Bài 5. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

Từ nhiều nghĩa và
hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Từ "chân" được dùng trong bài thơ trên để miêu tả đặc điểm của các s? v?t :
- Các gậy, chiếc compa, cái kiềng, chiếc bàn, cái võng Tru?ng Son...
Từ "chân" trong từ điển gồm những nghĩa :
(1) Bộ phận dưới cùng của cơ thể người hay động vật, dùng đề đi, đứng. VD: đau chân, nhắm mắt đưa chân...
(2) Bộ phận dưới cùng của 1 số đồ vật, có tác dụng đỡ cho các bộ phận khác. VD: chân giường, chân đèn...
(3) Bộ phận dưới cùng của 1 số đồ vật, tiếp giáp và bám chặt vào mặt nền: chân tường, chân núi, chân răng...
Từ trong đoạn thơ trên có nghĩa :
- (2) Bộ phận dưới cùng của 1 số đồ vật...
"chân"
? Chân: từ nhiều nghĩa.
Đường:
lối đi được tạo lập, xây đất: làm đường, mở đường.
khoảng không gian phải vượt qua: đường đi rất gian nan
Mạch dẫn: đường dây liên lạc
Vệt, vạch, mạch tạo ra: đường cày.
Cách thức, biện pháp: biết đường lo liệu
Phương diện, mặt: đường công danh, đường tình duyên.
Ba nghĩa của từ chân : có sự thay đổi
Sự thay đổi đó tạo ra cho từ chân có nhiều nghĩa
? đó chính là hiện tượng chuyển nghĩa của từ.
Nghĩa gốc (nghĩa đen, chính) là nghĩa xuất hiện từ đầu ngay khi từ mới xuất hiện và là cơ sở nảy sinh nghĩa chuyển (nghĩa bóng, nhánh).
Trong từ điển nghĩa gốc bao giờ cũng được sắp xếp ở vị trí số (1), nghĩa chuyển bao giờ cũng s?p xếp sau nghĩa g?c.
* Chuyển nghĩa: thay đổi nghĩa chuyển từ -> tạo từ nhiều nghĩa
* Nghĩa gốc: xuất hiện từ đầu, là cơ sở hình thành nghĩa khác.
* Nghĩa chuyển: được hình thành trên nghĩa gốc.
B�i t?p
a, Đầu:
-Đau đầu, nhức đầu (bộ phận trên cùng của cơ thể người, đồ vật)
- Đầu sông, đầu nhà, đầu đường (phần trước nhất chuyển 1 số vật).
- Đầu mới, đầu têu (đầu sợi dây, khâu chính/ người đầu tiên bày trò)