Bài 8. Ngôi kể trong văn tự sự

CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ VÀ THĂM LỚP 6D



Bài cũ:

? Em hãy tự giới thiệu về bản thân.
Tiết 33

NGÔI KỂ VÀ LỜI KỂ
TRONG VĂN TỰ SỰ

? Ngôi kể là gì?


Đoạn văn 1: Vua và đình thần chịu thằng bé là thông minh lỗi lạc. Nhưng vua vẫn còn muốn thử một lần nữa. Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở công quán, bỗng có sứ nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn. Em bé nhờ cha lấy cho một cái kim may rồi đưa cho sứ giả, bảo:
- Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim.
Vua nghe nói, từ đó mới phục hẳn.
(Trích Em bé thông minh)

? Đoạn văn trên người kể gọi tên các nhân vật là gì?

? Trong những nhân vật đó có ai là người kể chuyện không?
? Người kể chuyện ở đâu?

?Vậy, đoạn 1 được kể theo ngôi nào? Dựa vào dấu hiệu nào để nhận ra điều đó?

Đoạn văn 2: Bởi tôi ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên tôi chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng tôi mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, tôi co cẳng lên, đạp phành phạch vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh tôi, trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi tôi vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.
(Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu ký)

Đoạn 2 được kể theo ngôi nào? Làm sao em nhận ra điều đó?


? Người xưng “tôi” trong đoạn 2 là nhân vật (Dế Mèn) hay là tác giả (Tô Hoài)?

Thảo luận:
* Nhóm 1, 2: Khi sử dụng ngôi kể thứ ba, người kể có thể làm được những gì? Cách chọn ngôi kể này có ưu điểm gì?
* Nhóm 3, 4: Khi sử dụng ngôi kể thứ nhất, người kể có thể làm được những gì? Cách chọn ngôi kể này có ưu điểm gì?

? Nếu chọn ngôi kể thứ ba, người kể có thể có khả năng làm được như ngôi kể thứ nhất hay không?

Trả lời: Không thể. Vì người kể ở ngôi thứ ba chỉ nhìn thấy những hành động bên ngoài chứ không biết những cảm tưởng, ý nghĩ ở bên trong của nhân vật.
Hãy thử đổi ngôi kể ở đoạn văn 2 thành ngôi kể thứ ba, thay “tôi” bằng “Dế Mèn”. Lúc đó em sẽ có một đoạn văn như thế nào?

Bởi Dế Mèn ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên Dế Mèn chóng lớn lắm. Chẳng bao lâu, Dế Mèn đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Đôi càng Dế Mèn mẫm bóng. Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. Thỉnh thoảng muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, Dế Mèn co cẳng lên, đạp phành phạch vào các ngọn cỏ. Những ngọn cỏ gãy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua. Đôi cánh Dế Mèn , trước kia ngắn hủn hoẳn, bây giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. Mỗi khi Dế Mèn vũ lên, đã nghe tiếng phành phạch giòn giã.

Có thể đổi ngôi kể thứ ba trong đoạn 1 thành ngôi kể thứ nhất xưng “tôi” được không? Vì sao?

Trả lời: Khó có thể đổi ngôi kể, vì khó tìm thấy người có thể có mặt ở mọi nơi như vậy.

1. Bài tập 1: Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi kể thứ ba và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì mới cho đoạn văn:
“Ngày nào cũng vậy, suốt buổi tôi chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, tôi đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.”
(Tô Hoài - Dế Mèn phiêu lưu ký)



Thay “tôi” thành “Dế Mèn”:

Ngày nào cũng vậy, suốt buổi Dế Mèn chui vào trong cùng hang, hì hục đào đất để khoét một cái ổ lớn làm thành một cái giường ngủ sang trọng. Rồi cũng lo xa như các cụ già trong họ hàng dế, Dế Mèn đào hang sâu sang hai ngả làm những con đường tắt, những cửa sau, những ngách thượng, phòng khi gặp việc nguy hiểm, có thể thoát thân ra lối khác được.


2. Bài tập 2: Thay đổi ngôi kể trong đoạn văn sau thành ngôi thứ nhất và nhận xét ngôi kể đem lại điều gì khác cho đoạn văn:
“Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Thanh định thần nhìn rõ: con mèo già của bà chàng, con mèo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trước. Con vật nép chân vào mình phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Thanh mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo.”
(Thạch Lam - Dưới bóng hoàng lan)



Thay “Thanh”, “chàng” thành “tôi”:

Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt bàn. Tôi định thần nhìn rõ: con mèo già của bà tôi, con mèo già vẫn chơi đùa với tôi ngày trước. Con vật nép chân vào mình phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt ngọc thạch xanh giương lên nhìn người. Tôi mỉm cười lại gần vuốt ve con mèo.




Trắc nghiệm nhanh:
1. Ngôi kể là:
A. Vị trí giao tiếp mà người kể sử dụng khi kể chuyện.
B. Vị trí xã hội của nhân vật trong tác phẩm.
C. Vị trí của nhân vật này khi đối thoại với nhân vật khác.
D. Vị trí của nhân vật trong không gian, thời gian.
2. Khi dùng ngôi kể thứ nhất, người kể không có được lợi thế nào?
A. Trực tiếp thể hiện tình cảm cá nhân.
B. Có thể nói ra những gì mình biết, mình thấy.
C. Có thể kể linh hoạt, tự do hơn.
D. Lời kể có sắc thái tình cảm hơn.

3. Dòng nào nói không đúng về cách kể theo ngôi thứ ba?
A. Là cách kể mà người kể giấu mình.
B. Là cách kể kín đáo, gọi sự vật bằng tên của chúng.
C. Người kể chuyện có thể kể linh hoạt, tự do hơn.
D. Người kể dễ dàng bộc lộ nhận xét cá nhân.

Dặn dò:
- Về nhà học bài, phân biệt được ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba.
- Làm bài tập 3, 4, 5, 6 trong SGK.
- Chuẩn bị luyện kể ở tiết sau:
+ Nhóm 1, 2: Chọn nhân vật thích hợp trong truyện “Thạch Sanh” để kể lại chuyện bằng ngôi thứ nhất.
+ Nhóm 3, 4: Kể một câu chuyện em đã được chứng kiến theo ngôi kể thứ ba.