Bài 6. Đột biến số lượng nhiễm sắc thể

Bài 6:

ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
* Kiểm tra bài cũ:
1. Tại sao NST được coi là cơ sở vật chất của tính di truyền ở cấp độ phân tử?
Vì NST là cấu trúc mang gen, các gen trên một NST được sắp xếp theo trình tự xác định và di truyền cùng nhau
Vì bộ NST đặc trưng cho loài được duy trì ổn định qua các thế hệ
Vì NST có các chức năng:
+ Lưu giữ, bảo quản thông tin di truyền
+ Truyền đạt thông tin di truyền
+ Có khả năng bị biến đổi
D. Vì NST điều hòa hoạt động của gen thông qua các mức cuộn xoắn
C
2. Cho biết trong các hiện tượng sau, đâu là biến đổi bất thường (đột biến) xảy ra trong vật chất di truyền?
Gen bị mất 1 cặp nu
Lactôzơ làm biến đổi cấu trúc của prôtein ức chế, khiến chất này không gắn được vào vùng vận hành trên gen
1 tế bào của ruồi giấm có bộ NST 2n=16
NST bị mất đoạn đầu mút
A
C
D
Đột biến gen
Đột biến NST
Đột biến cấu trúc NST
Đột biến số lượng NST
I. Khái niệm
Đột biến cấu trúc NST là biến đổi về cấu trúc NST dẫn đến sự sắp xếp lại các gen, làm thay đổi hình dạng của NST

Ví dụ: ABCDE.FGH → ABCDE.FG
Đột biến
II. Các dạng đột biến cấu trúc NST
4 dạng: + Mất đoạn
+ Lặp đoạn
+ Đảo đoạn
+ Chuyển đoạn

Mất đoạn:+ Là đột biến làm mất từng đoạn NST
Ví dụ:
Lặp đoạn: Là đột biến mà một đoạn NST có thể lặp lại một hay nhiều lần
Ví dụ:
Đảo đoạn: Là đột biến trong đó một đoạn NSt đứt ra rồi đảo ngược 180 độ và gắn lại với nhau tại vị trí cũ
Ví dụ:
Chuyển đoạn: Là đột biến có sự trao đổi đoạn trong một NSt hoặc giữa các NST không tương đồng
Ví dụ:
III. Nguyên nhân, cơ chế phát sinh, hậu quả và vai trò của ĐB cấu trúc NST
1. Nguyên nhân
Máy bay Mỹ dải chất độc màu da cam
Nạn nhân bị di chứng
Ô nhiễm nguồn nước
Nguyên nhân bên ngoài: + Các tác nhân
vật lý: tia phóng xạ, tia tử ngoại..
+ Hóa chất độc
hại
Nguyên nhân bên trong: Rối loạn sinh lý nội bào
2. Cơ chế phát sinh và hậu quả
* Nghiên cứu mục II; 2.III SGK, thảo luận nhóm và hoàn thành phiếu học tập sau
1 đoạn NST bị đứt gãy, tiêu biến
1 đoạn NST bị đứt, dính vào NST tương đồng
1 đoạn NST bị đứt, quay 180°, gắn vào vị trí cũ
1 đoạn NST này chuyển sang 1 NST khác và ngược lại → chuyển đoạn tương hỗ
1 đoạn/cả NST này sát nhập vào NST khác → Chuyển đoạn không tương hỗ
NST bị đứt gãy hoặc rối loạn trong trao đổi chéo
Mất gen → gây chết/giảm sức sống
Tăng cường/giảm bớt sự biểu hiện tính trạng
Không mất gen → ít ảnh hưởng đến sức sống
1 đoạn NST này chuyển sang 1 NST khác và ngược lại → chuyển đoạn tương hỗ
1 đoạn/cả NST này sát nhập vào NST khác → Chuyển đoạn không tương hỗ
Thay đổi hình dạng NST/ thay đổi trật tự sắp xếp các gen
* Dựa vào phiếu học tập để hoàn thành sơ đồ khuyết sau
Lặp đoạn và mất đoạn
Lặp đoạn và mất đoạn
Sơ đồ cơ chế phát sinh các dạng đột biến cấu trúc NST
Tác nhân
Gây
Đột biến
Mất đoạn và
Chuyển đoạn
không tương hỗ
TĐC không cân
Giữa các NST
tương đồng
Chuyển đoạn
trong
cùng NST
Đảo đoạn
Quay 180°,gắn
vào chỗ cũ
Tiêu biến
Chuyển đoạn
tương hỗ
Dính vào NST
tương đồng
Hậu quả:
Mất đoạn NST 21 ở người
Ung thư máu (bạch cầu ác tính)
Đại mạch tự nhiên
Dạng đột biến (hoạt tính amilaza tăng)
Sản xuất bia từ lúa mạch
3. Vai trò
Với thực tiễn:
+ dùng ĐB mất đoạn → xác định vị trí gen trên NST
ví dụ: lập bản đồ gen người
+ ĐB chuyển đoạn NST → chuyển gen, tổ hợp gen trong tạo giống
.....
Với tiến hóa: ĐB cấu trúc NST làm phát sinh vật chất di truyền (VCDT) mới → là nguồn nguyên liệu cho tiến hóa
Ví dụ: Lặp đoạn → tạo ra VCDT bổ sung
Đảo đoạn → tạo ra nhiều nòi, thứ mới
* Củng cố:
Chọn đáp án trả lời đúng nhất cho các câu trắc nghiệm sau
Mất đoạn NST thường gây nên hậu quả gì?
Gây chết hoặc giảm sức sống
Tăng sức đề kháng của cơ thể
Không ảnh hưởng tới đời sống của sinh vật
Ít gây hại
A
2. Tại sao đột biến chuyển đoạn lớn thường gây chết hoặc làm giảm sức sống?
Do làm mất vật chất di truyền
Do làm xáo trộn trật tự sắp xếp gen trên NST, làm thay đổi nhóm liên kết
Do làm thay đổi hình dạng NST
Do làm tăng cường hoặc giảm bớt sự biểu hiện tính trạng
B
3. Bằng cách nào có thể loại khỏi NST những gen không mong muốn mà không làm ảnh hưởng đến sức sống của sinh vật?
Gây đột biến chuyển đoạn tương hỗ
Gây đột biến đảo đoạn
Gây đột biến mất đoạn nhỏ
Gây đột biến vào giai đoạn NST đang phân li
C
Hết bài
Chân thành cảm ơn !!!