Bài 40. Ancol

Bài 50 : Ancol
( Chương trình lớp 11 THpt)

Tiết 1: Định nghĩa, phân loại, đồng phân, danh pháp
tính chất vật lý của ancol
Giáo viên:
®Þnh nghÜa
 Ancol lµ nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ mµ ph©n tö cã mét hoÆc nhiÒu nhãm hi®roxyl ( - OH) liªn kÕt trùc tiÕp víi c¸c nguyªn tö C no.
Hãy đánh dấu ? vào các chất là ancol trong số các chất sau.
CH2 = CH – OH
CH2 = CH – CH2 – OH
CH3 – O – CH3
CH3 – CH2 – CH = O
 Ancol cã nhãm - OH liªn kÕt trùc tiÕp víi C kh«ng no sÏ kh«ng bÒn, kh«ng tån t¹i ë ®iÒu kiªn th­êng.
Ph©n lo¹i ancol
 C¸ch ph©n lo¹i ancol
 BËc cña mét nguyªn tö C ®­îc tÝnh b»ng tæng sè c¸c nguyªn tö C kh¸c liªn kÕt trùc tiÕp víi nã
Hãy hoàn thành bảng phân loại ancol sau :
C¸c ancol no, ®¬n chøc, m¹ch hë hîp thµnh d·y ®ång ®¼ng cña ancol etylic cã c«ng thøc chung lµ CnH2n+1OH ( n nguyªn, n  1)
§ång ph©n
§ång ph©n nhãm chøc.
Ancol cã ®ång ph©n nhãm chøc lµ ªte.
C2H6O : CH3CH2OH , C3­O-CH3
C3H8O : CH3CH2CH2OH , CH3-O-C2H5
 Chó ý : Khi cho nguyªn tö O trong ph©n tö ancol ®ång thêi liªn kÕt víi 2 nguyªn tö C ta sÏ thu ®­îc ®ång ph©n ªte
§ång ph©n vÞ trÝ nhãm - OH.
Di chuyÓn nhãm – OH däc theo m¹ch C ta sÏ thu ®­îc ®ång ph©n vÒ vÞ trÝ nhãm – OH.
CH3CH2CH2CH2CH2OH
CH3CH2CH2CH(OH)CH3
CH3CH2CH(OH)CH2CH3
§ång ph©n vÒ m¹ch C.
§ång ph©n vÒ m¹ch C bao gåm ®ång ph©n vÒ vÞ trÝ liªn kÕt béi( liªn kÕt ®«i, liªn kÕt ba) vµ ®ång ph©n vÒ m¹ch C (nh¸nh, th¼ng, vßng)
CH3CH2CH2OH , CH3OCH2CH3 , CH3(OH)CHCH3
CH2 = CH – CH2 – OH
Danh ph¸p
Tªn gèc chøc
Ancol + tên gốc hiđrocacbon + ic
C2H5OH
CH2 = CH - CH2 - OH
(CH3)2CHOH
Ancol etylic
Ancol anlylic
Ancol isobutylic
Tªn thay thÕ
§©y lµ kiÓu gäi tªn phæ biÕn nhÊt, cã thÓ dïng ®Ó gäi tªn mäi ancol
Tên hiđrocacbon tương ứng + số chỉ vị trí + ol
Chän m¹ch chÝnh lµ m¹ch C dµi nhÊt cã nhiÒu nhãm – OH nhÊt.
§¸nh sè m¹ch chÝnh tõ ®Çu gÇn nhãm – OH h¬n
NÕu cã 1 nhãm – OH : + ol
NÕu cã 2 nhãm - OH : + diol
NÕu cã 3 nhãm - OH : + triol
TÝnh chÊt vËt lý cña ancol
H·y ®iÒn vµo chç trèng
 ë ®iÒu kiÖn th­êng, c¸c ancol cã tõ.......C ®Õn …....C lµ chÊt láng, c¸c ancol tõ ..........C trë lªn lµ chÊt r¾n.
 C¸c ancol cã tõ 1 ®Õn 3 nguyªn tö C ..............................trong n­íc. Khi sè nguyªn tö C t¨ng lªn th× ®é tan....................
 C¸c ancol no, ®¬n chøc CnH2n+1OH ®Òu lµ nh÷ng chÊt............mµu.
 C¸c..............................................th­êng s¸nh, nÆng h¬n n­íc vµ cã vÞ ngät.
TÝnh chÊt vËt lý cña ancol
H·y ®iÒn vµo chç trèng
 ë ®iÒu kiÖn th­êng, c¸c ancol cã tõ...1...C ®Õn ..12...C lµ chÊt láng, c¸c ancol tõ ...13.....C trë lªn lµ chÊt r¾n.
 C¸c ancol cã tõ 1 ®Õn 3 nguyªn tö C ........tan v« h¹n......trong n­íc. Khi sè nguyªn tö C t¨ng lªn th× ®é tan..gi¶m dÇn..........
 C¸c ancol no, ®¬n chøc CnH2n+1OH ®Òu lµ nh÷ng chÊt..kh«ng...mµu.
 C¸c...poliol (etylien glicol, glixerol…).....th­êng s¸nh, nÆng h¬n n­íc vµ cã vÞ ngät.
Kh¸I niÖm liªn kÕt hi®ro
Khối lượng phân tử các chất chênh lệch nhau không nhiều nhưng to sôi, tonóng chảy, độ tan trong nước của ancol lớn hơn nhiều do ancol có khả năng tạo liên kết hiđro.
 Do O cã ®é ©m ®iÖn (3,5) lín h¬n h¼n ®é ©m ®iÖn cña C(2,5) vµ cña H(2,1)nªn trong c¸c liªn kÕt C-O, O-H, O lu«n cã khuynh h­íng hót ®«i electron liªn kÕt vÒ phÝa m×nh ( theo chiÒu mòi tªn). §iÒu nµy lµm cho mËt ®é electron ë O lín nªn nã mang 1 phÇn ®iÖn tÝch ©m, mËt ®é electron ë C, H gi¶m nªn hai nguyªn tö nµy mang 1 phÇn ®iÖn tÝch d­¬ng.
 Nguyªn tö H mang 1 phÇn ®iÖn tÝch d­¬ng cña nhãm – OH nµy khi ë gÇn nguyªn tö O mang 1 phÇn ®iÖn tÝch ©m cña nhãm – OH kh¸c sÏ h×nh thµnh 1 liªn kÕt yÕu gäi lµ liªn kÕt hi®ro , ®­îc ký hiÖu b»ng dÊu ba chÊm (...)
 Do cã liªn kÕt hi®ro liªn ph©n tö nªn c¸c ph©n tö ancol hót nhau m¹nh h¬n nhiÒu so víi c¸c ph©n tö cã khèi l­îng xÊp xØ nh­ng kh«ng cã liªn kÕt hi®ro ( hi®rocacbon, ªte...). Nh­ vËy cÇn ph¶i cung cÊp nhiÖt nhiÒu h¬n ®Ó c¸c ph©n tö ancol c¾t ®øt liªn kÕt víi nhau chuyÓn tõ tr¹ng th¸i r¾n sang láng (t0 nãng ch¶y) vµ sang tr¹ng th¸i h¬i (t0 s«i).
 Ancol cã ®é tan trong n­íc lín do võa cã sù t­¬ng ®ång víi ph©n tö H2O võa cã kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro víi c¸c ph©n tö H2O nªn dÔ xen, trén, g¾n kÕt víi c¸c ph©n tö H2O.
Cñng cè
E < B < A < C < D
B, E không có khả năng tạo liên kết hiđro nên nhiệt độ sôi thấp hơn A, C, D (có khả năng tạo liên kết hiđro )
Khối lượng phân tử của E nhỏ hơn B nên nhiệt độ sôi của E thấp hơn B
A, C cùng có liên kết hiđro nhưng A mạch nhánh cồng kềnh hơn B, nên lực liên kết hiđro giữa các phân tử A yếu hơn B ? to sôi A nhỏ hơn C
C, D cùng có liên kết hiđro nhưng khối lượng phân tử của C nhỏ hơn D nên nhiệt độ sôi của C thấp hơn D
C¸c chó ý trong bµI to¸n so s¸nh t0 s«I, t0 nãng ch¶y
C¸c ph©n tö cã kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro bao giê còng cã nhiÖt ®é s«i, nhiÖt ®é nãng ch¶y lín h¬n c¸c chÊt cã khèi l­îng ph©n tö xÊp xØ nh­ng kh«ng cã liªn kÕt hi®ro.
§é cång kÒnh cña m¹ch C lµm c¸c ph©n tö khã xÕp s¸t vµo nhau nªn lµm gi¶m lùc liªn kÕt hi®ro gi÷a c¸c ph©n tö  nhiÖt ®é s«i, nhiÖt ®é nãng ch¶y gi¶m.
C¸c ph©n tö cïng cã kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro ( hoÆc cïng kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o liªn kÕt hi®ro ) th× ph©n tö nµo cã khèi l­îng lín h¬n sÏ cã nhiÖt ®é s«i, nhiÖt ®é nãng ch¶y lín h¬n.

BµI vÒ nhµ
BµI 1,2 SGK.tr 233
C¸c bµi tËp trong s¸ch bµi tËp hãa häc.