Bài 40. Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã

I-Khái niệm quần xã sinh vật
II-Một số đặc trưng cơ bản của quần xã
1-Đặc trưng về thành phần loài trong quần xã
2-Đặc trưng về phân bố cá thể trong không gian của quần xã
III-Quan hệ giữa các loài trong quần xã sinh vật
1-Các mối quan hệ sinh thái
2-Hiện tượng khống chế sinh học


I-Khái niệm quần xã sinh vật
- L� t?p h?p c�c qu?n th? sinh v?t thu?c nhi?u lồi kh�c nhau, c�ng s?ng trong m?t khơng gian v� th?i gian nh?t d?nh.

- Các sinh vật trong quần xã có mối quan hệ gắn bó với nhau như một thể thống nhất và do vậy quần xã có cấu trúc tương đối ổn định.
-Các sinh vật trong quần xã thích nghi với môi trường sống của chúng

II-Một số đặc trưng cơ bản của quần xã
1-Đặc trưng về thành phần loài trong quần xã
Bi?u th? qua m?c d? phong ph� c?a lồi, lồi uu th? v� lồi d?c trung
+ S? lu?ng lồi v� s? lu?ng c� th? m?i lồi
- M?c d? da dang cu? qu?n x�, bi?u th? s? bi?n d?ng ?n d?nh hay suy thối cu? qu?n x�

+ Loài ưu thế và loài đặc trưng
- Loài ưu thế : đóng vai trò quan trọng do số lượng nhiều, sinh khối lớn, hoạt động mạnh.
- Loài đặc trưng : chỉ có ở một quần xã hoặc loài có số lượng nhiều, có vai trò quan trọng hơn hẳn so với các loài khác…
2-Đặc trưng về phân bố cá thể trong không gian của quần xã

T�y thu?c v�o nhu c?u s?ng c?a t?ng
lồi, cĩ xu hu?ng l�m gi?m m?c d? c?nh tranh gi?a c�c lồi v� n�ng cao hi?u qu? s? d?ng ngu?n s?ng c?a mơi tru?ng
*Ph�n b? theo chi?u th?ng d?ng:
+Qu?n x� ao: 3 t?ng:
T?ng tr�n ? T?ng gi?a ? T?ng d�y
+Quần xã rừng nhiệt đới:
Tầng vượt tán → tầng tán rừng → tầng cây gỗ dưới tán → tầng cây nhỏ dưới cùng.
Sự phân tầng của thực vật còn kéo theo sự phân tầng ở các loài động vật sống trong rừng.

*Phân bố cá thể theo chiều ngang:Tập trung ở vùng có điều kiện sống thuận lợi
Từ đỉnh núi tới =>sườn núi => chân núi
Từ vùng đất ven bờ => vùng ngập nước ven bờ => vùng khơi xa

III-Quan hệ giữa các loài trong quần xã sinh vật

1-Các mối quan hệ sinh thái

a/ Mối quan hệ hỗ trợ
Cộng sinh
Hợp tác
Hội sinh
b/ Quan hệ đối kháng
Cạnh tranh
Ký sinh
Ức chế - Cảm nhiễm
SV này ăn SV khác
Cộng sinh: là sự hợp tác chặt chẽ giữa 2 hay nhiều loài và tất cả các loài tham gia đều có lợi
Cộng sinh của vi khuẩn trosomonas trong nốt sần rễ cây họ đậu

Hợp tác: là sự tham gia hợp tác giữa 2 hay nhiều loài và các loài tham gia đều có lợi nhưng không nhất thiết phải có quan hệ chặt chẽ và nhất thiết phải có đối với các lòai

Hội sinh: là sự hợp tác giữa 2 loài , trong đó một lòai có lợi còn loài kia không lợi cũng không hại.

Cạnh tranh: các loài tranh giành nhau thức ăn, chỗ ở…. Trong mối quan hệ này hai loài đều gặp bất lợi
Ký sinh :là một loài sống nhờ trên cơ thể loài khác lấy các chất nuôi sống cơ thể từ loài khác.

Ức chế - Cảm nhiễm: một loài sinh vật trong quá trình sống vô tình gây hại cho loài khác.

SV này ăn SV khác: một loài sử dụng các loài khác làm thức ăn.

2-Hiện tượng khống chế sinh học

Khống chế sinh học là hiện tượng số lượng cá thể của 1 loài bị khống chế ở 1 mức nhất định do quan hệ hỗ trợ hoặc đối kháng giữa các loài trong quần xã

Ứng dụng: trong nông nghiệp sử dụng thiên địch để phòng trừ sâu hại hay dịch bệnh.

Các câu hỏi trắc nghiệm
1- Đơn vị cấu trúc của quần xã
A-Loài
B-Vốn gen
C-Quần thể
D-Môi trường
2-Sao la là loài động vật đặc hữu của
A-VQG Vũ Quang
B-VQG Cát Tiên
C-VQG Ba Bể
D-VQG Bạch Mã

3- Rừng hỗn loài là loại rừng nào sau đây
A-Rừng Taiga ở Nga
B-Rừng mưa Amazon
C-Rừng tràm U Minh Hạ
D-Rừng Bao Báp ở Châu Phi
4- Nấm penecilium và tụ cầu khuẩn có mối quan hệ
A-Cộng sinh
B-Ức chế cảm nhiễm
C-Cạnh tranh
D-Hội sinh
5- Giữa sếu và diệc có mối quan hệ
A-Hợp tác
B-Ức chế cảm nhiễm
C-Cạnh tranh
D-Hội sinh

6- Các loài hoại sinh sống chủ yếu ở tầng rừng nào?
A-Tầng vượt tán
B-Tầng tán rừng
C-Tầng cây gỗ dưới tán
D-Tầng cây nhỏ dưới cùng

7-Quần xã ao hồ nước ngọt thường có cấu trúc
A-Thẳng đứng 3 tầng
B-Thẳng đứng 2 tầng
C-Nằm ngang 3 phần
D-Nằm ngang 2 phần