Bài 43. Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái

CHÀO CÁC EM HỌC SINH!
KÍNH CHÀO
QUÝ THẦY CÔ GIÁO!
KIỂM TRA BÀI CŨ
Đáp án:
 Khái niệm: Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và sinh cảnh của quần xã. Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường tạo nên một hệ thống sinh học hoàn chỉnh và tương đối ổn định.
Ví dụ: Hệ sinh thái ao (hồ), hệ sinh thái rừng…
 Các thành phần cấu trúc của hệ sinh thái:
- Thành phần vô sinh (sinh cảnh): Ánh sáng; Khí hậu; Đất; Nước; Xác chết sinh vật, chất thải hữu cơ trong môi trường…
- Thành phần hữu sinh:
+ Sinh vật sản xuất.
+ Sinh vật tiêu thụ.
+ Sinh vật phân giải.
Câu hỏi:
 Nêu khái niệm hệ sinh thái. Cho ví dụ minh họa.
 Trình bày các thành phần cấu trúc của hệ sinh thái.
Tiết 46: Bài 43
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT
TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
1. Chuỗi thức ăn:
VD: Một QXSV ở rừng có các loài sau:
Hãy dùng mũi tên thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng giữa các loài sinh vật trên?
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
Chuỗi thức ăn là gì?
* Khái niệm: Chuỗi thức ăn là một dãy các loài sinh vật có mối quan hệ với nhau về mặt dinh dưỡng, trong đó loài này ăn loài khác phía trước và là thức ăn của loài tiếp theo phía sau.
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
Cho hai chuỗi thức ăn sau:
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
* Khái niệm: Chuỗi thức ăn là một dãy các loài sinh vật có mối quan hệ với nhau về mặt dinh dưỡng, trong đó loài này ăn loài khác phía trước và là thức ăn của loài tiếp theo phía sau.
Cỏ
Châu chấu
Ếch
Rắn
Giun
Tôm
Người
ăn mùn bã hữu cơ
Em có nhận xét gì về sinh vật bắt đầu của hai chuỗi thức ăn trên?
Trong quần xã có những loại chuỗi thức ăn nào?
- Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng sinh vật tự dưỡng.
- Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng sinh vật ăn mùn bã hữu cơ.
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
* Khái niệm:
* Phân loại: Trong quần xã sinh vật có hai loại chuỗi thức ăn:
Ví dụ: Một quần xã sinh vật có các loài sinh vật sau:
- Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng sinh vật tự dưỡng.
- Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng sinh vật ăn mùn bã hữu cơ.
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
1. Hãy thiết lập một số chuỗi thức ăn có thể có trong quần xã sinh vật?
2. Em có nhận xét gì về các mắt xích của các chuỗi thức ăn này?
THẢO LUẬN NHÓM (2 PHÚT)
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
Em có nhận xét gì về các mắt xích của các chuỗi thức ăn này?
Thỏ
Đại bàng
Cỏ
Vi sinh vật
Cỏ
Nai
Hổ
Vi sinh vật
Cỏ
Sâu
Chim sâu
Vi sinh vật
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
Cỏ
Hổ
Vi sinh vật
Thỏ
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
Từ nhận xét trên, chúng ta có thể hình thành nên mối quan hệ dinh dưỡng của các sinh vật trong quần xã theo sơ đồ sau:
Lưới thức ăn.
2. Lưới thức ăn:
Sâu
Thỏ
Chim sâu
Đại bàng
Nai
Cỏ
Hổ
Vi sinh vật
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
Lưới thức ăn là gì?
2. Lưới thức ăn:
- Lưới thức ăn là tập hợp các chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái, có những mắt xích chung.
Cho 2 lưới thức ăn sau:
- Lưới thức ăn nào phức tạp hơn?
- Mức độ phức tạp của lưới thức ăn phụ thuộc vào yếu tố nào của quần xã sinh vật?
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
Ví dụ:
- Quần xã sinh vật nào ổn định hơn hơn? Giải thích.
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
- Lưới thức ăn là tập hợp các chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái, có những mắt xích chung.
- Quần xã sinh vật càng đa dạng về thành phần loài thì lưới thức ăn trong quần xã càng phức tạp (quần xã càng ổn định).
3. Bậc dinh dưỡng:
Bậc dinh dưỡng là gì?
Hãy xác định đâu là SV sản xuất, SV tiêu thụ, SV phân giải trong lưới thức ăn sau?
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
* Bậc dinh dưỡng: là những loài cùng mức năng lượng và sử dụng thức ăn cùng mức năng lượng trong lưới thức ăn (hoặc chuỗi thức ăn).
Trong lưới thức ăn này có bao nhiêu bậc dinh dưỡng?
- Bậc dinh dưỡng cấp 1: Sinh vật sản xuất.
* Các bậc dinh dưỡng:
- Bậc dinh dưỡng cấp 2: Sinh vật tiêu thụ bậc 1.
- Bậc dinh dưỡng cấp 3: Sinh vật tiêu thụ bậc 2.
- Bậc dinh dưỡng cao nhất: Bậc cuối cùng.
- ………..
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
- Bậc dinh dưỡng cấp 1: Sinh vật sản xuất.
* Các bậc dinh dưỡng:
- Bậc dinh dưỡng cấp 2: Sinh vật tiêu thụ bậc 1.
- Bậc dinh dưỡng cấp 3: Sinh vật tiêu thụ bậc 2.
- Bậc dinh dưỡng cao nhất: Bậc cuối cùng.
- ………..
Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c …
SVSX
SVTT 1
SVTT 2
SVTT 3
SVTT 4
SVPG
a: Bậc dinh dưỡng cấp 1
b: Bậc dinh dưỡng cấp 2
c: Bậc dinh dưỡng cấp 3
d: Bậc dinh dưỡng cấp 4
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
Thế nào là tháp sinh thái?
Quan sát tháp sinh thái cho ta biết điều gì?
- Tháp sinh thái bao gồm nhiều hình chữ nhật xếp chồng lên nhau, các hình chữ nhật có chiều cao bằng nhau, còn chiều dài biểu thị độ lớn của mỗi bậc dinh dưỡng.
- Tháp sinh thái cho biết mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.
II. THÁP SINH THÁI
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
Tháp số lượng
Tháp sinh khối
Tháp năng lượng
Có những loại tháp sinh thái nào?
+ Tháp số lượng: xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.
- Có 3 loại tháp sinh thái:
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
- Tháp sinh thái cho biết mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.
+ Tháp sinh khối: xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.
II. THÁP SINH THÁI
I. TRAO ĐỔ VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
+ Tháp số lượng: xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.
+ Tháp sinh khối: xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích hay thể tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.
+ Tháp năng lượng: xây dựng dựa trên số năng lượng được tích lũy trên một đơn vị diện tích hay thể tích trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng.
- Có 3 loại tháp sinh thái:
- Tháp số lượng dễ xây dựng song ít có giá trị vì kích thước cá thể, cũng như chất sống tạo nên các loài của các bậc dinh dưỡng khác nhau, không đồng nhất, nên việc so sánh không chính xác.
Tháp sinh khối có giá trị hơn tháp số lượng. Do mỗi bậc dinh dưỡng đều biểu thị bằng số lượng chất sống, nên phần nào có thể so sánh được các bậc dinh dưỡng với nhau.
- Tháp năng lượng là loại tháp hoàn thiện nhất. Tuy nhiên, xây dựng tháp năng lượng khá phức tạp, đòi hỏi nhiều công sức, thời gian.
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
II. THÁP SINH THÁI
Tuy nhiên, tháp sinh khối cũng có nhiều nhược điểm: Thành phần hóa học và giá trị năng lượng của chất sống trong các bậc dinh dưỡng là khác nhau. Tháp sinh khối không chú ý tới yếu tố thời gian trong việc tích lũy sinh khối ở mỗi bậc dinh dưỡng.
Câu 1. Trong hệ sinh thái có các loại chuỗi thức ăn nào?
A. Chuỗi thức ăn trên cạn và chuỗi thức ăn dưới nước.
B. Chuỗi thức ăn mở đầu bằng các sinh vật tự dưỡng và chuỗi thức mở đầu sinh vật phân giải mùn bã hữu cơ.
C. Chuỗi thức ăn đơn giản và chuỗi thức ăn phức tạp.
D. Chuỗi thức ăn đủ các thành phần cấu trúc và chuỗi thức ăn thiếu các thành phần cấu trúc.
Câu 2. Cho chuỗi thức ăn:
Cỏ  Châu chấu  Ếch  Rắn  Đại bàng. Trong chuỗi thức ăn trên, rắn thuộc sinh vật tiêu thụ bậc mấy?
A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
Câu 3. Quan sát một tháp sinh khối, chúng ta có thể biết được những thông tin nào sau đây?
A. Các loài trong chuỗi và lưới thức ăn.
B. Năng suất của sinh vật ở mỗi bậc dinh dưỡng.
C. Mức độ dinh dưỡng ở từng bậc và toàn bộ quần xã.
D. Quan hệ giữa các loài trong quần xã.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
Cho lưới thức ăn sau đây:
Khi rắn bị tiêu diệt thì điều gì sẽ xảy ra
Tiết 46 - Bài 43: TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI
Học bài, trả lời câu hỏi và bài tập ở SGK, trang 194.
Nghiên cứu bài tiếp theo “CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA VÀ SINH QUYỂN”.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP VỀ NHÀ