Bài 5. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

Giáo viên: D? Ho�i Thanh
Tru?ng THCS Xuõn D�i
Ngữ văn 6
Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự
KIỂM TRA BÀI CŨ
1.Nghĩa của từ là gì?
Nghĩa của từ là nội dung (sự vật,hoạt động,tính chất,quan hệ…mà từ biểu thị.)

2.Có mấy cách giải thích nghĩa của từ?
Có hai cách:
*Trình bày khái niệm mà từ biểu thị.

* Đưa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái
Nghĩa với từ cần giải thích.

?
?
Tiết 19:
Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ.
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
bài thơ "Những cái chân"
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã
Chiếc com pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay
Cái kiềng đun hằng ngày
Ba chân xòe trong lửa
Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân
Riêng cái võng trường sơn
Không chân đi khắp nước.


Dùng để dỡ để làm điểm tựa
Dùng để quay
Chỉ sự vững trãi sức chịu đựng dùng để nâng đỡ xoong nồi…
Là bộ phận phía dưới mặt phẳng để nâng đỡ đồ vật
Sự có mặt của cái võng Trường Sơn(sự có mặt của người lính trên mọi miền đất nước)
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
bài thơ "Những cái chân"
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã
Chiếc com pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay
Cái kiềng đun hằng ngày
Ba chân xòe trong lửa
Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân
Riêng cái võng trường sơn
Không chân đi khắp nước.


Dùng để dỡ để làm điểm tựa
Dùng để quay
Chỉ sự vững trãi sức chịu đựng dùng để nâng đỡ xoong nồi…
Là bộ phận phía dưới mặt phẳng để nâng đỡ đồ vật
Sự có mặt của cái võng Trường Sơn(sự có mặt của người lính trên mọi miền đất nước)
chỉ bộ phận dưới cùng của cơ thể người, động vật, dùng để đi đứng, ví dụ: đau chân, chân gà…
bộ phận dưới cùng của một số đồ vật có tác dụng đỡ cho các đồ vật khác. Ví dụ như chân bàn, chân đèn…
Bộ phận dưới cùng của một số đồ vật tiêp giáp và bám chặt vào mặt nền như chân núi, chân tường.
Nghia t? ch�n
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
Mũi tên
Mũi tàu
Mũi người
Cổ chai
Cổ tay
Cổ con hươu
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chyển nghĩa của từ
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nhớ:Từ có thể có một nghĩa hay
nhiều nghĩa
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã
Chiếc com pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay
Cái kiềng đun hằng ngày
Ba chân xòe trong lửa
Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân
Riêng cái võng trường sơn
Không chân đi khắp nước.


Dùng để dỡ để làm điểm tựa
Dùng để quay
Chỉ sự vững trãi sức chịu đựng dùng để nâng đỡ xoong nồi…
Là bộ phận phía dưới mặt phẳng để nâng đỡ đồ vật
Sự có mặt của cái võng Trường Sơn(sự có mặt của người lính trên mọi miền đất nước)
*Gi?ng nhau: Ch�n l� noi ti?p x�c v?i d?t
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Bài 5
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:T? cĩ th? cĩ m?t nghia hay nhi?u nghia
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Bài tập:
“Con ruồi đậu mâm xôi đậu
Kiến bò đĩa thịt bò"
Hai từ đậu ,bò có phải là hiện tượng chuyển nghĩa từ,sinh ra từ nhiều nghĩa không?
Vì sao?
Không phải là từ nhiều nghĩa
Vì: hai nghĩa hoàn toàn khác nhau.
Đây là hai từ đồng âm khác nghĩa
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Bài 5
I. Từ nhiều nghĩa
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
1. Tìm hi?u ví d?:
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã
Chiếc com pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay
Cái kiềng đun hằng ngày
Ba chân xòe trong lửa
Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân
Riêng cái võng trường sơn
Không chân đi khắp nước.


Dùng để dỡ để làm điểm tựa
Dùng để quay
Chỉ sự vững trãi sức chịu đựng dùng để nâng đỡ xoong nồi…
Là bộ phận phía dưới mặt phẳng để nâng đỡ đồ vật
Sự có mặt của cái võng Trường Sơn(sự có mặt của người lính trên mọi miền đất nước)
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:SGK/56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

Ghi nh?:SGK/56
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:SGK/56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

Ghi nh?:SGK/56
III.Luyện tập.
Bài tập 1
Hãy tìm ba từ chỉ bộ phận của cơ thể người
và kể ra một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của chúng

a- Đầu: là phần trên cùng của thân thể
cơ thể con người, hay phần trước của thân thể
động vật, nơi có bộ óc và nhiều giác quan.
- Đầu đề: Là tên của một bài thơ.
- Đầu sách: Là từ dùng để chỉ đơn vị tên sách
được in.
- Đầu bảng: người đỗ cao nhất trong kì thi.



b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.


c- .
- Lu: Là chỗ nối bàn chân với cẳng chân.
Cổ chày: Chỗ eo lại ở giữa cái chày,
vừa để cầm tay.
- Cổ chai: Chỗ eo lại ở gần phần miệng chai.
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:Sgk/ 56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Ghi nh?:Sgk/ 56
III.Luyện tập.
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

Bài tập 2
Trong tiếng Việt, có một số từ chỉ bộ phận của cây cối được chuyển nghĩa để cấu tạo từchỉ bộ phận cơ thể người.
Hãy kể ra những trường hợp chuyển nghĩa đó?
- Lá: lá gan, phổi, lách.
- Quả: Tim, thận.
- Hoa: Hoa tay
-Bup
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:Sgk/ 56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Ghi nh?:Sgk/ 56
III.Luyện tập.
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

Bài tập 3
Dưới đây là một số hiện tượng chuyển nghĩa của từ tiếng Việt. Hãy tìm thêm cho mỗi hiện tượng chuyển nghĩa ba ví dụ minh họa?
a) Chỉ sự vật chuyển
chỉ hành động: Cái cưa Cưa gỗ
Cái bào Bào gỗ
Cân muối Muối dưa
Cân thịt Thịt con gà
b) Chỉ hành động thành
chỉ đơn vị: Gánh củi đi Một gánh củi
Cuộn bức tranh Ba cuộn tranh
Đang nắm cơm Bốn nắm cơm
Đang bó lúa Ba bó lúa
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:Sgk/ 56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Ghi nh?:Sgk/ 56
III.Luyện tập.
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

Đọc đoạn trích SGK trang 57 (Bài: Nghĩa của từ bụng)
trả lời câu hỏi

a) Tác giả đoạn trích nêu lên mấy nghĩa của từ bụng
Đó là những nghĩa nào? Em có đồng ý với tác giả không?
a.Đoạn trích nêu hai nghĩa chính:
+ Bụng là bộ phận cơ thể người hoặc động vật
chứa ruột, dạ day
+ Bụng là biểu tượng của ý nghĩa sâu
không bộc lộ ra đối với người, với việc nói chung.
b) Trong các trường hợp sau đây từ bụng có nghĩa gì?
Ăn cho ấm bụng.
Anh ấy tốt bụng.
Chạy nhiều, bụng chân rất săn chắc
b. +Bụng là bộ phận cơ thể người
hoặc động vật chứa ruột, dạ day
+ Bụng là biểu tượng của ý nghĩa sâu
không bộc lộ ra đối với người, với việc nói chung.
+ Phần phình ra to ở giữa của một số đồ vật.
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:Sgk/ 56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Ghi nh?:Sgk/ 56
III.Luyện tập.
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

Bài tập 2
Trong tiếng Việt, có một số từ chỉ bộ phận của cây cối được chuyển nghĩa để cấu tạo từchỉ bộ phận cơ thể người.
Hãy kể ra những trường hợp chuyển nghĩa đó?
- Lá: lá gan, phổi, lách.
- Quả: Tim, thận.
- Hoa: Hoa tay
-Bup
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:Sgk/ 56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Ghi nh?:Sgk/ 56
III.Luyện tập.
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

CỦNG CỐ VÀ DẶN DÒ
CỦNG CỐ
- Thế nào là từ nhiều nghĩa?
-Nêu các hiện tượng chuyển nghĩa
của từ?
Bài 5
Thứ 6 ngày 24 tháng 9 năm 2010
Tiết 19: Từ nhiều nghĩa
và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
1. Tìm hi?u ví d?:
2.Ghi nh?:Sgk/ 56
II.Hiện tượng chuyển nghĩa của tữ
Ghi nh?:Sgk/ 56
III.Luyện tập.
b- Tay: Là bộ phận phía trên của cơ thể người từ
vai đến các ngón, dùng để cầm, nắm.
- Tay chơi: là người chơi bời rất sành sỏi.
Tay nghề: Là người có trình độ rất thành thạo
về nghề nghiệp.

CỦNG CỐ VÀ DẶN DÒ
DẶN DÒ
Học bài, xem lại bài tập
- Chuẩn bị " Lời văn, đoạn văn tự sự"
+ Đọc các đoạn văn, VD mẫu và trả lời câu hỏi.
+ Các nhân vật được giới thiệu? Mục đích GT?
+ Hành động nhân vật?
+S? vi?c trong van t? s??
+Câu quan trọng nhất của do?n van tự sự gọi là gì?
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY
KẾT THÚC!
XIN CẢM ƠN VÀ CHÚC SỨC
KHỎE THẦY CÔ