Bài 5 Vùng biển nước ta

MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5 HỌC TỐT MÔN ĐỊA LÍ
NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
1. MỤC ĐÍCH
3. C�C BI?N PH�P TH?C HI?N
4. KẾT LUẬN
2. N?I DUNG CHUYấN D?
THỰC TRẠNG – NGUYÊN NHÂN
YÊU CẦU CHUNG KHI HỌC MÔN ĐỊA LÍ 5
NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH SGK ĐỊA LÍ 5
-Thöïc hieän nhieäm vuï naêm hoïc veà ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc theo höôùng phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh, naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc ôû Tieåu hoïc noùi chung, moân Ñòa lí noùi rieâng .
-Toå khoái 5 toå chöùc thöïc hieän chuyeân ñeà “Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn địa lí” nhaèm ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ñeå phaùt huy nhöõng yeáu toá tích cöïc cuûa phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng, thay ñoåi caùch thöùc, phöông phaùp hoïc taäp cuûa hoïc sinh, giuùp HS tö duy ñoäc laäp, tích cöïc saùng taïo trong nhaän thöùc, vaän duïng kieán thöùc trong cuoäc soáng.
I. MỤC ĐÍCH

II. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
1.Thực trạng:
1.1.Học sinh: phần lớn học sinh chưa có ý thức tự giác học tập , nhất là đối với các môn ít tiết như địa lí. HS không mặn mà hay nói đúng hơn là coi môn học này là môn phụ, HS thường có quan điểm là học để đủ điểm là được không cần phải học nhiều, nếu học thì cũng chỉ sau thi là quên, nên HS tiếp thu bài thụ động, máy móc, chỉ đọc thuộc nội dung phần ghi nhớ cuối bài, ít quan tâm đến khai thác kiến thức ở kênh hình ở SGk để thấy được cái hay, cái đẹp của môn học . Tất cả những điều đó dẫn đến khi học tiết Địa lí các em không có hứng thú học tập, tiếp thu bài một cách thụ động.
1.2. Giaùo vieân:
- GV laäp keá hoaïch baøi daïy ñaày ñuû, nhìn chung toát nhöng trong quaù trình giaûng daïy GV cuõng coøn haïn cheá laø chöa maïnh daïn ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc, löïa choïn hình thöùc daïy hoïc chöa phuø hôïp , chöa quan taâm phaân loaïi caùc ñoái töôïng HS ñeå coù phöông phaùp giaûng daïy phuø hôïp.
1.3-Trang thieát bò –Ñoà duøng daïy hoïc coøn thieáu ( Löôïc ñoà, baûn ñoà, tranh aûnh phuïc vuï cho töøng tieát daïy…) hoã trôï cho moät tieát daïy cuõng phaàn naøo laøm cho HS nhaøm chaùn, khoâng thích hoïc.
2. Nguyeân nhaân:
- Một soá HS chöa coù yù thöùc töï giaùc hoïc taäp, phuï huynh chöa thöïc söï quan taâm, ñaëc bieät vôùi nhöõng em coù hoaøn caûnh kinh teá khoù khaên.
Moät soá HS hoûng kieán thöùc, kó naêng cô baûn
- GV chöa chuù troïng boài döôõng caùch töï hoïc cho HS qua keânh hình ôû SGK ( Löôïc ñoà, baûn ñoà, tranh aûnh…) Do ñoù hoïc sinh khoâng xaùc ñònh ñöôïc caùch hoïc, caùch laøm ñeå töï tìm ra kieán thöùc môùi. Maø hoïc sinh chæ ñoïc thuoäc, ghi nhôù noäi dung cuoái baøi, laøm baøi taäp maùy moùc… Chính vì ñieàu ñoù gaây khoù khaên cho giaùo vieân trong coâng taùc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc, vì moät soá hình thöùc daïy hoïc hieän nay theo höôùng ñoåi môùi nhö daïy hôïp taùc theo nhoùm, phöông phaùp ñoäng naõo, thaûo luaän , ñoùng vai…, raát caàn coù söï hôïp taùc cuûa taát caû hoïc sinh, hoïc sinh phaûi töï suy nghó, tìm toøi, saùng taïo… tìm kieán thöùc döôùi söï daãn daét cuûa GV maø GV khoâng theå laøm thay cho HS.
-Trang thieát bò-Ñoà duøng phuïc vuï cho moân hoïc Ñòa lí coøn thieáu, ñieàu ñoù cuõng laøm aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán vieäc daïy vaø hoïc .Trong thöïc teá thì Giaùo vieân laäp keá hoaïch daïy hoïc toát nhöng thieáu ñoà duøng nhö Baûn ñoà, löôïc ñoà, tranh aûnh lieân quan ñeán noäi dung baøi do ñoù khi daïy laøm cho HS nhaøm chaùn , khoâng coù höùng thuù hoïc taäp.

3. Yêu cầu chung khi học môn Địa lý 5 :
Môn Địa lý giữ một vị trí quan trọng như vậy nên mục tiêu cần đạt được của học sinh khi học môn Địa lý 5 là :
- Rèn kĩ năng quan sát sự vật, hiện tượng, tìm kiếm tư liệu Địa lý từ nhiều nguồn khác nhau.
- Biết phân tích, đánh giá, so sánh các sự vật, hiện tượng địa lý.
- Biết đặt câu hỏi trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp.
- Biết thể hiện kết quả học tập bằng mọi hình thức.
- Vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống.
- Quan trọng hơn nữa, môn Địa lý còn phải góp phần bồi dưỡng cho học sinh thói quen ham học hỏi, khám phá thế giới xung quanh, Bồi dưỡng học sinh tình yêu quê hương, đất nước, con người…
4. Nội dung chương trình sách giáo khoa Địa lý 5:
Địa lí là một trong ba phân môn của môn TNXH. Phân môn Đia lí được in trong phần 2 của SGK cùng với phân môn Lịch sử. Nội dung chương trình Địa lí lớp 5 được chia thành hai phần:
Phần I: Địa lí Việt Nam
Phần II: Địa lí thế giới
Trong đó địa lí VN đước chia thành ba phần nhỏ:
- Địa lí tự nhiên (7 bài)
- Địa lí dân cư(2 bài)
- Địa lí kinh tế (6 bài)
. Ôn tập cuối kì (1 bài)
. Tổng số phần I có 16 bài
Sau khi học xong phần I, HS được biết các kiến thức về đặc điểm tự nhiên Việt Nam như: vị trí, giới hạn, hình dạng, địa hình, khoáng sản, khí hậu, sông ngòi, biển, đất và động thực vật (7 bài đầu tiên)
Bài 8 và 9 đề cập đến vấn đề dân cư, sự tăng dân số. Các bài cuối của phần I sơ lược về kinh tế VN
Phần II, Địa lí thế giới gồm 13 bài
- Châu Á : 3 bài
- Châu Âu : 2 bài
- Ôn tập châu á, châu Âu: 1 bài
- Châu Phi : 2 bài
- Châu Mĩ: 2 bài
- Châu Đại Dương và châu Nam Cực: 1 bài
- Bên cạnh đó, các em còn được thực hành tìm hiểu về 4 đại dương trên thế giới là Bắc Băng Dương, Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương và Đại Tây Dương.
- Bài cuối cùng của phần II là ôn tập
Như vậy, chương trình Địa lí 5 được trình bày trong 29 bài.
* Các tiết còn lại là tìm hiểu về địa lí về địa phương.
1/ Giaùo vieân:
-Thöôøng xuyeân ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc, kieåm tra vaø höôùng daãn Hoïc sinh coù phöông phaùp töï hoïc, töï tìm toøi, khaùm phaù qua söï daãn daét cuûa GV, phaùt huy tính tích cöïc, tö duy ñoäc laäp, saùng taïo trong nhaän thöùc ñeå vaän duïng vaøo cuoäc soáng.
-Yeâu caàu HS phaûi ñoäng naõo suy nghó, laøm vieäc vôùi keânh hình, ñoà duøng daïy hoïc vaø lieân heä vôùi thöïc teá ñeå tìm ra kieán thöùc môùi. Gv toå chöùc caùc hoaït ñoäng tìm toøi, phaùt hieän kieán thöùc môùi. HS thoâng qua laøm vieäc vôùi baûn ñoà (löôïc ñoà), baûng soá lieäu, bieåu ñoà, tranh aûnh , hình veõ ñeå phaùt trieån kó naêng ñòa lí cuûa HS.
- Phaàn caâu hoûi hoaëc yeâu caàu caùc hoaït ñoäng hoïc taäp ñöôïc in nghieâng ôû SGK GV toå chöùc cho HS hoaït ñoäng ñeå khai thaùc thoâng tin, reøn luyeän kó naêng.
- GV caàn thay ñoåi caùch thöùc phöông phaùp hoïc taäp cuûa HS, söû duïng moät caùch nhuaàn nhuyeãn caùc PPDH phuø hôïp vôùi ñaëc tröng boä moân, ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi baøi nhaèm phaùt huy tính tích cöïc, tö duy ñoäc laäp, saùng taïo trong hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa HS . Ñieåm cô baûn laø chuyeån töø hoïc taäp thuï ñoäng, ghi nhôù kieán thöùc laø chính sang hoïc taäp tích cöïc, chuû ñoäng, saùng taïo, chuù troïng boài döôõng phương pháp töï hoïc, reøn luyeän kó naêng vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
- GV đổi mới các hình thức tổ chức học tập, làm cho việc học của HS trở nên lí thú, gắn với thực tiễn. Kết hợp dạy học cá nhân với dạy học theo nhóm nhỏ, tăng cường sự tương tác, giúp đỡ lẫn nhau giữa HS trong quá trình giáo dục. GV phải làm mọi cách để cho Hs ngày hôm nay được suy nghĩ nhiều hơn, làm việc nhiều hơn, bày tỏ ý kiến nhiều hơn và hợp tác học tập với nhau nhiều hơn.
- GV cần phải phân loại trình độ HS , từ đó có thể lựa chọn hình thức, phương pháp dạy học cho phù hợp, tạo cho không khí tiết học diễn ra nhẹ nhàng, HS thấy được vai trò chủ đạo của các em, từ đó HS có hứng thú trong học tập, phát huy được vai trò tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo cho HS. Trong từng tiết học GV cần tạo cơ hội cho tất cả các đối tượng HS được tham gia.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
Đảo và quần đảo
2/ Rèn kĩ năng sử dụng bản đồ lược đồ cho học sinh
- Bản đồ là một kênh thông tin quan trọng, đặc biệt là đối với môn địa lí. Nếu làm phép so sánh coi nội dung của bài địa lí là cái đích thì kênh chữ giống như phương tiện giúp ta tới đích, còn bản đồ chính là hoa tiêu. Mặt khác, tư duy của học sinh tiểu học vốn là tư duy trực quan sinh động. Tận mắt trẻ thấy, chính tay trẻ làm chúng sẽ ghi nhớ và tiếp nhận kiến thức tốt hơn. Vì thế chúng tôi cho rằng biện pháp này là biện pháp phải thực hiện đầu tiên trong quá trình dạy học địa lí
-Trước hết caàn reøn cho học sinh kĩ năng xác định phương hướng trên bản đồ. Kiến thức này các em đã được cung cấp từ lớp dưới nhưng vẫn phải liên tục rèn luyện. Thậm chí trước mỗi tiết học mà nội dung của nó liên quan đến việc xác định phương hướng, GV yêu cầu học sinh ghi nhanh sơ đồ sau vào giấy nháp:
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN

- Vừa xác định được phương hướng, các em phải thực hành thì mới ghi nhớ được. Mặt khác, việc thực hành trên bản đồ treo tường sẽ kết hợp rèn luôn kĩ năng chỉ bản đồ cho học sinh. Tuỳ theo nội dung cần chỉ bản đồ mà hướng dẫn học sinh đứng sang bên phải hay bên trái của bản đồ. Nhưng đứng ở bên nào cũng cần chú ý tư thế đứng xây cho khoảng 2/3 phía trước mặt quay xuống dưới lớp, 1/3 cơ thể nghiên sang nhìn bản đồ để chỉ.
- Để khai thác được kiến thức từ bản đồ, sau khi rèn kĩ năng xác định phương hướng, GV nhấn mạnh cho học sinh các bước cần tiến hành khi sử dụng bản đồ
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
N
B
Đ
T
*Bước 1: Đọc tên bản đồ, lược đồ

VD: Lược đồ địa hình Việt Nam
Lược đồ khu vực biển đông.
Lược đồ các khu vực châu á
…
- Biết đọc tên bản đồ giúp các em tập trung chú ý vào mục tiêu chính mà bản đồ muốn thể hiện.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
      *Bước 2: Đọc phần chú giải trên bản đồ
- Có những kí hiệu không thể hiện trong phần Chú giải hoặc có những bản đồ không có phần chú giải vì trên bản đồ chứa các kí hiệu làm học sinh không hiểu ( VD các kí hiệu sông, núi, biên giới các quốc gia, châu lục, biển…)
- Việc đọc phần chú giải giúp học sinh nắm được các biểu tượng địa lí được thu nhỏ trên bản đồ
VD: Hình 2 bài 14 SGK (trang 97)
+ Lược đồ giao thông vận tải
* Phần chú giải thể hiện rõ:
Đường sắt
Đường ô tô
Đường biển
…
Từ đó học sinh dễ dàng quan sát và nhận ra mỗi loại đường có ở địa phaän nào, số lượng, độ dài ngắn của chúng để tìm ra kiến thức của bài.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
1A
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
*Bước 3: Quan sát kĩ các biểu tượng địa lí trên bản đồ và hướng dẫn học sinh xem bản đồ.
So sánh, nhận xét về màu sắc, tỉ lệ, vị trí của chúng để tìm ra kiến thức
- Đây là bước hết sức quan trọng mà giáo viên phải rèn cho học sinh thực hiện nó như một thói quen. Cần nhấn mạnh bước này có hai thao tác chính
+ Thao tác 1: Quan sát kĩ
+ Thao tác 2: So sánh, nhận xét.
- Giáo viên làm mẫu cho học sinh xem và từ đó rèn hình thành kĩ năng xem bản đồ ở mức độ thấp là học sinh chú ý làm theo giáo viên đã làm mẫu sau đó rèn cho học sinh tự phát hiện so sánh các biểu tượng trên bản đồ như : ( số lượng, diện tích, độ lớn của một châu lục hay một nước…)
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN

3/ Phát huy tích cực việc sử dụng phiếu học tập.
- Phiếu học tập được sử dụng trong tiết học là một phương thức dạy học phát huy tính tích cực của học sinh. Khi sử dụng phiếu học tập, giáo viên không phải nói nhiều; tất cả các cá nhân trong lớp đều được hoạt động một cách tích cực.
- Ví dụ: Nếu giáo viên đặt câu hỏi: Nêu đặc điểm của vùng biển nước ta? Sẽ có em trả lời được, có em không trả lời được (vì không đọc sách giáo khoa) thậm chí bạn đã trả lời đúng rồi nhưng vẫn có học sinh lơ đãng không nghe nên không hiểu. Song nếu câu hỏi trên được chuyển vào phiếu học tập với yêu cầu: Viết tiếp vào chỗ …
“Đặc điểm của vùng biển nước ta là:…………”
- Thì tất cả các HS đều cần đọc kĩ SGK và thảo luận viết đáp án vào phiếu học tập: “Đặc điểm của vùng biển nước ta là: nước biển không bao giờ đóng băng. Hàng ngày nước biển có lúc dâng lên có lúc hạ xuống đó là thủy triều… ”
- Nếu có em nào không ghi hoặc không hiểu thì GV phát hiện ra ngay và chỉ bảo kịp thời.
* Tuy nhiên, khi áp dụng việc sử dụng phiếu học tập GV caàn chú ý:
- Không lạm dụng phiếu học tập, chỉ sử dụng nó trong những tình huống cần thiết.
- Nội dung soạn thảo trong phiếu chính là sự dẫn dắt để học sinh tìm tòi kiến thức. Sau khi nhận phiếu và tìm hieåu SGK,đa số các em có kết quả đúng:
- Hay những kiến thức mà nếu thầy hỏi trò đáp sẽ rất mất thời gian. Cách tốt nhất là làm phiếu học tập để mọi học sinh được trả lời.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN

4/ Xây dựng thói quen xác lập mối quan hệ địa lí đơn giản giữa các yếu tố địa lí.
- Thứ nhất : Làm cho học sinh thấy mọi sự vật hiện tượng đều có mối liên quan đến nhau
Chẳng hạn như cây trồng trên đất màu mỡ sẽ phát triển tốt, cây trồng trên đất cằn cỗi sẽ còi cọc, kém phát triển. Hay nếu chặt phá rừng bừa bãi sẽ làm cho không khí kém trong lành và là nguyên nhân của những trận lũ quét.
- Thứ hai: Muốn thấy rõ mỗi sự vật hiện tượng, yếu tố liên quan đến nhau như thế nào phải đặt chúng trong mối quan hệ với các sự vật hiện tượng xung quanh.
Giúp học sinh có thói quen nêu câu hỏi Tại sao có mỗi kết quả quan sát, tìm hiểu bài học mà mình vừa có được.
* VD: Tại sao nước ta có nhiều sông nhưng ít sông lớn?
Trả lời được câu hỏi này phải nắm được mối quan hệ giữa sông ngòi với địa hình, khí hậu.
Địa hình VN 3/4 là đồi núi và cao nguyên, nước ta lại nằm trong vòng đai nhiệt đới, có nhiều mưa, bởi vậy nước ta có nhiều sông. Vì sông tạo thành do hội tụ dòng chảy của nhiều con suối đổ từ trên cao xuống. đặc điểm địa hình nước ta là hẹp ngang, kéo dài theo phương Bắc Nam vì thế không thể có những con sông lớn.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
5/ Tổ chức các trò chơi học tập.
- Để tạo cho học sinh hứng thú học tập, GV nên thường xuyên tổ chức các tiết học dưới hình thức: Vừa học vừa chơi. Những trò chơi học tập giúp các em thich thú hơn những câu hỏi, những phiếu học tập. Hình thức chơi cũng luôn đổi mới để lần nào các em cũng hào hứng tham gia. Sau đây là một số ví dụ minh hoạ về các trò chơi GV áp dụng trong các tiết học Địa lí.
* Ví dụ: Trò chơi Hướng dẫn viên du lịch
+ Mục đích: Trò chơi này nhằm rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ, đồng thời rèn luyện tính tự tin, nói rõ ràng rành mạch trước đám đông.
+ Tiến hành: Em đứng trên bục giảng chỉ bản đồ treo tường sẽ làm hướng dẫn viên du lịch. Các em ngồi dưới coi như khách du lịch. Tuỳ theo bài học hôm đó là bài gì mà hướng dẫn viên sẽ giới thiệu cho khách du lịch về nội dung đó.
. Khách du lịch sẽ thưởng cho hướng dẫn viên những tràng pháo tay cổ vũ và đôi khi du khách lại đưa ra những câu hỏi để giao lưu với hướng dẫn viên.
- Trò chơi này thường tiến hành sau khi học sinh đã được học bài mới. Đây là trò chơi tương đối khó vì học sinh không những phải ghi nhớ các kiến thức đã học mà còn phải biết nói rõ ràng, có thứ tự, còn phải biết xử lí các tình huống xảy ra khi các bạn hỏi bất ngờ. Để giúp học sinh chơi được, GV có thể làm thử cho học sinh xem:
VD: Giới thiệu về VN( Bằng bản đồ )
* GV làm mẫu:
- Mời các bạn đến thăm đất nước Việt Nam xinh đẹp của chúng tôi (chỉ VN). Nước chúng tôi nằm trong khu vực Đông Nam á (Chỉ vuøng ĐN Á) Lãnh thổ VN có vùng đất liền hình chữ S (Chỉ vùng đất liền) và bộ phận rộng lớn của biển Đông (Chỉ vùng biển) bao gồm nhiều đảo và quần đảo như quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa…
- Có thể dừng lại hỏi: Bạn có biết diện tích phần đất liền của VN là bao nhiêu không? Bạn có nhớ trong các bài thơ được học, có câu thơ nào tả hình dáng nước VN không?...
- Với không khí học tập thoải mái, tự nhiên, GV trở thành người bạn của học sinh và học sinh sẽ rất hào hứng xung phong làm hướng dẫn viên. Tất nhiên, những bài đầu, HS còn lúng túng, nói chưa lưu loát, giáo viên hướng dẫn giúp đỡ. Đến những bài sau, các em sẽ tiến bộ hơn, thêm nhiều kinh nghiệm khi trình bày trước đám đông.
III- MỘT SỐ BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
* Trò chơi : Ô chữ kì diệu (baøi daïïy minh hoïa)
GV soạn sẵn hệ thống câu hỏi gắn với nội dung bài học. Thieát keá oâ chöõ gaén vôùi noäi dung caâu hoûi. Học sinh trả lời câu hỏi giải được ô chữ. Từ đó giúp các em ghi nhớ bài một cách chủ động phát huy được tính tích cực của học sinh.
IV- PHÀ�N KẾT LUẬN

Treân ñaây laø chuyeân ñeà “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 5 HỌC TỐT MÔN ĐỊA LÍ” , nhaèm ñoåi môùi PP, giuùp HS tích cöïc , chuû ñoäng saùng taïo trong hoïc taäp , giuùp cho caùc em coù theå hình dung coù bieåu töôïng veà caùc caùc hieän töôïng , ñòa lí. Töø nhöõng hieåu bieát ñoù HS coù theå trình baøy ñöôïc döôùi caùc hình thöùc khaùc nhau (noùi, vieát, veõ…) hieän töôïng ñòa lí moät caùch sinh ñoäng vaø chính xaùc. Giuùp caùc em vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc tieãn cuoäc soáng.

Trong quaù trình thöïc hieän, toå khoái 5 chuùng toâi khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong BGH nhaø tröôøng, caùc GV goùp yù, boå sung ñeå chuyeân ñeà ngaøy hoaøn thieän hôn.

Toå khoái 5 thöïc hieän.
Kính chúc sức khỏe quí thầy cô