sao trước mắt mình cứ hiện rõ một vườn hoa rực rỡ trong ánh nắng mùa xuân tươi đẹp. Những luống hồng, la dơn, cúc, đào chen chúc những hoa. mình và một người bạn thân thương dạo bước. Cảnh hoà bình ấy xa vời quá rồi! Bao giờ cho miền Nam được hưởng những mùa hoa tươi thắm ấy? ở đây bom đạn đau thương tang tóc còn nặng trĩu trên cuộc sống của mỗi người. Mới hôm qua đó, một thanh niên hai mốt tuổi thương tích đầy mình. Anh ta gọi tên mình mong được cứu chữa, nhưng mình cũng đành rơi nước mắt nhìn anh chết trong đôi tay bất lực. Vậy đó, ở miền Nam này hoa chiến công vẫn nở nhưng hoa ấy bằng máu xương, bằng cả cuôc đời thanh xuân của bao nhiêu người."
(Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm)

2. Tại sao viết nhật kí tuy dùng ngôi thứ nhất nhưng người viết không dùng "tôi" mà dùng "mình"?

"Kỳ lạ thật, giữa núi rừng âm u mưa dầm rả rích sao trước mắt mình cứ hiện rõ một vườn hoa rực rỡ trong ánh nắng mùa xuân tươi đẹp. Những luống hồng, la dơn, cúc, đào chen chúc những hoa. mình và một người bạn thân thương dạo bước. Cảnh hoà bình ấy xa vời quá rồi! Bao giờ cho miền Nam được hưởng những mùa hoa tươi thắm ấy? ở đây bom đạn đau thương tang tóc còn nặng trĩu trên cuộc sống của mỗi người. Mới hôm qua đó, một thanh niên hai mốt tuổi thương tích đầy mình. Anh ta gọi tên mình mong được cứu chữa, nhưng mình cũng đành rơi nước mắt nhìn anh chết trong đôi tay bất lực. Vậy đó, ở miền Nam này hoa chiến công vẫn nở nhưng hoa ấy bằng máu xương, bằng cả cuôc đời thanh xuân của bao nhiêu người."
(Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm)

3. Thử đổi ngôi kể của đoạn nhật kí trên sang ngôi kể thứ ba. Nhận xét?

Bài 5: Xem bức tranh

Nhóm 1: Kể lại sự việc theo ngôi kể thứ nhất.

Nhóm 2: Kể lại sự việc theo ngôi kể thứ ba.
Cho đề tài:
"Kể một kỉ niệm sâu sắc về tình cảm của ông (hoặc bà) dành cho mình".
Hãy chọn ngôi kể cho câu chuyện. Lí giải vì sao lại chọn ngôi kể ấy.
Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 câu) sử dụng ngôi kể đó.
Bài tập 6: