Bài 5. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

Kiểm tra bài cũ
Nghĩa của từ là gì? Có thể giải thích nghĩa từ bằng mấy cách?
* Nghĩa của từ là nội dung (sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ,….) mà từ biểu thị
* Có thể giải thích nghĩa của từ bằng hai cách chính như sau:
Trình bày khái niệm mà từ biểu thị;
Đưa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với từ cần giải thích
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I, Từ nhiều nghĩa
1, Ví dụ: Bài thơ “Những cái chân”
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã.
Chiếc com-pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay.
Cái kiềng đun hằng ngày
Ba chân xòe trong lửa.
Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân.
Riêng cái võng Trường Sơn
Không chân, đi khắp nước.
(Vũ Quần Phương)
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I, Từ nhiều nghĩa
2, Nhận xét
* Nghĩa của từ “ chân” trong bài thơ
- Giống nhau: Chân là nơi tiếp xúc với đất
+ Chân của cái gậy ->đỡ bà

* Nghĩa của từ “ chân” theo từ điển Tiếng Việt
(1) Bộ phận dưới cùng của người hay động vật dùng để đi lại.
(2) Phần dưới cùng của một sự vật dùng để đỡ hoặc bám chắc trên mặt bàn.
+ Chân – com-pa -> quay
+ Chân - kiềng -> đỡ thân kiềng xoong, nồi
+ Chân bàn -> đỡ thân bàn, mặt bàn
(3) Chân con người, biểu trưng cho cương vị, tư thế trong tập thể, tổ chức
=> Từ “chân” là một từ nhiều nghĩa
- Khác nhau:
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I, Từ nhiều nghĩa
2, Nhận xét
- Em hãy tìm nghĩa của một số từ sau: xe đạp, com-pa, hoa nhài
Nghĩa của từ:
* Xe đạp: chỉ một loại xe phải đạp mới đi được
* Com–pa: chỉ một loại đồ dùng học tập
* Hoa nhài: chỉ một loại hoa cụ thể
=> Những từ trên có một nghĩa
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
I, Từ nhiều nghĩa
3, Kết luận
Từ có thể có một nghĩa hay nhiều nghĩa.
Ghi nhớ 1
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
II, Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
* Nghĩa của từ “ chân” theo từ điển Tiếng Việt
(1) Bộ phận dưới cùng của người hay động vật dùng để đi lại.
(2) Phần dưới cùng của một sự vật dùng để đỡ hoặc bám chắc trên mặt bàn.
(3) Chân con người, biểu trưng cho cương vị, tư thế trong tập thể, tổ chức
=> Nghĩa gốc ( nghĩa đen)
=> Nghĩa chuyển (nghĩa bóng)
=> Nghĩa chuyển (nghĩa bóng)
1, Ví dụ:
2, Nhận xét
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
III, Kết luận
Ghi nhớ 2
Tiết 19 - Tiếng Việt
Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ