Bài 57. Mối quan hệ dinh dưỡng

Xin chào các bạn
Kiểm tra bài cũ
Hãy nêu các mối quan hệ giữa các loài trong quần xã?
Đáp án
Quan hệ hội sinh
Quan hệ hợp tác
Quan hệ cộng sinh
Quan hệ ức chế - cảm nhiễm
Quan hệ cạnh tranh
Quan hệ con mồi - vật ăn thịt
Quan hệ vật chủ - vật kí sinh

Bài 58: Mối quan hệ dinh dưỡng
quần xã đồng cỏ
Em hãy quan sát quần xã đồng cỏ và cho biết có những quần thể sinh vật nào? Các quần thể có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau như thế nào?
I, Chuỗi thúc ăn và bậc dinh dưỡng
1, Chuỗi thức ăn
a)VD
SVSX SVTT
Cây hạt dẻ sóc cáo
Cây bụi thỏ đại bàng
Cỏ ếch chuột rắn đại bàng
Chiều mũi tên giữa các loài chỉ mối quan hệ gì?
Mũi tên chỉ mối quan hệ loài này ăn loài kia

Nếu tưởng tượng một chuỗi thức ăn như một chuỗi hạt thì mỗi hạt tượng trưng cho một loài. Vậy thì chuỗi thức ăn là gì?

b) Khái niệm
Chuỗi thức ăn là một dãy gồm nhiều loài sinh vật có quan hệ dinh dưỡng với nhau, trong đó loài này ăn một loài khác về phía mình nó lại cung cấp thức ăn cho các loài tiếp

Trong chuỗi thức ăn có thể có mấy loại sinh vật đó là những loại sinh vật nào?
Chuỗi thức ăn gồm có ba loại sinh vật:
-Sinh vật sản xuất (sinh vật cung cấp): Là sinh vật tự dưỡng, có khả năng tổng hợp chất hữu cơ từ chất vô cơ
- Sinh vật tiêu thụ: Là sinh vật dị dưỡng, ăn thực vật và ăn sinh vật dị dưỡng khác. Chúng không tự tổng hợp được các chất hữu cơ mà phải sử dụng các chất hữu cơ của sinh vật sản xuất
- Sinh vật phân giải: Là những sinh vật có khả năng phân giải chất hữu cơ thành chất vô cơ
Trong các chuỗi thức ăn trên cỏ và cây bụi cùng một bậc dinh dưỡng, ếch và thỏ thuộc cùng một bậc dinh dưỡng. Vậy em hiểu bậc dinh dưỡng là gì?
2, Bậc dinh dưỡng
Bậc dinh dưỡng là đơn vị cấu trúc lên chuỗi thức ăn. Mỗi bậc dinh dưỡng gồm nhiều loài cùng đứng trong một mức năng lượng và cùng sử dụng một dạng thức ăn
Chiều dài của mỗi chuỗi thức ăn gồm năm bậc được bắt đầu từ cỏ và kết thúc bởi chim đại bàng hay động vật ăn thịt đầu bảng. Sau cỏ, ếch là động vật ăn cỏ tạo lên nguồn thức ăn động vật đầu tiên cung cấp thức ăn cho những loài động vật ăn thịt các cấp, từ cấp cơ sở đến động vật ăn thịt cuối cùng
Chuỗi thưc ăn của quần xã trên cạn và quần xã dưới nước
Em hãy lấy ví dụ về chuỗi thức ăn và cho biết trong tự nhiên có mấy loại chuỗi thức ăn cơ bản?
3, Các loại chuỗi thức ăn
VD:
Cỏ thỏ cáo
Mùn bã giun cá rùa
Có hai loại chuỗi thức ăn cơ bản
- Chuỗi thúc ăn thực vật được khởi đầu bằng thực vật:
Thực vật động vật ăn thực vật động vật ăn thịt các cấp
- Chuỗi thúc ăn phế liệu hay mùn bã hữu cơ được khởi đầu bằng mùn bã:
Mùn bã hữu cơ động vật ăn mùn bã động vật ăn thịt các cấp
Trong hai chuỗi thức ăn trên thì chuỗi thức ăn nào là hệ quả của chuỗi nào? Vì sao?
- Chuỗi thức ăn thứ hai là hệ quả của chuỗi thức ăn thứ nhất, còn mùn bã hữu cơ chính là những chất bài tiết của động vật và mảnh vụn xác của động thực vật đang trong trạng thái phân huỷ của vi sinh vật
- Hai chuỗi thức ăn hoạt động đồng thời, song song tuỳ nơi, tuỳ lúc mà một trong hai chuỗi trở thành ưu thế
Các em nghiên cứu quần xã đồng cỏ và cho cô biết có những chuỗi thức ăn nào và chỉ ra mắt xích chung của những chuỗi thức ăn?


nhÖn
Cá cµo cµo chim c¸o
thá
Nh÷ng quÇn thÓ sinh vËt n»m ë giao ®iÓm cña nhiÒu chuçi thøc ¨n chØ mèi quan hÖ g×?
Lµ ®iÓm nèi c¸c chuçi thøc ¨n
Lưới thức ăn là gì?
II Lưới thức ăn
-Lưới thức ăn là tập hợp các chuỗi thức ăn, trong đó có một số loài sử dụng nhiều loại thức ăn, trở thành điểm nối các chuỗi thức ăn với nhau.

Khi đi từ vùng cận cực đến vùng nhiệt đới thì tính phức tạp của lưới thức ăn biến đổi theo chiều hướng nào? Giải thích?
Cấu trúc của chuỗi thức ăn càng phức tạp khi đi từ vùng vĩ độ cao xuống vùng vĩ độ thấp, từ khơi đại dương vào bờ. Những quần xã trưởng thành có lưới thức ăn phức tạp hơn so vói các quần xã trẻ. Những quần xã sinh thái lưới thức ăn đơn giản dần
các tháp sinh thái đơn giản
Vật kí sinh

Vật chủ
Giáp xác
Cá trích
ĐV ăn cỏ
Cỏ
ĐVăn thịt bậc 1
TV phù du
Cá thu
ĐV ăn thịt bậc 2
Quan sát các tháp sinh thái đơn giản và cho biết em hiểu tháp sinh thái là gì? Có mấy dạng tháp sinh thái?
III, Tháp sinh thái
Khi xếp chồng liên tiếp các bậc dinh dưỡng từ thấp đến cao ta có một hình tháp đó là tháp sinh thái
Tháp sinh thái có thể chia làm ba dạng: Tháp số lượng, tháp sinh khối và tháp năng lượng.

Trong ba loại tháp sinh thái trên thì loại tháp sinh thái nào luôn có dạng chuẩn?
Tháp năng lượng luôn có dạng chuẩn, nghĩa là năng lượng con mồi bao giờ cũng đủ đến dư thừa để nuôi vật tiêu thụ mình. Hai tháp còn lại đôi khi bị biến dạng.
Tháp sinh thái có dạng chuẩn
Em có nhận xét gì về tháp số luợng của sinh vật chủ và vật kí sinh và tháp sinh khối của quần xã sinh vật nổi? Vì sao chúng lại có dạng khác thường?
Vật chủ có số lượng ít, vật kí sinh đông nên đáy tháp nhỏ còn dỉnh tháp lại lớn
Trong quần xã sinh vật nổi trong nước, sinh khối của vi khuẩn, tảo phù du thấp, trong khi sinh khối của vật tiêu thụ lại lớn, tháp trở nên mất cân đối

Củng cố và ra bài tập về nhà
Củng cố
-GV yêu cầu HS phải nắm được khái niệm chuỗi thức ăn, lưới thức ăn và bậc dinh dinh dưỡng. Lấy được VD minh hoạ.
Bài tập về nhà
-HS học bài và trả lời các câu hỏi SGK
-Đọc trước bài 59 Diễn thế sinh thái