Bài 6. Hệ quả chuyển động xung quanh Mặt Trời của Trái Đất

BÀI 6: HỆ QUẢ ĐỊA LÝ CÁC CHUYỂN ĐỘNG CỦA TRÁI ĐẤT
I. HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT
1. Sự luân phiên ngày, đêm
Vì sao trên Trái đất có ngày và đêm ?
Vì sao ngày đêm trên Trái đất kế tiếp không ngừng ?
- Trái đất có hình khối cầu và sự tự quay quanh trục nên có hiện tượng luân phiên ngày đêm.
- Khi Trái đất tự quay một nửa được chiếu sáng là ngày, nửa kia chìm vào trong bóng tối là đêm.
2. Giờ trên Trái đất và đường chuyển ngày quốc tế
Quan sát hình 6.1
Phân biệt sự khác nhau giữa giờ địa phương và giờ quốc tế.
Vì sao phải chia ra các khu vực giờ?
- Trên Trái đất có bao nhiêu mũi giờ
- Giờ địa phương ( giờ MT): các địa điểm thuộc các kinh tuyến khác nhau sẽ có giờ khác nhau
- Trái đất được chia thành 24 mũi giờ, mỗi múi giờ rộng 15 độ kinh tuyến. Các địa phương nằm cùng trong một múi sẽ thồng nhất 1 giờ gọi là giờ múi
- Người ta lấy kinh tuyến 1800 ở giữa múi giờ số 12 trên Thái bình dương làm đường chuyển ngày quốc tế
3. Sự lệch hướng chuyển động của các vật thể
- Hiện tượng tự quay sinh ra lực Côri ô lit.
+ Trái đất tự quay quanh trục, các điểm trên bề mặt Trái đất ở các vĩ độ khác nhau, có vận tốc không đồng đều, nên tất cả mọi vật thể chuyển động theo hướng kinh tuyến đều có sự lệch hướng.
+ Nửa cầu Bắc lệch về phía bên phải, nửa cầu Nam lệch về phía bên trái.
Khi trái đất tự quay quanh trục đã sinh ra sức li tâm. Sức li tâm lớn nhất ở xích đạo và nhỏ nhất ở hai cực. Vì do các vòng vĩ tuyến càng về hai cực càng ngắn nên tốc độ chuyển động trong 24 h giảm dần.
+ Tốc độ ở xích đạo: 464m/ s
+Tốc độ ở 300 là 403 m /s
+………… 600 là 233m /s
+…………900 là 0m /s
II. HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG XUNG QUANH MẶT TRỜI CỦA TRÁI ĐẤT
1. Chuyển động biểu kiến hàng năm của Mặt trời
Thế nào là chuyển động biểu kiến của Mặt trời?
Thế nào là Mặt trời lên thiên đỉnh?
Mặt trời lên thiên đỉnh: là lúc 12h trưa tia sáng của MT chiếu thẳng góc với tiếp tuyến ở bề mặt trái đất
- Ở Trái đất các hiện tượng này chỉ lần lượt xỷa ra tại các địa điểm từ vĩ tuyến 23o 27’ N ( 22 / 12) cho tới 23o 27’ B ( 22/ 6), rồi lại xuống vĩ tuyến 23o 27’ N -> tất cả các chuyển động trên là do Trái đất chuyển động tịnh tiến xung quanh MT.
=> Vì vậy mà chuyển động không có thực của MT được gọi là chuyển động biểu kiến hàng năm của MT.
2. Hiện tượng mùa
Dựa vào hình 6.4
Vì sao có hiện tượng mùa trên TĐ - Xác định vị trí và khoảng thời gian của 4 mùa?
22 - 12
Đông� Chí
21 - 3
Xuân Phân
22 - 6
Hạ Chí
23 - 9
Thu Phân
Hãy quan sát hình chuyển động để thảo luận nhóm.
- Mùa: là một phần thời gian của năm, nhưng có những đặc điểm riêng về thời tiết và khí hậu.
- Trái đất có 4 mùa: xuân, hạ, thu, đông. Ở bán cầu Nam thì mùa diễn ra ngược lại với Bán cầu bắc.
- Nguyên nhân sinh ra mùa: do trục TĐ nghiêng với mặt phẳng quĩ đạo của TĐ và trong suốt năm, trục của TĐ không đổi phương trong không gian, nên bán cầu Bắc và N lần lượt ngả về phía MT khi TĐ chuyển động trên quĩ đạo.
Mùa lạnh chuyển nóng
Nửa cầu Bắc.
Xuân phân
Chuyển nóng sang lạnh.
Nửa cầu Bắc.
Xuân phân
Lạnh (Đông)
Nhận ít
Chếch xa nhất
Nửa cầu Bắc.
Đông chí
Nóng (Hạ)
Nhận nhiều .
Ngã gần nhất.
Nửa cầu Bắc.
Hạ chí.
Mùa nóng chuyển lạnh
Lượng ánh sáng và nhiệt nhận được như nhau.
Hai nửa cầu hướng về Mặt Trời như nhau.
Nửa cầu Nam
Thu phân.
21/3
Chuyển lạnh sang nóng.
Lượng ánh sáng và nhiệt nhận được như nhau.
Hai nửa cầu hướng về Mặt Trời như nhau.
Nửa cầu Nam
Thu phân.
23/9
Nóng (Hạ)
Nhận nhiều .
Ngã gần nhất.
Nửa cầu Nam
Hạ chí.
22/12
Lạnh (Đông)
Nhận ít
Chếch xa nhất
Nửa cầu Nam
Đông chí
22/6
Mùa
Lượng ánh sáng và nhiệt
Trái đất ngả gần nhất, chếch xa nhất Mặt Trời
Địa điểm bán cầu
Tiết
Ngày
3. Ngày đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ
a. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa
- Trong khoảng từ 21/3 đến 23/9 bán cầu B có ngày dài hơn đêm, bán cầu N thì ngược lại.
- Ttrong khoảng từ 23/9 đến 21/3 bán cầu B có ngày ngắn hơn đêm, bán cầu N thì ngược lại.
- Hai ngày 21/3 và 23/9 ngày = đêm ở mọi nơi trên trái đất.
b. Hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo vĩ độ
- tại xích đạo luôn có ngày = đêm.
- Càng xa xích đạo độ chênh lệch ngày – đêm càng lớn.
- Từ hai vòng cực lên cực có hiện tượng ngày hoặc đêm dài suốt 24 h
+ Càng ngần cực,số ngày đêm kéo dài 24 h càng tăng.
+ tại cực có 6 tháng là ngày và 6 tháng là đêm.