Bài 4. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

Trường THPT Tân Hiệp
Tổ : Hoá Học
Giáo viên thực hiện :

Lê Thị Hoà
Chào mừng quí thầy ,cô đến dự giờ thăm lớp
?Chào các em học sinh thân mến !
Kiểm tra bài cũ :
Trộn 500ml dung dịch HNO3 0,04 M với 500ml dung dịch NaOH 0,02M tạo thành dung dịch A .
Tính pH của dung dịch A
Đáp án
HNO3 H+ + NO3-
0,001mol 0,001mol
NaOH Na+ + OH-
0,002mol 0,002mol
H+ + OH- H2O
bđ: 0,002 mol 0,001mol
pư: 0,001 mol 0,001mol
sau pư: 0 ,001mol 0
[H+ ] dư = 0,001M = 10-3 M
pH = 3













H+
OH -
NO 3 -
Na+











Phản ứng trao đổi ion
trong dung dịch chất điện li
Điều kiện để phản ứng trao đổi ion xảy ra :
1.Phản ứng tạo thành chất kết tủa
Ví dụ : Trộn dung dịch AgNO3 với dung dịch NaCl
AgNO3 + NaCl AgCl ? + NaNO3
Ag++ NO3- + Na++ Cl- AgCl + Na++ NO3-
*Phương trình ion thu gọn :
Ag+ + Cl- AgCl ?
Nhận xét :
Bản chất của phản ứng là sự kết hợp giữa ion Ag+ và Cl- tạo ra kết tủa AgCl .
Muốn có chất kết tủa AgCl thì cần trộn 2 dung dịch đó là :
dung dịch 1 có chứa ion Ag+
dung dịch 2 có chứa ion Cl-
A+B
2. Phản ứng tạo thành chất điện li yếu :
a. Phản ứng tạo thành H2O
Ví dụ : Xét phản ứng giữa dung dịch NaOH và dung dịch HCl
NaOH + HCl NaCl + H2O
Na+ + OH- + H+ + Cl- Na+ + Cl- + H2O
Thu gọn: H+ + OH- H2O
Nhận xét :
Bản chất của phản ứng là sự kết hợp giữa ion H+ và OH- tạo thành chất điện li yếu là H2O
b.Ph?n ?ng t?o th�nh axit y?u :
Ví d? :Tr?n dung d?ch CH3COONa v?i dung d?ch HCl
CH3COONa + HCl CH3COOH + NaCl
CH3COO-+ Na++H++ Cl- CH3COOH +Na++ Cl-
Thu g?n : CH3COO- + H+ CH3COOH
Nh?n x�t :
B?n ch?t c?a ph?n ?ng l� s? k?t h?p gi?a ion CH3COO- v� H+ t?o th�nh CH3COOH ( axit axetic ) l� ch?t di?n li y?u ( cĩ m�i gi?m )
SP khí
3.Phản ứng tạo thành chất khí
Ví dụ: Trộn dung dịch H2SO4 với dung dịch Na2CO3
Na2CO3 +2 H2SO4 Na2SO4 + CO2? + H2O
Thu g?n:
CO32- + 2H+ CO2? + H2O
Nh?n x�t :
B?n ch?t c?a ph?n ?ng l� s? k?t h?p gi?a ion CO32- v� H+ t?o th�nh H2CO3 ( axit y?u ) khơng b?n ph�n h?y th�nh khí CO2 v� H2O



Vì vậy
Muốn có chất kết tủa , chất bay hơi , chất điện li yếu thì cần chọn dung dịch tham gia phản ứng có mặt các ion tạo thành chúng
Muốn có chất kết tủa , chất bay hơi , chất điện li yếu thì cần chọn những dung dịch tham gia phản ứng như thế nào ?
Các muối CO32- ít tan trong nước như MgCO3 , CaCO3 ….nhưng tan được trong dung dịch axit mạnh
Chú ý
Các muối cacbonat không tan trong nước như BaCO3, , MgCO3
, CaCO3 … nhưng trong axit mạnh thì sao?
IV.Kết luận :
1.Ph?n ?ng x?y ra trong dung d?ch c�c ch?t di?n li th?c ch?t l� ph?n ?ng gi?a c�c ion .
2. Ph?n ?ng trao d?i ion trong dung d?ch c�c ch?t di?n li ch? x?y ra khi c�c ion k?t h?p du?c v?i nhau t?o th�nh ít nh?t 1 trong c�c ch?t nhu :
* Ch?t k?t t?a
* Ch?t d? bay hoi
* Ch?t di?n li y?u
Phản ứng xảy ra trong dung dịch chất điện li thực chất là gì?
Điều kiện để phản ứng trao đổi ion
trong dung dịch chất điện li xảy ra
được là gì?
II Phản ứng thủy phân của muối :
1.Khái niệm sự thủy phân của muối :
Một số muối khi tan trong nước làm cho PH biến đổi
Muối đã tham gia phản ứng trao đổi ion với nước
Phản ứng trao đổi ion giữa muối và nước là phản ứng thủy phân của muối
2.Phản ứng thủy phân của muối :
Ví dụ 1: Hòa tan CH3COONa vào nước tạo ra dd có PH > 7.
Giải thích : CH3COONa tan trong nước tạo thành ion :
CH3COONa CH3COO- + Na+
Và : CH3COO- + HOH CH3COOH + OH-
Môi trường có PH > 7
a/Muối trung hòa tạo bởi bazơ mạnh và axit yếu :
Nồng độ OH- tăng lên
b/muối trung hòa tạo bởi axit mạnh và bazơ yếu:
Ví dụ :Hòa tan Fe(NO3)3 vào nước , tạo ra dung dịch có PH < 7
Giải thích : Fe(NO3)3 tan trong nước tạo thành ion:
Fe(NO3)3 Fe3+ + 3NO3-
Và Fe3+ + HOH Fe(OH)2+ + H+
Nồng độ H+ tăng lên
Môi trường có PH < 7
C / muối trung hòa tạo bởi axit mạnh và bazơ mạnh :
không bị thủy phân , môi trường vẫn trung tính
PH = 7
d/ muối trung hòa tạo bởi axit yếu và bazơ yếu :
Trong dung dịch , cả cation và anion đều bị thủy phân , nhưng môi trường phụ thuộc vào độ thủy phân của 2 ion
e/ chú ý :
Đối với những muối axit yếu như :NaHCO3 , KH2PO4 , K2HPO4 …
khi hòa tan trong nước phân li ra các ion HCO3- , H2PO4- , HPO42_ .Các ion này lưỡng tính nên cũng phản ứng với nước và môi trường của dung dịch tùy thuộc bản chất của anion
Muối trung hòa tạo bởi anion của axit yếu và cation của bazơ mạnh khi tan trong nước thì gốc axit yếu bị thủy phân tạo môi trường kiềm
( PH > 7 )
ví dụ : Na2CO3 , K2S ,..
b)Muối trung hòa tạo bởi anion của axit mạnh và
cation của bazơ yếu khi tan trong nước thì cation
của bazơ yếu bị thủy phân tạo môi trường axit
( PH < 7 )
ví dụ : NH4Cl , FeSO4 , …
3 / Kết luận :
C / muối trung hòa tạo bởi cation của bazơ mạnh và anion của axit mạnh
khi tan trong nước không bị thủy phân , môi trường vẫn trung tính ( PH = 7 )
ví dụ : NaCl , K2SO4 ..
d/ Muối trung hòa tạo bởi cation của bazơ yếu và anion của axit yếu khi tan trong nước thì cả 2 ion đều bị thủy phân , môi trường phụ thuộc vảo độ thủy phân của 2 ion
ví dụ : ( CH3COO)2Pb , (NH4)2CO3, …
C?ng c?
B�i 1: Có thể tồn tại đồng thời trong dung dịch các ion sau đây hay không ? Giải thích ?
a)Fe2+ và 2OH-
b) S2- và 2H+
c)CO32- và 2H+
d) Ba2+ và 2OH-
e) CH3COO- và H+
f) Na+ và Cl-
Đáp án
a)Không được, vì có Fe(OH)2 tạo thành
b)Không được , vì có H2S tạo thành
c)Không được , vì có CO2 và H2O tạo thành
d)Được
e)Không được , vì có CH3COOH là chất điện li yếu tạo thành
f)Được
Giỏi lắm
Đúng rồi ! Hoan hô !
?Chân thành cảm ơn quí thầy , cô
?Mến chào tất cả các học sinh
?Chúc các em học tốt