Bài 5. Nhiễm sắc thể và đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

Đột biến nhiễm sắc thể
I. Hình thái và cấu trúc nhiễm sắc thể
1. Hình thái NST( Cấu trúc hiển vi)
Đọc SGK, quan sát hình vẽ, em hãy cho biết NST thể hiện rõ nhất ở kì nào, có đặc điểm gì về hình thái?
Ở kì giữa của nguyên phân NST thể hiện rõ nhất về hình dạng, kích thước gồm: 2 crômatit đính với nhau ở tâm động( vị trí để NST trượt trên thoi vô sắc về 2 cực của tế bào)
NST ở tế bào không phân chia có cấu trúc đơn, tương ứng một crômatit của NST ở kì giữa
Mỗi loài có bộ NST đặc trưng về số lượng, hình dạng, cấu trúc( cách sắp xếp các gen trên NST) khác nhau
Có 2 loại: NST thường và NST giới tính
Nhận xét về bộ NST của các sinh vật khác nhau?
Đột biến nhiễm sắc thể
2.Cấu trúc siêu hiển vi của NST
Thành phần: ADN và prôtêin histôn
NST được cấu tạo từ chất nhiễm sắc( chứa 1 phân tử ADN mạch kép quấn quanh khối prôtêin tạo nên các nuclêôxôm)
Mỗi nuclêôxôm gồm có 1đoạn ADN chứa 146 cặp nuclêôtit quấn quanh 8 phân tử histôn
Chuỗi nuclêôxôm tạo thành sợi cơ bản có đường kính 11nm
Sợi cơ bản cuộn xoắn bậc 2 tạo thành sợi nhiễm sắc có đường kính khoảng 30 nm
Sợi cơ bản được xếp cuộn lần nữa tạo nên vùng xếp cuộn( sợi selennoid) 300nm
Sợi 300nm lại cuộn xoắn lần cuối tạo thành crômatit đường kính khoảng 700nm
Như vậy:
NST tại kì giữa ở trạng thái kép gồm 2 crômatit nên chiều ngang của mỗi NST có thể đạt tới 1400nm
Quan sát hình và mô tả các mức độ cấu trúc của NST?
Với cấu trúc xoắn này chiều dài của NST có thể được rút ngắn 15000- 20000 lần so với chiều dài của ADN
Ý nghĩa:
Sự thu gọn cấu trúc không gian của NST thuận lợi cho sự phân li, tổ hợp các NST trong quá trình phân bào
Đột biến nhiễm sắc thể
I. Hình thái và cấu trúc nhiễm sắc thể
II. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
Thế nào là đột biến cấu trúc NST? Nguyên nhân? Các dạng đột biến cấu trúc NST?
* Các dạng: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn và chuyển đoạn
* Khái niệm: Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST
Dạng đb làm mất một đoạn nào đó của NST
Làm giảm số lượng gen trên NST
Thường gây chết đối với thể ĐB
Mất đoạn nhỏ không ảnh hưởng
Mất đoạn NST 22 gây ung thư máu ở người
Dạng ĐB làm cho đoạn NST lặp đi lặp lại một hay nhiều lần
Phổ biến ở thực vật
thay đổi nhóm gen liên kết do một số gen trên NST này được chuyển sang NST khác
thường làm giảm khả năng sinh sản

Dạng ĐB dẫn đến sự trao đổi đoạn trong một NST hoặc giưã các NST không tương đồng
Ở ruồi giấm, đảo đoạn NST số 3 liên quan đến khả năng thích ứng nhiệt độ khác nhau của môi trường
Thay đổi trình tự phân bố các gen trên NST
có thể ảnh hưởng hoặc không ảnh hưởng đến sức sống
Dạng ĐB làm cho 1 đoạn NST nào đó đứt ra rồi đảo ngược 1800 và nối lại
ĐB lặp đoạn ở đại mạch làm tăng hoạt tính enzim amilaza
ĐB lặp đoạn ở ruồi giấm làm mắt lồi thành mắt dẹt
Làm tăng số lượng gen trên NST
Làm tăng hoặc giảm cường độ biểu hiện của tính trạng
Đột biến nhiễm sắc thể
I. Hình thái và cấu trúc nhiễm sắc thể
II. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
* Khái niệm: Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST
* Các dạng: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn và chuyển đoạn
* Ý nghĩa:
- Với tiến hoá: tham gia vào cơ chế các li dẫn đến hình thành loài mới
- Với chọn giống: tổ hợp các gen tốt để tạo giống