Bài 39. Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

Bài 39 Biến động số lượng cá thể
của quần thể sinh vật
I - Biến động số lượng cá thể
? Thế nào là sự biến động số lượng cá thể của QT? Cho các ví dụ?
+ Sau một trận cháy rừng, số lượng sinh vật trong khu rừng giảm mạnh.

+ Tháng 3 hàng năm: Muỗi, ếch nhái tăng số lượng

+ Ốc bươu vàng ở việt nam tăng nhanh gây hại lúa.

+ Cá ở biển Pêru cứ 7 năm giảm Sl 1 lần

Biến động số lượng cá thể
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể
- Là biến động số lượng cá thể theo chu kì, xảy ra do những thay đổi có chu kỳ của điều kiện môi trường.
- Ví dụ:
* Theo chu kì nhiều năm:
+ Thỏ-mèo rừng Canada: 9-10 năm
+ Cú- cáo đồng rêu phương Bắc: 4 năm
+ Cá biển Pêru: 7 năm
* Theo chu kì mùa: Ở các nước nhiệt đới: Việt Nam: Muỗi, ruồi, Sâu bọ, ếch nhái ... tăng SL theo mùa.
? Thế nào là biến động theo chu kỳ, cho ví dụ minh họa
1. Biến động theo chu kỳ
? Phân tích hình 1:
+ Các loài
+ Quan hệ giữa chúng
+ Sự biến động SL cá thể
+ Loài nào biến động trước-N.nhân gây b.động
+ Thời gian một chu kì.
2. Biến động không theo chu kỳ
Đồ thị biến động số lượng cá thể thỏ
không theo chu kỳ ở Ôxtrâylia
- Là biến động mà số lượng cá thể của quần thể tăng tăng hoặc giảm một cách đột ngột do điều kiện bất thường của thời tiết hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của con người gây nên.
? Thế nào là biến động không theo chu kì? Cho ví dụ và nêu rõ nguyên nhân biến động của từng trường hợp

? Hậu quả của sự biến động không theo chu kì tới môi trường, sản xuất...
-Hậu quả

+ nếu tăng đột ngột : Không kiểm soát được, dẫn đến mất cân bằng sinh thái.

+ nếu giảm : Có nguy cơ tuyệt chủng.
II - Nguyên nhân gây biến động và sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
1. Nguyªn nh©n g©y biÕn ®éng sè l­îng c¸ thÓ trong quÇn thÓ
? Hãy nêu nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể ở các quần thể trên? Theo bảng :
II - Nguyên nhân gây biến động và sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
1. Nguyªn nh©n g©y biÕn ®éng sè l­îng c¸ thÓ trong quÇn thÓ
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
Dựa vào bảng trên hãy phân chia nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể trong quần thể
Có thể chia thành hai nhóm
a. Do thay đổi của các nhân tố vô sinh
b. Do thay đổi của các nhân tố sinh thái hữu sinh
? Nhân tố vô sinh tác động như thế nào
a. Tác động của nhân tố vô sinh
- khớ h?u: tỏc d?ng lờn tr?ng thỏi sinh lớ c?a co th?
-->cỏc d?c trung c?a qu?n th? b? thay d?i: s?c sinh s?n, t? l? t? vong, kh? nang th? tinh, s?c s?ng c?a con non --> SL thay d?i.
- Tỏc d?ng c?a nhõn t? vụ sinh v�o mựa sinh s?n hay giai do?n cũn non c?a sinh v?t l�m cho bi?n d?ng trong qu?n th? di?n ra m?nh m? nh?t.
?Nhân tố hữu sinh tác động như thế nào
b. Tác động của nhân tố hữu sinh thể hiện rõ ở sức sinh sản của quần thể, ở mật độ của động vật ăn thịt, vật kí sinh, con mồi, loài cạnh tranh.
Nhân tố quyết định sự biến động số lượng cá thể của quần thể có thể khác nhau tùy từng quần thể và tùy giai đoạn trong chu trình sống. Ví dụ đối với loài sâu bọ ăn thực vật thì các nhân tố khí hậu có vai trò quyết định, còn đối với chim nhân tố quyết định lại thường là thức ăn vào mùa đông và sự cạnh tranh nơi làm tổ vào mùa hè.
1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
? Các nhân tố sinh thái tác động lên quần thể làm thay đổi số lượng cá thể trong quần thể bằng cách nào ?
- Quần thể sống trong một môi trường xác định luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm giảm số lượng cá thể hoặc kích thích làm cho số lượng cá thể tăng lên.
+ Trong điều kiện thuận lợi như: thức ăn dồi dào, ít kẻ thù =>sức sinh sản tăng, mức độ tử vong giảm, nhập cư tăng => số lượng cá thể tăng
+ Khi số lượng cá thể tăng cao => thức ăn khan hiếm, nơi sống chật chội, ô nhiễm môi trường => cạnh tranh gay gắt => sức sinh sản giảm, tỷ lệ tử vong cao => số lượng cá thể giảm. VD: tỉa thưa ở thực vật
3. Trạng thái cân bằng của quần thể
? Thế nào là trạng thái cân bằng của quần thể
-Là trạng thái ở đó số lượng cá thể giao động xung quanh một giá trị ổn định
? Phân tích hình 3 SGK
?Nêu cơ chế điều chỉnh trạng thái cân bằng
-Cơ chế điều chỉnh: Là sự thống nhất giữa tỷ lệ sinh sản, tử vong, xuất cư, nhập cư (b+i =d+e)
? Trạng thái cân bằng của quần thể có ý nghĩa gì với quần thể, với con người.
-Ý nghĩa:
+Số lượng cá thể ổn định và phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường.
+Tạo trạng thái cân bằng sinh thái.
Sơ đồ điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể trở lại mức cân bằng