Bài 39. Dẫn xuất halogen của hiđrocacbon

Chương 8
DẪN XUẤT HALOGEN
CỦA HIĐROCACBON
DẪN XUẤT HALOGEN ANCOL -PHENOL
Bài 39
I. Khái niệm, phân loại
1. Khái niệm
Hiđrocacbon
Dẫn xuất halogen
Nhận xét đặc điểm cấu tạo của các chất này ?
Khi thay thế một hay nhiều nguyên tử hiđro trong phân tử hiđrocacbon bằng một hay nhiều nguyên tử halogen ta được dẫn xuất halogen của hiđrocacbon, thường gọi tắt là dẫn xuất halogen.
Có thể thu được dẫn xuất halogen của hiđrocacbon bằng nhiều cách khác nhau.
Thế nguyên tử H của hiđrocacbon bằng nguyên tử halogen.
CH4 + Cl2
C6H6 + Br2
CH3Cl + HCl
C6H5Br + HBr
Cộng hợp hiđro halogenua hoặc halogen vào phân tử hiđrocacbon không no.
CH2 = CH2 + HBr
CH3 - CH2Br
CH2 = CH2 + Br2
CH2Br - CH2Br
Thay thế nhóm -OH trong phân tử ancol bằng nguyên tử halogen.
C2H5OH + HBr
C2H5Br + H2O
2. Phân loại:
Dựa vào
- Bản chất của halogen
- Số lượng nguyên tử halogen
- Đặc điểm cấu tạo của gốc hiđrocacbon
Các loại dẫn xuất halogen hay gặp
- Dẫn xuất halogen của hiđrocacbon no, mạch hở
VD: C2H5Cl etyl clorua
CHCl3 clorofom (triclometan)
- Dẫn xuất halogen của hiđrocacbon không no, mạch hở
VD: CH2=CH-CH2Cl anlyl clorua
- Dẫn xuất halogen của hiđrocacbon thom
VD: C6H5Br : phênyl bromua hay brom benzen


Bậc của dẫn xuất halogen là bậc của nguyên tử cacbon liên kết với nguyên tử halogen

- Bậ�c III:
CH3 - CH2 - Cl
Ví dụ

- Bậc II:
I
II
III
- Bậc I :
CH3 - CHCl- CH3
(CH3)3 C - Br
Ở điều kiện thường, một số chất có phân tử khối nhỏ(CH3Cl, CH3F .) ở trạng thái khí.
Các dẫn xuất có phân tử khối lớn hơn ở trạng thái lỏng hoặc rắn .
Các dẫn xuất halogen hầu như không tan trong nước, tan tốt trong các dung môi hữu cơ
Một số dẫn xuất halogen có hoạt tính sinh học rất cao: DDT, 6,6.6...
II. Tính ch?t v?t lí
Độ âm điện của halogen lớn hơn cacbon
C
C
X
?+
?-
Liên kết cacbon với halogen là liên kết phân cực.
Do đặc điểm này mà phân tử halogen có thể tham gia phản ứng thế nguyên tử halogen bằng nhóm -OH, phản ứng tách hiđrohalogenua
1. Phản ứng thế nguyên tử halogen bằng nhóm -OH
III. Tính ch?t hóa h?c
Đun nhẹ hỗn hợp gồm etylbromua trong dung dịch NaOH, đồng thời lắc đều. Sau một thời gian thu được hỗn hợp đồng nhất.
CH3-CH2-Br
+
NaOH (loãng)
CH3-CH2-OH
NaBr
+
Tổng quát
R-X + NaOH (loãng)
R-OH
NaX
+
2. Phản ứng tách hiđrohalogenua
Đun sôi hỗn hợp gồm etylbromua, kalihiđroxit và etanol có khí không màu thoát ra và khí này làm mất màu dung dịch nước brom.
CH2 - CH2
H
Br
+
K - OH
C2H5OH ,t0
CH2 = CH2
+
+
KBr
H2O
CH2 - CH - CH2
H
H
Br
1
3
CH2 = CH - CH3
+
KBr
Ví dụ
KOH
+
+
H2O
Hướng của phản ứng tách hiđro halogenua
CH2 -CH-CH-CH3
H
H
Br
C2H5OH, t0
CH3- CH = CH-CH3
CH2 = CH-CH2-CH3
I
II
( sp chính)
( sp phụ)
Quy tắc tách Zaixep: Nguyên tử halogen sẽ ưu tiên tách ra cùng với nguyên tử H ở C có bậc cao hơn ở bên cạnh.
KOH
+
KBr
H2O
+
+
KBr
+
+
H2O
IV. Ứng dụng
1. Làm nguyên liệu cho tổng hợp hữu cơ
Ống PVC
?ng PVC màu
Ống dẫn
Nhựa che mưa
Ống dẫn
Ống dẫn
Vải giả da
Dụng cụ đun nấu không dính
Vật liệu siêu bền
Cao su tổng hợp

Teflon
Bồn chứa dung môi
2. Làm dung môi
Thu?c gi?m đau cho các v?n đ?ng viên
Thuốc diệt nấm mốc.
3. Các lĩnh vực khác
Chất phòng trừ dịch hại
+ X2
+ NaOH(l),t0
+ X2,as,t0
+ HX
+ KOH/C2H5OH , t0
Hoàn thành dãy chuyển hóa sau :
Etan ? etylclorua ? etylen ? etylclorua ? etanol