Bài 5. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

BÀI 5, Tiết 19 : TỪ NHIỀU NGHĨA VÀ HIỆN TƯỢNG CHUYỂN NGHĨA CỦA TỪ
I. Từ nhiều nghĩa:
? Đọc bài thơ: “Những cái chân” . Từ “chân” trong bài thơ có mấy phải là nghĩa ban đầu của nó không? Hãy cho biết nghĩa gốc của từ “chân”
=> Không phải nghĩa gốc: “Chân” là một bộ phận dưới cùng của cơ thể người hay động vật, dùng để đi, đứng. Từ “chân” ở đây được dùng theo nghĩa mới. Từ “chân” chính là “Từ nhiều nghĩa”, nghĩa mới được tạo ra dựa trên cơ sở nghĩa gốc của từ ”chân”
? Vậy thế nào là Từ nhiều nghĩa
- T ừ có thể có một hay nhiều nghĩa
-Từ có thể có 1 hoặc nhiều nghĩa. Hiện tượng có nhiều nghĩa trong từ chính là:
? Tìm mối liên hệ giữa các nghĩa của từ “chân”
? Tác giả chuyển nghĩa bằng cách nào? Dựa trên cơ sở nào?
- Dựa trên nghĩa ban đầu của từ “chân” là bộ phận phía dưới của cơ thể người hay động vật, dùng để đi, đứng.
? Từ nhiều nghĩa có những nghĩa nào
II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
- Nghĩa Gốc và nghĩa chuyển ( Hay còn gọi nghĩa Đen và nghĩa Bóng)
? Trong câu từ thường được dùng với mấy nghĩa

- Từ nhiều nghĩa có nghĩa gốc và nghĩa chuyển.
- Nghĩa chuyển là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ , tạo ra những từ nhiều nghĩa
- Trong câu, từ thường chỉ được dùng với một nghĩa nhất định
*Ghi nhớ (sgk/56)

Đầu :
- Đau đầu, nhức đầu…
- Đầu sông, đầu nhà, đầu ngõ…
- Đầu mối, đầu têu…
II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
III. Luyện tập:
BT 1/56: Tìm từ chỉ bộ phận người và chỉ ra sự chuyển nghĩa của chúng
Cổ :
+ Cổ cò, cổ vịt…
+ Cổ chai, cổ lọ
+ Cổ xưa
III. Luyện tập:
BT 1/56: Tìm từ chỉ bộ phận người và chỉ ra sự chuyển nghĩa của chúng
BT2/56: Hãy kể một số trường hợp một số từ chỉ bộ phận của cây cối được chuyển nghĩa để cấu tạo các từ chỉ bộ phận cơ thể người: Ví dụ: Lá => Lá phổi, Lá lách
Quả =>
Quả tim;
Quả thận
BT 3/57: Tìm thêm 3 ví dụ minh họa
a, Chỉ sự vật chuyển thành chỉ hành động:
+ Cái cưa => Cưa gỗ
+ Hộp sơn =>
Sơn cửa
+ Cân muối=>
Muối dưa
b, Chỉ hành động chuyển thành chỉ đơn vị:
+ gánh củi đi => một gánh củi
+ Cuộn bức tranh=>
hai cuộn giấy
+ đang nắm cơm =>
ba nắm cơm
Dặn dò: -Học ghi nhớ/56
- Làm BT 4/57
- Đọc trước: Lời văn, đoạn văn tự sự