Bài 7. Những thành tựu văn hoá thời cận đại

Trung Tâm GDTX Bắc Mê-H� Giang
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÁC THẦY GIÁO,
CÔ GIÁO


Môn Lịch sử
Giáo viên: Tạ Huy Nam
11A
Bài 7: NHỮNG THÀNH TỰU VĂN HÓA THỜI CẬN ĐẠI

1.Kiểm tra bài cũ

Câu 1: Trình bày tính chất, kết cục của chiến tranh thế giới thứ 1?
I. Sự phát triển của nền văn hóa mới trong buổi đầu thời cận đại đến giữa thế kỉ XIX
- Kinh tế các nước có điều kiện phát triển sau các cuộc cách mạng tư sản và cách mạng công nghiệp.
- Trong xã hội tồn tại những mối quan hệ cũ, mới chồng chéo phức tạp, đây là hiện thức sống động để các nhà văn, thơ, kịch có điều kiện sáng tác.
- Thành trì của chế độ phong kiến lung lay rệu rã.
- Xuất hiện những nhà tư tưởng tiến bộ, những nhà văn, thơ, nhà viết kịch nổi tiếng.

Tại sao đầu thời cận đại nền văn hóa thế giới, nhất là ở châu Âu có điều kiện phát triển?
Jean de la Fontaine
- Xuất hiện những nhà tư tưởng tiến bộ, những nhà văn, thơ, nhà viết kịch nổi tiếng.
Trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVII - XVIII ở Pháp với những con người tiêu biểu như Mông-te-xki-ơ (1689 - 1755), Vôn-te (1694 - 1778), G.G. Rút-tô (1712 - 1778), nhóm Bách khoa toàn thư.

*Thành tựu về văn hóa:
- Châu Âu: ở Pháp có Pi-e Cooc-nây (1606 - 1684) là đại diện xuất sắc của nền bi kịch cổ điển Pháp; La Phông-ten (1621 - 1695) là nhà thơ ngụ ngôn Pháp; Mô-li-e (1622 - 1673) là người mở đầu cho nền hài kịch cổ điển
Pháp... Ban-dắc (Pháp 1799 - 1850), An-đéc-xen (Đan Mạch, 1805 - 1875), Pu-skin (Nga, 1799 - 1837).

Nhóm

Hãy cho biết những thành tựu về mặt tư tưởng, văn hóa đến thế kỉ XIX?

Châu Á: Tào Tuyết Cần (1716 - 1763) của Trung Quốc; Nhật Bản có nhà thơ, nhà soạn kịch xuất sắc Chi-ka-mát-xư Môn-đa-ê-môn (1653 - 1725); ở Việt Nam thế kỉ XVIII có nhà bác học Lê Quý Đôn (1726 - 1784),...

Phản ánh hiện thức xã hội ở các nước trên thế giới thời kỳ cận đại.

Hình thành quan điểm, tư tưởng của con người tư sản, tấn công vào thành trì của chế độ phong kiến, góp phan vào thắng lợi của chủ nghĩa tư bản.
II. Thành tựu của văn học, nghệ thuật từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX
1. Điều kiện lịch sử
- Chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi toàn thế giới và bước sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc.
- Giai cấp tư sản nắm quyền thống trị, mở rộng và xâm lược thuộc địa thì đời sống nhân dân lao động bị áp bức ngày càng khốn khổ.
Qua phần trình bày của bạn, các em có nhận xét gì về điều kiện lịch sử giai đoạn giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX với thời kỳ đầu cận đại? Điều kiện đó có tác dụng gì đối với các nhà văn, nhà nghệ thuật?


- Vích to Huy-gô (1802 - 1885):
Những người khốn khổ
- Lép Tôn-xtôi (1828 - 1910): Chiến tranh và hòa bình
- Mác-Tuên (1935 - 1910): Những cuộc phiêu lưu của Hác-ki-bê-ri (1884)
- Lỗ Tấn (1881 - 1936): A.Q. Chính chuyện; Nhật kí người điên, Thuốc,...
- Hô-xê Mác-ti (1823 - 1893): nhà thơ nổi tiếng của Cu ba.
- Nghệ thuật: cung điện Véc xai được hoàn thành vào năm 1708; Bảo tàng Anh; Viện bảo tàng Ec-mi-ta-giơ; Bảo tàng Lu-vrơ (Pa-ri-Pháp), là bảo tàng bằng hiện vật lớn nhất thế giới.
Họa sĩ: Van Gốc (Hà Lan) với tác phẩm Hoa hướng dương, Phu-gita (Nhật Bản), Pi-cát-xô (Tây Ban Nha)...
* Tác dụng:
- Phản ánh hiện thực xã hội, mong ước xây dựng một xã hội mới tốt đẹp hơn.


HS trình bày một vài tác phẩm văn học tiêu biểu đại diện cho các khía cạnh khác nhau:
III. Trào lưu tư tưởng tiến bộ và sự ra đời của CNXH khoa học
* Chủ nghĩa xã hội không tưởng
- Những nhà tư tưởng tiến bộ Xanh Xi-mông, Phu-ri-ê, Ô-oen: mong muốn xây dựng một xã hội không có chế độ tư hữu, không có áp bức bóc lột, nhân dân làm chủ các phương tiện sản xuất của mình  Không tưởng vì họ không thực hiện được kế hoạch của mình trong điều kiện chủ nghĩa tư bản vẫn được duy trì và phát triển.
Triết học Đức và kinh tế chính trị học
- Hê-ghen (1770 - 1831) và Phoi-ơ-bách (1804 - 1872) là những nhà triết học nổi tiếng người Đức. Hê-ghen là nhà duy tâm khách quan còn Phoi-ơ-bách là nhà duy vật siêu hình...


Tư tưởng chính của các ông là gì? Nó có thể trở thành hiện thực trong bối cảnh xã hội bấy giờ không?
Chủ nghĩa xã hội khoa học

Hoàn cảnh:
- Sự áp bức bóc lột của giai cấp tư sản giai đoạn chủ nghĩa đế quốc
- Phong trào công nhân phát triển
C.Mác và Ph. Ăngghen thành lập, được Lê-nin phát triển

Nội dung: Kế thừa, phát triển có chọn lọc những thành tựu của khoa học xã hội và tự nhiên mà loài người đã đạt được, chủ yếu từ thế kỉ XIX (định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng, học thuyết tế bào, định luật tiến hóa của các giống loài, các trào lưu triết học cổ điển Đức, học thuyết kinh tế Anh và Lý luận về chủ nghĩa xã hội Pháp).
HS:
làm việc theo nhóm, đọc SGK và thảo luận, điền vào phiếu học tập, trả lời các vấn đề sau:
Hoàn cảnh dẫn đến sự ra đời của Chủ nghĩa xã hội khoa học?
- Triết học, kinh tế - chính trị học và chủ nghĩa xã hội khoa học (Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử kết hợp chặt chẽ với nhau).
- Điểm khác: Xây dựng học thuyết của mình trên quan điểm, lập trường giai cấp công nhân, thực tiễn đấu tranh của phong trào cách mạng vô sản thế giới  hình thành hệ thống lý luận vừa mới khoa học vừa cách mạng.

Vai trò :- Chủ nghĩa Mác - Lê-nin là đỉnh cao của trí tuệ loài người, là cương lĩnh cách mạng cho cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, xây dựng xã hội cộng sản và mở ra kỷ nguyên mới cho sự phát triển của khoa học (tự nhiên và xã hội, nhân văn).
Sơ kết bài học

Giáo viên tổ chức cho HS ôn tập, củng cố những kiến thức cơ bản đã học trong bài. GV có thể ra bài tập trắc nghiệm trên PowerPoint hoặc in ra phiếu và phát cho HS:

Câu 1: Hãy khoanh tròn chỉ một chữ in hoa trước câu trả lời đúng.
Văn hóa thời cận đại đã phát triển và giành được nhiều thành tựu trên lĩnh vực
Văn học
Âm nhạc và hội họa
Tư tưởng
Tất cả các lĩnh vực trên
Đại biểu xuất sắc cho nền bi kịch cổ điển Pháp là
Ban-dắc (1799 – 1850)
La Phông-ten (1621 – 1695)
Cóoc-nây (1606 – 1684)
Mô-li-e (1622 – 1673)
Nhà soạn nhạc thiên tài của nước Đức và cả thế giới thời cận đại là
Bét-tô-ven (1770 – 1827)
Mô-da (1756 – 1791)
Rem-bran (1606 – 1669)
Lép-tôn-xtôi (1828 – 1910)
Bài tập: Trả lời các câu hỏi

1. Lập bảng hệ thống kiến thức về thành tựu của văn hóa thời cận đại (với các nhà văn hóa và trào lưu tư tưởng tiêu biểu)?


2. Dẫn một vài tác phẩm văn học, nghệ thuật (tự chọn) nêu sự phản ánh đời sống xã hội và tác dụng, ảnh hưởng của nó đối với xã hội?
Tiết học kết thúc!
Kính chúc sức khoẻ
các thầy, cô và các anh, chị


MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CẦN HÌNH THÀNH CHO HỌC SINH
- Văn hóa: Là khái niệm, phạm trù lớn dùng để chỉ toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần được con người sáng tạo ra trong quá trình phát triển của nhân loại. Song, ở bài này chỉ giới hạn về những thành tựu văn học, nghệ thuật, tư tưởng,… để bổ sung cho những kiến thức HS đã học về khoa học tự nhiên và khoa học kĩ thuật.
- Học thuyết “Chủ nghĩa xã hội không tưởng”: Học thuyết xây dựng một xã hội xã hội chủ nghĩa trong chế độ tư bản, do Xanh-xi-mông (1760-1825), Phu-ri-ê (1772-1837) ở Pháp và Ô-oen (1771-1858) ở Anh sáng lập hồi đầu thé kỉ XIX.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng đã góp phần tố cáo mạnh mẽ sự bóc lột của chủ nghĩa tư bản đối với nhân dân lao động, nhưng không đề ra được con đường đấu tranh cách mạng đúng đắn để giải phóng giai cấp công nhân và người dân lao động. Họ chỉ dừng lại ở ước mơ muốn có một xã hội tốt đẹp, công bằng, một cuộc sống không có nghèo khổ và áp bức. Họ chỉ tuyên truyền, cổ động mà không đấu tranh, không muốn xóa bỏ chế độ tư bản  mọi ý tưởng của họ đưa ra không thực hiện được, gọi là không tưởng.
- Học thuyết “Chủ nghĩa xã hội khoa học”: Học thuyết do C.Mác và Ăngghen sáng lập, được Lê-nin tiếp tục phát triển. Học thuyết nói về sự phát triển của xã hội, về những quy luật chung, về con đường và hình thức đấu tranh của giai cấp vô sản, về cách mạng xã hội chủ nghĩa và việc xây dựng chế độ mới tiến bộ hơn, tiến đến chế độ cộng sản chủ nghĩa.
Ngày nay, chủ nghĩa xã hội khoa học là một bộ phận của chủ nghĩa Mác-Lênin (được hình thành dựa trên ba yếu tố là Triết học cổ điển Đức – triết học duy vật biện chứng, Kinh tế chính trị Anh và Chủ nghĩa xã hội không tưởng). Chủ nghĩa xã hội khoa học còn được hiểu là Chủ nghĩa cộng sản khoa học.
- Triết học Ánh sáng: Trào lưu triết học của giai cấp tư sản đang lên ở châu Âu (thế kỉ XVI, nhất là thế kỉ XVIII –XIX), nổi bật ở Pháp, diễn ra vào “Thế kỉ Ánh sáng” (còn được gọi là Chủ nghĩa khai sáng). Những nhà tư tưởng tiến bộ của giai cấp tư sản kịch liệt tố cáo sự áp bức, bóc lột của chế độ quân chủ chuyên chế va công khai đả kích Giáo hội Thiên chúa – chỗ dựa tinh thần của phong kiến. Đây là công cuộc chuẩn bị về mặt tư tưởng cho các cuộc cách mạng tư sản bùng nổ.
- Bách khoa toàn thư: Những nhà khai sáng Pháp tham gia soạn thảo bộ ‘Bách khoa toàn thư” ở Pháp vào cuối thế kỉ XIX, do Đi-đơ-rô đứng đầu. Đại diện cho một hệ tư tưởng mới đang lên, họ đấu tranh chống lại chế độ phong kiến chuyên chế và giáo hội Thiên chúa, nêu lên những nguyên tắc chủ yếu của Nhà nước tư sản mới. Họ là tác giả bộ “Bách khoa toàn thư”, giới thiệu những thành tựu của nhiều ngành khoa học lúc bấy giờ. Phái Bách khoa toàn thư Pháp có vai trò to lớn trong việc chuẩn bị về mặt tư tưởng cho cuộc Cách mạng tư sản Pháp bùng nổ và giành thắng lợi trong những năm 1789 – 1794.