Bài 41. Diễn thế sinh thái

CHÀO CÁC EM HỌC SINH!
Tiết 44 - Bài 41:
DIỄN THẾ SINH THÁI
KIỂM TRA BÀI CŨ
Đáp án:
Khái niệm: Quần xã sinh vật là một tập hợp các quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác nhau, cùng sinh sống trong một khoảng không gian và thời gian nhất định. Các sinh vật trong quần xã có mối quan hệ gắn bó với nhau như một thể thống nhất và do vậy quần xã có cấu trúc tương đối ổn định.
* Ví dụ: Quần xã sinh vật trên đồng lúa;
Các mối quan hệ sinh thái giữa các loài trong quần xã:
- Quan hệ hỗ trợ: Cộng sinh; Hợp tác; Hội sinh.
- Quan hệ đối kháng: Cạnh tranh; Kí sinh; Ức chế - cảm nhiễm; Sinh vật này ăn sinh vật khác.
Câu hỏi:
Quần xã sinh vật là gì? Nêu các mối quan hệ sinh thái giữa các loài trong quần xã?
Hãy quan sát đoạn phim sau:
Hãy tường thuật lại nội dung của đoạn phim đó.
I. KHÁI NIỆM VỀ DIỄN THẾ SINH THÁI
- Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
Quan sát hình 1. Hãy cho biết thế nào là diễn thế sinh thái?
Giai đoạn đầu (Giai đoạn tiên phong): Vùng đất hoang→ SV đầu tiên: cỏ, trảng cỏ.
Khí hậu khô, nóng, đất khô, nghèo dinh dưỡng
Các giai đoạn giữa: Quần xã cây bụi; cây gỗ nhỏ.
Lớp mùn xuất hiện, độ ẩm tăng, lượng dinh dưỡng trong đất tăng
Giai đoạn cuối: Quần xã cây gỗ lớn. (giai đoạn đỉnh cực)
Độ ẩm đất và không khí tăng cao, đất màu mỡ.
QUẦN XÃ SINH VẬT
ĐIỀU KIỆN MÔI TRƯỜNG
I. KHÁI NIỆM VỀ DIỄN THẾ SINH THÁI
Song song với quá trình biến đổi của quần xã, các điều kiện tự nhiên đã thay đổi như thế nào?
- Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
Rong, bèo, tảo
Tôm, cá
I. KHÁI NIỆM VỀ DIỄN THẾ SINH THÁI
Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
Diễn thế sinh thái là quá trình biến đổi
tuần tự của quần xã qua các giai đoạn tương
ứng với sự biến đổi của môi trường.
II. Các loại diễn thế sinh thái
I. Khái niệm về diễn thế sinh thái
Tro bụi do hoạt động của núi lửa
Tảo, địa y
TV thân cỏ
Thực vật thân bụi, động vật
TV thân gỗ, động vật
Quần xã đa dạng, ổn định
Ví dụ: Quá trình diễn thế trên đám tro bụi của trên đảo Krakatau Inđônêxia do hoạt động của núi lửa 1883
GĐ đầu
GĐ cuối
GĐ giữa
II. CÁC LOẠI DIỄN THẾ SINH THÁI
1. Diễn thế nguyên sinh
Em hãy nhận xét về đặc điểm của: môi trường khởi đầu, giai đoạn đầu, giữa và cuối trong diễn thế này
II. Các loại diễn thế sinh thái
Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
I. Khái niệm về diễn thế sinh thái
1. Diễn thế nguyên sinh
Diễn thế nguyên sinh là diễn thế khởi đầu từ môi trường chưa có sinh vật. Các sinh vật đầu tiên phát tán tới hình thành nên quần xã tiên phong, tiếp theo là một dãy các quần xã sinh vật trung gian, cuối cùng hình thành quần xã tương đối ổn định (giai đoạn đỉnh cực)
Thế nào là diễn thế nguyên sinh?
Rừng thông trưởng thành
2. Diễn thế thứ sinh
Ví dụ 1
Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
Ví dụ 2
2. Diễn thế thứ sinh
Ví dụ: Các nhà lâm học Việt Nam đã phát hiện quy luật diễn thế rừng lim tại Hữu Lũng (Hà Bắc) như sau:
�


Rừng lim (nguyên sinh hay phục hồi
Trảng cây gỗ
Trảng cây bụi
Trảng cây cỏ
Rừng sau sau
Trước đây đã có rừng lim nguyên sinh.Do yêu cầu kiến thức người ta đã chặt gỗ lim và phát rừng làm nương. Đất nương bị nghèo dần và bị bỏ hoang. Tại nơi đó xuất hiện một loài cây ưa sáng là loài cây sau sau. Nếu tiếp tục phát nương làm rẫy thì đất càng bị thoái hóa, rừng sau sau không tồn tại được, thảm thực vật nhanh chóng chuyển thành trảng cây gỗ, rồi trảng cây cỏ. Nếu việc đốt trảng cây cỏ không diễn ra, đất sẽ dần được phục hồi, các cây bụi có điều kiện mọc lên thay cho các cây thảo. Một số cỏ ưa sáng chết dần do sự cạnh tranh của cây bụi. Sự sinh trưởng của cây sau sau vượt các cây khác. Dưới tán sau sau có tầng các cây nhỏ và cây leo. Một kiểu rừng thứ sinh xuất hiện là rừng sau sau làm đất đai màu mở dần. Khi cây sau sau sinh trưởng tốt lại tạo điều kiện ánh sáng thuận lợi cho lim phát triển dưới tán rừng. Từ đó rừng lim được phục hồi.
Diễn thế thứ sinh là diễn thế xuất hiện ở một môi trường đã có một quần xã sinh vật từng sống. Quần xã này do những thay đổi của tự nhiên hoặc do hoạt động của con người đã khai thác tới mức huỷ diệt. Một quần xã mới phục hồi thay thế quần xã bị huỷ diệt. Giai đoạn giữa gồm các quần xã biến đổi tuần tự, thay thế lẫn nhau.
2. Diễn thế thứ sinh
- Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
II. Các loại diễn thế sinh thái
I. Khái niệm về diễn thế sinh thái
1. Diễn thế nguyên sinh
Hãy điền các giai đoạn của 2 kiểu diễn thế sinh thái, nguyên nhân gây ra diễn thế vào bảng
hoàn thành phiếu học tập sau:
Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
Phân biệt diễn thế nguyên sinh và diễn thế thứ sinh ?
Điểm khác nhau giữa diễn thế nguyên sinh và diễn thế thứ sinh:
- Khác nhau về điểm xuất phát: diễn thế nguyên sinh khởi đầu từ môi trường trống trơn; còn diễn thế thứ sinh khởi đầu từ môi trường đã có quần xã.
- Khác nhau về xu hướng diễn thế: trong diễn thế nguyên sinh sẽ dẫn tới một quần xã ổn định; còn trong diễn thế thứ sinh, có thể có hai hướng: trở về trạng thái rừng nguyên sinh nếu tác động gây ra diễn thế dừng lại hoặc tiếp tục bị hủy hoại trở thành trảng cỏ hay đồi trọc.

III. NGUYÊN NHÂN DIỄN THẾ SINH THÁI
1. Nguyên nhân bên ngoài
Nguyên nhân bên ngoài gây ra diễn thế là gì?
III. NGUYÊN NHÂN DIỄN THẾ SINH THÁI
2. Nguyên nhân bên trong
Nguyên nhân bên trong gây ra diễn thế là gì?
Ví dụ 1
Ví dụ 2: Sự gia tăng quá nhanh của quần thể bò rừng bizon đã làm cạn kiệt nguồn cỏ của quần xã và không thể phục hồi kịp do vậy chính quần thể bò đang chiếm ưu thế lại bị tiêu diệt. Các nhóm loài khác lại có cơ hội phát triển.
3. Các hoạt động của con người
IV. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU DIỄN THẾ SINH THÁI.
Nghiên cứu diễn thế
Quy luật phát triển của quần xã
Dự đoán quần xã tồn tại trước đó và quần xã trong tương lai
Khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên
Bảo vệ môi môi trường
Chủ động điều khiển quần xã theo hướng có lợi
Qx cỏ dại
Ruộng bỏ hoang
Qx cây bụi
Cây gỗ nhỏ
Cây gỗ lớn
Ví dụ: Dự đoán diễn thế sau
Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
I. Khái niệm về diễn thế sinh thái
II. Các loại diễn thế sinh thái
III. Nguyên nhân của diễn thế sinh thái
-Nguyên nhân bên ngoài: Do tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã
- Nguyên nhân bên trong:
+ Sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong quần xã
+ Hoạt động khai thác tài nguyên của con người
Hãy quan sát các đoạn phim sau; Rút ra những nguyên nhân chủ yếu gây nên diễn thế sinh thái?
IV. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU DIỄN THẾ SINH THÁI.
Nghiên cứu diễn thế
Quy luật phát triển của quần xã
Dự đoán quần xã tồn tại trước đó và quần xã trong tương lai
Khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên
Bảo vệ môi môi trường
Chủ động điều khiển quần xã theo hướng có lợi
Qx cỏ dại
Ruộng bỏ hoang
Qx cây bụi
Cây gỗ nhỏ
Cây gỗ lớn
Ví dụ: Dự đoán diễn thế sau
Bài 41: DIỄN THẾ SINH THÁI
I. Khái niệm về diễn thế sinh thái
II. Các loại diễn thế sinh thái
1. Diễn thế nguyên sinh
III. Nguyên nhân của diễn thế sinh thái
IV. Tầm quan trọng của việc nghiên cứu diễn thế sinh thái
2. Diễn thế thứ sinh
Biết các quy luật phát triển của quần xã, dự đoán được các quần xã trước đó và quần xã trong tương lai. Từ đó có thể khai thác hợp lí tài nguyên, bảo vệ môi trường, quy hoạch trong sản xuất…
Các nhóm hãy trình bày về bài tìm hiểu “Các quá trình biến đổi của quần xã sinh vật”
Để khắc phục những biến đổi bất lợi của môi trường, người ta thường sử dụng các biện pháp như cải tạo đất, tăng cường chăm sóc cây trồng, phòng trừ sâu bệnh, làm thủy lợi để điều tiết lượng nước…hãy nêu 2 ví dụ về việc thực hiện các biện pháp trên.
Trong các nguyên nhân sau đây của diễn thế sinh thái, nguyên nhân có ảnh hưởng mạnh mẽ và nhanh chóng nhất là:
Các nhân tố vô sinh
Con người
Các biến động địa chất
Thiên tai như lũ lụt, bão…
CỦNG CỐ
2. Trong diễn thế sinh thái, hệ sinh vật nào sau đây có vai trò quan trọng trong việc hình thành quần xã mới:
Hệ thực vật.
Hệ động vật
Vi sinh vật
Hệ động vật và vi sinh vật

3. Nhóm sinh vật đầu tên đến sống ở môt môi trường trống, mở đầu cho một diễn thế nguyên sinh được gọi là:
Quần xã nguyên sinh
Quần xã tiên phong
Quần xã mở đầu
Quần thể gốc
4. Diễn thế xảy ra trên môi trường đã có một quần xã nhất định được gọi là:
Diễn thế trên cạn
Diễn thế dưới nước
Diễn thế nguyên sinh
Diễn thế thứ sinh
5. Trong diễn thế thứ sinh ở một hồ cạn kiệt do sự lắng đọng vật chất ở đáy quần xã thủy sinh biến mất, trình tự diễn thế như thế nào:
Trảng cỏ, cây bụi, thân thảo, thân gỗ, rừng cây gỗ
b. Cây bụi, trảng cỏ, thân thảo, thân gỗ, rừng cây gỗ
c.Thân thảo, cây bụi, trảng cỏ, thân gỗ, rừng cây gỗ
d. Thân thảo, trảng cỏ, cây bụi, thân gỗ, rừng cây gỗ



Câu 6: Trong một khu rừng nhiệt đới có các cây gỗ lớn và nhỏ mọc gần nhau. Vào một ngày gió lớn, một cây to bị đổ giữa rừng tạo nên một khoảng trống lớn. Em hãy dự đoán quá trình diễn thế xảy ra trong khoảng trống đó.

Câu 7: Hoạt động khai thác tài nguyên không hợp lý của con người có thể coi là hành động “ tự đào huyệt chôn mình “ của diễn thế sinh thái được không? Tại sao?
Câu hỏi và bài tập về nhà
Trả lời câu hỏi và bài tập ở SGK, trang 185
- Tìm hiểu về các hệ sinh thái trên Trái Đất.