Bài 5. Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH
Nghĩa của từ là gì? Có mấy cách giải thích nghĩa của từ?
Chọn một từ trong các từ trung gian, trung niên, trung bình điền vào chỗ trống cho thích hợp:
.................... : ở vị trí chuyển tiếp hoặc nối liền giữa 2 bộ phận, hai giai đoạn, hai sự vật...
Kiểm tra miệng
Trung gian
I.Từ nhiều nghĩa:
1. Đọc bài thơ:
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã
Tuần 5 – Tiết 19: TỪ NHIỀU NGHĨA VÀ HIỆN TƯỢNG CHUYỂN NGHĨA CỦA TỪ












Chiếc com-pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay
Cái kiềng đun hàng ngày
Ba chân xòe trong lửa.











Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân.
Riêng cái võng Trường Sơn
Không chân đi khắp nước.

NHỮNG CÁI CHÂN
Cái gậy có một chân
Biết giúp bà khỏi ngã
Chiếc com-pa bố vẽ
Có chân đứng, chân quay.
Cái kiềng đun hàng ngày
Ba chân xòe trong lửa.
Chẳng bao giờ đi cả
Là chiếc bàn bốn chân.
Riêng cái võng Trường Sơn
Không chân đi khắp nước.

5 sự vật có chân
Em hãy cho biết có mấy sự vật có chân được nhắc tới trong bài thơ?
= > Từ " chân" là từ có nhiều nghĩa
2/ Tra t? di?n d? bi?t nghia c?a cỏc t? chõn
Bộ phận dưới cùng của cơ thể người, động vật dùng để đi, đứng
Bộ phận dưới cùng của một số đồ vật có tác dụng nâng đỡ các bộ phận khác
*
Bộ phận dưới cùng của số sự vật tiếp giáp và bám chặt vào mặt nền
c.
Đôi chân của anh bộ đội đi khắp nước
Chân mèo có móng vuốt rất sắc
Sự vât có chân: cái gậy, chiếc com-pa, cái kiềng, chiếc bàn
Ngoài ra còn có một số tổ họp chứa từ chân: chân tường, chân núi, chân mây…
3. Tìm thêm một số từ khác cũng có nghĩa như từ chân?
Mùa xuân là tết trồng cây
Làm cho đất nước ngày càng thêm xuân.


“Xuân ”:
+ Mùa xuân của thiên nhiên( nghĩa gốc).
+ Xuân chỉ sự tươi đẹp trẻ trung của con người ( nghĩa chuyển).
Trùn trục như con bò thui
Chín mắt, chín mũi, chín đuôi, chín đầu?
4. Tìm một số từ chỉ có một nghĩa?
Hoa mai: tên một loài hoa
Từ có một nghĩa
Bút: đồ dùng để viết, vẽ

GHI NHỚ : SGK/56






Có một nghĩa nhất định trong câu
II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
1/ Mối liên hệ giữa các nghĩa từ chân
- Chỉ phần dưới cùng của cơ thể, đồ vật.
=> Nguyên nhân tạo ra sự chuyển nghĩa.
2. Trong một câu cụ thể, một từ thường được dùng với mấy nghĩa? (thảo luận 2p)
Ông bị đau chân
3/ Nghĩa của từ chân trong bài: “ Những cái chân” được dùng với những nghĩa nào?
Nghĩa chuyển: chân gậy, chân kiềng, chân compa, chân bàn.
GHI NHỚ : SGK/56
Nghĩa gốc: Cái võng không chân đi khắp nước.
1. Tìm một số từ chỉ bộ phận cơ thể người có sự chuyển nghĩa?
Mũi: lỗ mũi, sổ mũi, mũi kim, mũi thuyền,…
Tay: cánh tay, tay súng, tay vịn,…
Đầu: đau đầu, đầu đường, đầu tiên,…
2. Dùng bộ phận của cây chỉ bộ phận cơ thể người ?
Lá
Quả
III. Luyện tập:
Quả tim, quả thận
Lá gan, lá phổi, lá lách
Bài tập 3.
a. Chỉ sự vật chuyển thành hành động:
Cái cuốc
cuốc đất

Cân muối
muối dưa

Máy bom
Bom nước
b. Chỉ hành động chuyển thành đơn vị:

Đang gói bánh
ba gói bánh

Đang bó lúa
gánh ba bó lúa
Phần phình to ở giữa

Ăn cho ấm bụng

Anh ấy tốt bụng

Tập thể dục nhiều cho bụng săn chắc
Bài tập 4: Nghĩa từ bụng hiểu theo ba nghĩa như sau:
Bộ phận cơ thể người, động vật chứa dạ dày, ruột.

Tấm lòng bên trong sâu kín không bộc lộ ra

Hướng dẫn tự học :
Đối với bài học ở tiết này:
Xem lại phần nội dung.
Học thuộc ghi nhớ.
Làm bài tập phần vở luyện.
Tìm một số ví dụ từ một nghĩa và từ có nhiều nghĩa.
Đối với bài học ở tiết tiếp theo:
Chuẩn bị bài chữa lỗi dùng từ.
Đọc trước phần nội dung.
Làm bài tập
Tìm ví dụ.