Bài 7. Em bé thông minh

EM BÉ THÔNG MINH
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Truyện cổ tích thường kể về những nhân vật nào?
Truyện cổ tích thường kể về những nhân vật quen thuộc:
Người con riêng, em út.
Người có hình dạng xấu xí.
Nhân vật thông minh, dũng sĩ.
Nhân vật là người đội lốt vật….
2. Quan sát những hình ảnh sau trong truyện “Thạch Sanh”, em hãy kể những thử thách mà Thạch Sanh đã trải qua?
Tiết 25, 26 – Văn bản
EM BÉ THÔNG MINH
(TRUYỆN CỔ TÍCH SINH HOẠT)
I. Đọc – tìm hiểu văn bản
1. Đọc
Giọng đọc vui tươi, hóm hỉnh.
- Chú ý giọng của nhân vật, người kể.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH


- Kiến càng: kiến có càng to.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
- Vô hiệu: Không có tác dụng, kết quả.
- Đại thần: quan lớn trong thời phong kiến.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
2.Giải thích từ khó
-> Kiểu nhân vật thông minh.
-> Thể loại: Truyện cổ tích sinh hoạt.
Em hãy cho biết nhân vật chính trong truyện Em bé thông minh là ai? Kiểu nhân vật gì?
Kiểu nhân vật đó ứng với loại truyện cổ tích nào?

3. Thể loại: Truyện cổ tích sinh hoạt
4. Bố cục: 3 phần
Truyện có thể chia làm mấy phần? Em hãy nêu nội dung chính của từng phần?
a/ Mở đầu truyện: “Từ đầu… thật lỗi lạc” (Vua sai quan đi khắp nơi để tìm người hiền tài giúp nước).
b/ Diễn biến truyện: “Một hôm… nước láng giềng” (Em bé thông minh vượt qua các thử thách).
c/ Kết thúc truyện: Còn lại (Em bé thông minh trở thành trạng nguyên).
Sự việc (1): Nhà vua anh minh sai quan đi tìm người hiền tài lo việc nước.
Sự việc (2): Viên quan gặp cha con người thợ cày và ra câu đố -> em bé giải đố -> quan về báo vua.
Sự việc (3): Vua thử tài em bé hai lần -> em bé giải đố -> vua công nhận trí thông minh của em và ban thưởng.
Sự việc (4): Em bé giải câu đố của sứ thần nước láng giềng -> vua phong em là trạng nguyên.
(?) Liệt kê những sự việc chính trong mỗi phần em vừa tìm được ở bố cục?
(?) Từ những sự việc chính đó, em hãy tóm tắt truyện Em bé thông minh?

5. Tóm tắt

Ngày xưa, có một vị vua anh minh sai quan đi dò la khắp nơi tìm người tài giỏi. Một hôm, viên quan gặp hai cha con người thợ cày và ra câu đố. Trên đồng rộng quê hương, em bé đã đối đáp như thần làm cho viên quan phải kinh ngạc. Giữa sân rồng, em đã khiến vua tự nói ra sự phi lí trong câu đố của mình và chiến thắng. Rồi sau đó, tại công quán, em lại phản ứng cực kì nhanh nhạy khi giải đố khiến đấng chí tôn phải tâm phục. Cuối cùng, khi cả triều thần phải lắc đầu bó tay trước câu đố của sứ thần nước láng giềng, em đã ung dung giải đố bằng một câu hát đồng dao khi còn đang đùa nghịch ở sau nhà. Công nhận sự thông minh lỗi lạc ấy, vua phong cho em bé làm trạng nguyên.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Câu hỏi

Mở đầu truyện kể về
sự việc gì? Sự việc
đó giúp em hiểu
như thế nào về
nhà vua?
- Sự việc: Nhà vua sai viên quan đi dò la khắp nơi để tìm người tài giỏi giúp nước.
- Nhận xét: Nhà vua là một đấng anh minh, có tầm nhìn xa trông rộng.
Câu hỏi

Đoạn văn mở đầu
nói về sự việc gì?
Qua sự việc đó
em hiểu ông vua
này như thế nào?
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
II. Đọc – TÌm hiểu chi tiết văn bản:
- Cách tìm người tài: ra những câu đố oái oăm.
Tác dụng:
+ Tạo tình huống cho cốt truyện phát triển.
+ Đem lại sự hứng thú, hồi hộp cho người đọc.
+ Tạo ra thử thách để nhân vật bộc lộ tài trí.
1. Mở đầu truyện:
Câu hỏi

Vua tìm kiếm người
tài bằng cách nào?
Hình thức này có
phổ biến trong các
truyện cổ dân gian
không? Em hãy nêu
tác dụng nghệ thuật
của hình thức ấy?
Củng cố: - Tóm tắt truyện.
- Tình huống
Dặn dò:
1. Học thuộc tóm tắt.
2. Em hãy cho biết đặc điểm của truyện cổ tích sinh hoạt.
EM BÉ THÔNG MINH
Tiết 26 – Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH

1. Đọc:
2.Giải thích từ khó:
3.Thể loại:
4.Bố cục:
5.Tóm tắt:
I. Đọc – Tìm hiểu văn bản:
II. Đọc – Tìm hiểu chi tiết văn bản:
1. Mở đầu truyện:
2. Diễn biến truyện (Em bÐ th«ng minh vµ nh÷ng cuéc thö tµi.)
PHIẾU HỌC TẬP
AI RA
CÂU ĐỐ



CÁCH
GIẢI ĐỐ



NỘI
DUNG ĐỐ

NHỮNG
AI
GIẢI ĐỐ
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
- Này, lão kia! Trâu của lão cày một ngày được mấy đường ?
- Thế xin hỏi ông câu này đã. Nếu ông trả lời đúng ngựa của ông đi một ngày được mấy bước, tôi sẽ cho ông biết trâu của cha tôi cày một ngày được mấy đường.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Em có nhận
xét gì về
câu đố của
viên quan?
2. Diễn biến truyện: Em bé thông minh và những cuộc thử tài.
Häc sinh chuÈn bÞ bµi theo nhãm
+ Nhóm 1: Trình bày cuộc thử tài lần thứ nhất của em bé thông minh.
+ Nhóm 2: Trình bày cuộc thử tài lần thứ hai của em bé thông minh.
+ Nhóm 3: Trình bày cuộc thử tài lần thứ ba của em bé thông minh.
+ Nhóm 4: Trình bày cuộc thử tài lần thứ tư của em bé thông minh.
a) Cuộc thử tài lÇn thứ nhất:
a) Cuộc thử tài thứ nhất:
Em có thích câu trả lời của em bé không? Vì sao?
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không cả làng phải tội…
- Thế sao làng chúng con lại có lệnh trên bắt nuôi ba con trâu đực cho đẻ thành chín con để nộp đức vua? Giống đực thì làm sao mà đẻ được ạ!
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Em có nhận xét
gì về mức độ thử
thách trí thông
minh của em bé
ở lần thứ hai này�?
a) Cuộc thử tài thứ hai:
Mục đích ra câu đố lần này là để thử trí thông minh của em bé vậy mà vua lại ra câu đố cho cả làng. Tại sao vậy?
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Qua hôm sau, khi hai cha con đang ăn cơm ở công quán, bỗng có sứ giả nhà vua mang tới một con chim sẻ, với lệnh bắt họ phải dọn thành ba cỗ thức ăn.
Em bé nhờ cha lấy cho mình một cái kim may rồi đưa cho sứ giả, bảo: - Ông cầm lấy cái này về tâu đức vua xin rèn cho tôi thành một con dao để xẻ thịt chim.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Tiết 26 - Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Em có nhận xét
gì về mức độ thử
thách trí thông
minh của em bé
ở lần thứ ba này�?
a) Cuộc thử tài thứ ba:
Vậy là cả hai lần em bé đã giải được câu đố của vua, qua đó em nhận thấy phẩm chất đáng quý nào của em bé?
Trí thông minh hơn người,
lòng can đảm, hồn nhiên.
- N­íc l¸ng giÒng cã d· t©m x©m l­îc n­íc ta nh­ng cßn e ng¹i.
- Thö dß t×m ng­êi tµi ë n­íc ta.
Vì sao sứ thần nước láng
giềng lại ra câu đố oái
oăm như vậy�?

Em có nhận xét gì về mức độ thử thách trí thông minh
của em bé ở lần thứ tư này�?
Em bé hát lên một câu:
Tang tình tang! Tính tình tang
Bắt con kiến càng buộc chỉ ngang lưng
Bên thời lấy giấy mà bưng
Bên thời bôi mỡ, kiến mừng kiến sang
Tang tình tang ….
Rồi bảo:
-Cứ theo cách đó là xâu được ngay!
Tiết 26 - Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Vì sao em bé có thể giải được câu đố hóc hiểm của sứ thần trong khi cả triều đình phải bó tay?
d) Cuộc thử tài thứ tư:
Em có nhận xét gì về bốn lần trải qua thử thách của em bé?
2. Em bé thông minh và những cuộc phiêu lưu:

Ngày càng
quan trọng
hơn
Đông hơn,
quan trọng
hơn.
Oái oăm
hơn
Lý thú
Trong bốn thử thách trí
thông minh của em bé,
em thích thử thách
nào�nhất ? Vì sao�?
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
- Thử thách thứ hai hay và thú vị hơn cả, vì:
+ Cả lµng không ai tìm được lời giải đố.
+ Cậu bé không trả lời ngay mà đẩy vua vào tình huống để vua nhận ra sự vô lý trong câu hỏi của mình.
+ Em bé không tham và có tinh thần trách nhiệm cao với công việc
Cách giải đố khiến người ra câu đố, người chứng kiến và cả người nghe phải hả hê sung sướng.
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Tiết 26 - Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
- Cách xây dựng tình huống truyện gay cấn, sắp xếp theo trình tự tăng cấp, hợp lí.
=> Thử thách càng lớn, tài năng của em bé thông minh càng được bộc lộ và khẳng định.
Bốn lần thử thách với
thử thách sau khó hơn
thử thách trước,
tác giả dân gian
xây dựng điều này
nhằm mục đích gì?
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Nếu câu chuyện tiếp tục phát triển với những lần thử thách bằng các câu đố oái oăm và em bé lại tiếp tục giải đố bằng cách hỏi vặn lại thì truyện gì sẽ xảy ra�?
Trong giao tiếp đặc biệt khi nói năng với ngu?i lớn các em phải chú ý thưa gửi cho lễ phép, lịch sự tránh hỏi vặn lại người lớn vì có thể sẽ bị coi là thiếu văn hoá trong giao tiếp ứng xử.
3. Kết thúc truyện:
Sau khi kể về bốn lần
vượt qua thử thách
của nhân vật, trong
phần kết thúc, tác giả
dân gian kể chuyện
gì? Em có đồng ý
với kết thúc đó
không? Vì sao?
- Em bé thông minh nhận được phần thưởng xứng đáng: trở thành trạng nguyên.
Trong truyện cổ tích Sọ Dừa, nhân vật chính cũng trở thành trạng nguyên. Con đường trở thành trạng nguyên của Sọ Dừa có gì giống và khác với nhân vật em bé thông minh trong truyện?
Thảo luận nhóm
hai người
Sọ Dừa
Em bé thông minh
Giống nhau
Khác nhau
- Đều thông minh.
- Đều thi tài và kết thúc có hậu.
Miệt mài đèn sách, dự thi và đỗ trạng nguyên.
=> Trở thành trạng nguyên theo cách thông thường (qua thi cử, kiến thức văn chương, chữ nghĩa)
Không dự thi nhưng thi tài, đấu trí với những người tài giỏi bằng kiến thức thực tiễn.
=> Trở thành trạng nguyên theo cách không thông thường.
Sọ Dừa
Em bé thông minh
Giống nhau
Sọ Dừa
Em bé thông minh
Khác nhau
Giống nhau
Sọ Dừa
Em bé thông minh
III. TỔNG KẾT
Đề cao sự thông minh và trí khôn
dân gian.
Tạo tiếng cười vui vẻ, hồn nhiên
trong đời sống hàng ngày.
Hãy chỉ ra biện
pháp nghệ thuật
mà tác giả dân
gian sử dụng
trong văn bản?
Ghi nhớ (SGK – 74)
2. Nghệ thuật
Em hãy nêu ý
nghĩa của truyện
cổ tích Em bé
thông minh?
1. Nội dung
Nghệ thuật xây dựng tình huống
truyện mang tính tăng cấp.
IV.LUYệN TậP:
Bài tập1:
Em hãy so sánh truyện cổ tích thần kỳ và truyện cổ tích sinh hoạt�để tìm ra điểm giống nhau và khác nhau?
Văn bản: EM BÉ THÔNG MINH
Phân biệt truyện cổ tích thần kỳ và truyện cổ tích sinh hoạt

Thể hiện ước
mơ của nhân
dân về công
bằng xã hội
Có ít hoặc không có yếu
tố thần kỳ
IV.LUYÖN TËP:
Bµi 1 : Chän ®¸p ¸n ®óng b»ng c¸ch khoanh trßn vµo ch÷ c¸i ®øng ®Çu c©u tr¶ lêi :
1. TrÝ th«ng minh cña em bÐ trong truyÖn Em bÐ th«ng minh ®­îc béc lé b»ng h×nh thøc nµo ?
A.H×nh thøc thi cö. C. Dïng c©u ®è ®Ó thö tµi.
B.D©n lµng tiÕn cö. D. Tù tiÕn cö.

2. NhËn xÐt nµo sau ®©y ®óng vÒ nh÷ng lÇn thö th¸ch tµi trÝ cña em bР?
A.LÇn ®è sau cã néi dung khã h¬n lÇn ®è tr­íc.
B.LÇn ®è sau cã ®èi t­îng ra c©u ®è cao h¬n lÇn ®è tr­íc.
C.LÇn ®è sau cã ®èi t­îng tham gia tr¶ lêi nhiÒu h¬n lÇn ®è tr­íc.
D.KÕt hîp c¶ A,B,C.
3. C¸ch gi¶i ®è cña em bÐ cã g× lÝ thó ?
A. §Èy thÕ bÝ vÒ phÝa ng­êi ra c©u ®è .
B. Lµm hä tù nhËn ra ®iÒu phi lý trong c©u ®è cña hä.
C. Dïng kinh nghiÖm d©n gian ®Ó tr¶ lêi c©u ®è hãc bóa.
D. KÕt hîp c¶ A, B, C.
4 C¸i hay cña truyÖn Em bÐ th«ng minh ®­îc t¹o bëi biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo lµ chÝnh ?
A. T­¬ng ph¶n ®èi lËp.
B. T¹o t×nh huèng truyÖn bÊt ngê t¨ng cÊp.
C. Phãng ®¹i.
D. Sö dông yÕu tè hoang ®­êng .
5. §¸p ¸n nµo sau ®©y nªu ®Çy ®ñ nhÊt ý nghÜa cña truyÖn Em bÐ th«ng minh ?
A. §Ò cao sù th«ng minh cña con ng­êi,
B. Ca ngîi trÝ kh«n d©n gian.
C. T¹o tiÕng c­êi s¶ng kho¸i hån nhiªn.
D. §Ò cao sù th«ng minh, trÝ kh«n d©n gian, tõ ®ã t¹o ra tiÕng c­êi hån nhiªn vui vÎ trong cuéc sèng hµng ngµy.
IV.LUYệN TậP:
Bài tập 3: Viết đoạn văn ngắn khoảng 5 đến 7 câu nêu cảm nghĩ của em về nhân vật Em bé thông minh.
H­íng dÉn häc bµi ë nhµ

1. Kể diễn cảm truyện Em bé thông minh.
2. Vẽ bản đồ tư duy ở nhà vào giấy A4 hoặc giấy A3 để nắm được nội dung kiến thức cơ bản của bài.
3. Soạn bài mới: Văn bản Cây bút thần.