Bài 5. Nhiễm sắc thể và đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

SVTH: Nguyễn Thị Huệ
GVHD: ThS. Lê Phan Quốc
11/27/2012
1
BÀI 5: NHIỄM SẮC THỂ VÀ ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

Hình thái nhiễm sắc thể:
a. Khái niệm:
NST là cấu trúc mang gen, bắt màu bởi thuốc nhuộm kiềm tính, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi.
11/27/2012
2

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

Hình thái nhiễm sắc thể:
b. Đặc điểm:

11/27/2012
3

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

Hình thái nhiễm sắc thể:
c. Cấu tạo – chức năng:
Quan sát hình cho biết cấu tạo của một NST gồm những bộ phận nào? Chức năng của từng bộ phận đó là gì?
11/27/2012
4

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

Hình thái nhiễm sắc thể:
11/27/2012
5

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

Hình thái nhiễm sắc thể:
c. Cấu tạo – chức năng:
Mỗi NST có 3 bộ phận chủ yếu
11/27/2012
6

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

1. Hình thái nhiễm sắc thể:
d. Phân loại:
NST thường
NST giới tính

11/27/2012
7
I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
2. Cấu trúc siêu hiển vi của nhiễm sắc thể:
a. Sinh vật nhân thực:
Thành phần : ADN và prôtêin histôn
11/27/2012
8
I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
2. Cấu trúc siêu hiển vi của nhiễm sắc thể:
a. Sinh vật nhân thực:
các mức cấu trúc:
Sợi cơ bản (mức xoắn 1)
Sợi chất nhiễm sắc (mức xoắn 2)
Crômatit (mức xoắn 3)
11/27/2012
9
I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ
2. Cấu trúc siêu hiển vi của nhiễm sắc thể:
b. Sinh vật nhân sơ:
Mỗi tế bào chứa 1 phân tử ADN mạch kép có dạng vòng và chưa có cấu trúc NST như ở tế bào nhân thực.

Cấu trúc siêu hiển vi của nhiễm sắc thể ở sinh vật nhân sơ
11/27/2012
10
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

1. Khái niệm đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể:
Là những biến đổi trong cấu trúc của NST, có thể làm thay đổi hình dạng và cấu trúc NST.
11/27/2012
11
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
Đột biến mất đoạn:
Khái niệm:
Mất đi một đoạn nào đó của NST, làm giảm số lượng gen trên đó.
11/27/2012
12
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
A B C D E F G
Vẽ hình của NST trên sau khi bị đột biến mất đoạn.
11/27/2012
13
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
Đột biến mất đoạn:
Hậu quả:
Thường gây chết, mất đoạn nhỏ không ảnh hưởng.
Ví dụ:
Mất một phần vai ngắn NST 5 gây hội chứng tiếng mèo kêu.
11/27/2012
14
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
Đột biến mất đoạn:
Xem đoạn phim sau về cơ chế mất đoạn NST
11/27/2012
15
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
b. Đột biến lặp đoạn:
Khái niệm:
Một đoạn NST bị lặp lại 1 lần hay nhiều lần làm tăng số lượng gen trên đó.
11/27/2012
16
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
A B C D E F G
Vẽ hình của NST trên sau khi bị đột biến lặp đoạn.
11/27/2012
17
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
b. Đột biến lặp đoạn:
Hậu quả:
Làm tăng hoặc giảm cường độ biểu hiện của tính trạng.
Ví dụ:
Lặp đoạn ở ruồi giấm gây hiện tượng mắt lồi, mắt dẹt.
11/27/2012
18
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
c. Đột biến đảo đoạn:
Khái niệm:
Một đoạn NST bị đứt ra rồi quay ngược 1800 làm thay đổi trình tự gen trên đó.
11/27/2012
19
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
A B C D E F G
Vẽ hình của NST trên sau khi bị đột biến đảo đoạn.
11/27/2012
20
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
c. Đột biến đảo đoạn:
Hậu quả:
Có thể ảnh hưởng hoặc không ảnh hưởng đến sức sống.
Ví dụ:
Ở ruồi giấm thấy có 12 dạng đảo đoạn liên quan đến khả năng thích ứng nhiệt độ khác nhau của môi trường.
11/27/2012
21
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
c. Đột biến đảo đoạn:
Xem đoạn phim sau về cơ chế đảo đoạn NST
11/27/2012
22
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
d. Đột biến chuyển đoạn:
Khái niệm:
Là sự trao đổi đoạn giữa các NST không tương đồng, một số gen trong nhóm liên kết này chuyển sang nhóm liên kết khác.
11/27/2012
23
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
A B C D E F G
Vẽ hình của 2 NST trên sau khi bị đột biến chuyển đoạn giữa các NST không tương đồng.
M N O P Q R S
11/27/2012
24
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
d. Đột biến chuyển đoạn:
Hậu quả:
Chuyển đoạn lớn thường gây chết hoặc mất khả năng sinh sản. đôi khi có sự hợp nhất các NST làm giảm số lượng NST của loài, là cơ chế quan trọng hình thành loài mới
Chuyển đoạn nhỏ không ảnh hưởng gì.
11/27/2012
25
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
d. Đột biến chuyển đoạn:
Ví dụ:
Ở người, đột biến chuyển đoạn không cân giữa NST 22 và 9 tạo nên NST 22 ngắn hơn bình thường gây nên bệnh ung thư máu ác tính.
11/27/2012
26
II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ

2. Các dạng đột biến:
d. Đột biến chuyển đoạn:
Xem đoạn phim sau về cơ chế chuyển đoạn NST
11/27/2012
27
Củng cố
Câu 1: Đơn vị cấu tạo cơ bản của NST là:
Nuclêôtit
Ribônuclêôtit
Axit amin
Nuclêôxôm
11/27/2012
28
Củng cố
Câu 2: Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể có những dạng sau:
Mất, thêm, thay thế một cặp nu.
Mất đoạn, lặp đoạn, thay thế đoạn.
Mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, chuyển đoạn.
Mất đoạn, lặp đoạn, thay thế đoạn, thêm đoạn.
11/27/2012
29
Củng cố
Câu 3: Đột biến chuyển đoạn nhiễm sắc thể là kiểu đột biến trong đó có xảy ra cơ chế nào?
Có trao đổi đoạn giữa các nhiễm sắc thể không tương đồng.
Có trao đổi đoạn tương ứng giữa 2 nhiễm sắc thể tương đồng.
Có trao đổi chéo không cân giữa 2 nhiễm sắc thể tương đồng.
Có đảo ngược 1800 của 1 đoạn nhiễm sắc thể không mang tâm động.
11/27/2012
30
Củng cố
Câu 4: Nguyên nhân nào sau đây dẫn đến phát sinh đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể?
Do tác nhân lí, hóa, sinh, làm đứt gãy nhiễm sắc thể hay do trao đổi chéo không đều.
Do các chất hóa học tác động đến hệ gen.
Do ngẫu nhiên đứt gãy, rơi rụng từng đoạn nhiễm sắc thể.
Do các chất phóng xạ.
11/27/2012
31
Củng cố
Câu 5: Đột biến nào được ứng dụng để chuyển gen từ nhiễm sắc thể này sang nhiễm sắc thể khác?
Đột biến lặp đoạn nhiễm sắc thể.
Đột biến đảo đoạn nhiễm sắc thể.
Đột biến mất đoạn nhiễm sắc thể.
Đột biến chuyển đoạn nhiễm sắc thể.

11/27/2012
32
The end