Bài 39. Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC ĐỒNG NGHIỆP THAM DỰ.
Nhóm 19:
1. Nguyễn Thị Hường.
2. Lê Thị Hà.
I/Biến động số lượng cá thể:
1/Một số ví dụ:
2/ Khái niệm:
3/ Phân loại: Gồm 2 loại biến động
a/ Biến động theo chu kỳ
- Khái niệm.
- VD.
- Nguyên nhân:
+ khí hậu.
+ môi trường,…….
I/Cấu trúc lôgíc:
- Các loại biến động theo chu kỳ:
+ Biến động theo chu kỳ mùa . VD.
+ Biến động theo chu kỳ nhiều năm . VD
b/ Biến động không theo chu kỳ.
Khái niệm.
VD
Nguyên nhân: cháy rừng, dịch bệnh, thiên tai, khai thác tài
nguyên quá mức,………….
II/Nguyên nhân gây biến động và sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể:
1/ Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể.
a/Do thay đổi của các nhân tố sinh thái vô sinh:
- Yếu tố ảnh hưởng: nhiệt độ, độ ẩm,…
- Sự phụ thuộc mật độ của quần thể.
b/Do thay đổi của các nhân tố sinh thái hữu sinh:
- Yếu tố ảnh hưởng: cạnh tranh (cùng loài), kẻ thù, thức ăn,…
- Sự phụ thuộc mật độ của quần thể.
2/Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể:
- Xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
Môi trường sống thuận lợi.
Môi trường sống không thuận lợi
3/ Trạng thái cân bằng của quần thể: Cơ chế.
II/Phương pháp: Trực quan-hỏi đáp, SGK-hỏi đáp, thảo luận nhóm.
II/Các khái niệm có trong bài:
Khái niệm quần thể sinh vật.
Khái niệm biến động số lượng cá thể của quần thể.
Khái niệm biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu kỳ
Khái niệm biến động theo chu kỳ mùa.
Khái niệm biến động theo chu kỳ nhiều năm.
Khái niệm biến động số lượng cá thể của quần thể không theo chu kỳ .
Khái niệm nhân tố sinh thái vô sinh.
Khái niệm nhân tố sinh thái hữu sinh.
Khái niệm nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ.
Khái niệm nhân tố sinh thái không phụ thuộc mật độ.
Bài 39
BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ
THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT.
PHẦN GIẢNG DẠY CỤ THỂ.
I. BIEÁN ÑOÄNG SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ

Nêu một số ví dụ về biến động số lượng cá thể trong quần thể mà em biết ?
Hình 39.1: Đồ thị biến động
số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
1.VD:

- Số lượng thỏ, mèo rừng tăng giảm theo chu kỳ 9-10 năm.
- Số lượng cây dương xỉ giảm mạnh do cháy rừng.
Số lượng muỗi tăng nhanh vào mùa mưa.

2. Khái niệm:
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể.
3. Phân loại:
Có các dạng biến động số
lượng nào ? Hoàn thành
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 ?
Thế nào là biến động số lượng
cá thể của quần thể ?
Hãy xác định dạng biến động số lượng cá thể của quần thể ở cột 1, cột 2 ?
Nhận xét đặc điểm chung của các dạng biến động số lượng trong mỗi cột ?
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1:
TÌM CÁC DẠNG BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
THEO CHU KỲ
KHÔNG THEO CHU KỲ
Số lượng cá thể của quần thể biến động theo chu kỳ.
Số lượng cá thể của quần thể biến động một cách đột ngột.
Chim ,cu gáy xuất hiện nhiều vào mùa thu hoạch lúa, ngô
a. Biến động theo chu kì
Muỗi, ếch nhái phát triển mạnh vào mùa mưa h�ng nam (tháng 3- 6)
Số lượng thiêu thân tăng vào mùa hè
4. Vì sao soá löôïng Thoû vaø Meøo röøng laïi taêng vaø giaûm theo chu kì gaàn gioáng nhau?
Hình 39.1:Đồ thị biến động
số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
Hình 39.1: Đồ thị biến động số
lượng cá thể Thỏ không theo
chu kì ở Ôxtrâylia
Thế nào là biến động số
lượng cá thể của quần thể
theo chu kỳ ? Cho ví dụ ?
2. Nguyên nhân của biến
động theo chu kỳ ?

3. Biến động theo chu kỳ
gồm những loại nào ?
Cho ví dụ ở mỗi loại ?
5. Khi số lượng thỏ giảm điều
gì sẽ xảy ra ?
Hình 39.1:Đồ thị biến động
số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
Hình 39.2: Đồ thị biến động số
lượng cá thể Thỏ không theo
chu kì ở Ôxtrâylia
2. Thế nào là biến động số
lượng cá thể của quần thể
không theo chu kỳ?Cho VD?
Mô tả sự biến động số lượng cá thể Thỏ không theo chu kì ở Ôxtrâylia?
b. Biến động không theo chu kì
Hình 39.2
Cháy rừng tràm U Minh Thượng tháng 3- 2002
Nguyên nhân của biến động không theo chu kỳ ?
Cho ví dụ từng nguyên nhân?
Phân biệt biến động theo chu kỳ và biến động không theo chu kỳ ?
BĐ không theo chu kỳ
BĐ theo chu kỳ
Nguyên nhân nào gây ra sự biến động số lượng cá thể của quần thể ?
Hồn th�nh PHI?U H?C T?P S? 2 ?
II/ NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1.Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể:
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Xác định nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể quần thể
tg: 3 phút
HS
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Xác định nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể quần thể
Dựa vào bảng h�y x�c d?nh c�c nguy�n nh�n chính g�y n�n bi?n d?ng s? lu?ng c� th? trong qu?n th? ?
Số lượng cá cơm tăng hay giảm có làm thay đổi nhiệt độ của dòng nước nóng không ? Có làm cho dòng nước nóng chảy vào thời điểm khác hay không ?
Cây trồng, khí hậu.
Dòng nước nóng.
Nguồn thức ăn (lúa, ngô…)
Nhiệt độ, độ ẩm.
Mùa mưa.
Nhiệt độ (<8oC)
Lũ lụt thất thường.
Cháy rừng.
Virus gây bệnh u nhầy.
HS
VS,HS
VS
HS
VS
VS
VS
VS
VS
HS
Yếu tố ảnh
hưởng chủ yếu
Phụ thuộc mật
độ quần thể
Ảnh hưởng tới
a. Do thay đổi của các
nh�n t? vơ sinh
b.Do thay đổi của các
nh�n t? hữu sinh
Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể:
Không.
Có.
Khí hậu (toC, độ ẩm …)
-Cạnh tranh (Cùng loài)
-Kẻ thù.
-Thức ăn.
-Sinh sản.
-Khả năng thụ tinh.
-Sức sống của con non.
-Trạng thái sinh lý của các cá thể.
-Sự phát tán.
-Sức sinh sản.
-Tỉ lệ tử vong.
Yếu tố ảnh
hưởng chủ yếu
Phụ thuộc mật
độ quần thể
Ảnh hưởng tới
a. Do thay đổi của các
nh�n t? vơ sinh
b.Do thay đổi của các
nh�n t? hữu sinh
Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể:
Trong các nhân tố vô sinh nhân tố nào ảnh hưởng rõ rệt
nhất , tại sao ?
2. Nhân tố vô sinh tác động đến quần thể vào giai đoạn
nào thì dễ gây chết cho các cơ thể nhất ? Vì sao ?
3. Nhân tố hữu sinh tác động đến quần thể biểu hiện như
thế nào?
4. Khả năng làm biến động số lượng cá thể trong quần thể
của nhân tố con người như thế nào ?
5. Các nhân tố ngoại cảnh có tác động riêng rẽ lên quần thể
SV không?
-Sinh sản ……….(1)
-Tử vong ………..(2)
-Nhập cư ……....(3)
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn, kẻ thù, …)
-Cạnh tranh (cùng loài) → …………..(5)
-Nguồn thức ăn (có hạn)
-Kẻ thù ………………….(6)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
(Thời gian: 3 phút)

Điền vào chỗ các dấu chấm (…) bỏ lửng đã được đánh số:
… (4)
… (7)
A
B
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
-Sinh sản …..(1)
-Tử vong …...(2)
-Nhập cư …...(3)
Tóm lại: Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể là sự thống nhất giữa tỉ lệ sinh sản, nhập cư với tỉ lệ tử vong và phát tán của các cá thể trong quần thể.
- Cơ chế điều chỉnh tăng:
- Cơ chế điều chỉnh giảm:
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn, kẻ thù, …)
-Cạnh tranh (cùng loài) → ….(5)
-Nguồn thức ăn (có hạn)
-Kẻ thù …(6)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao
Xác định tên cơ chế cho mỗi sơ đồ (A,B)?
Tăng
Tăng
Giảm
… (4)
Số lượng cá thể quần thể tăng
… (7)
Số lượng cá thể của quần thể giảm
nhiều
xuất cư, tử vong
A
B
Sự biến đổi số lượng của quần thể do tác động tổng hợp của
các nhân tố sinh thái. Vậy phản ứng của quần thể SV trước
tác động của môi trường như thế nào (môi trường thuận lợi
và môi trường không thuận lợi ) ?
2.Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
- Quần thể luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm giảm hoặc kích thích làm tăng số lượng cá thể của quần thể
- Điều kiện sống thuận lợi quần thể tăng mức sinh sản + nhiều cá thể nhập cư tới SL cá thể tăng cao -> cạnh tranh -> mức tử vong tăng,sức sinh sản giảm, xuất cư tăng -> slượng cá thể của QT giảm.
- Điều kiện sống không thuận lợi: ngược lại.
Cơ chế điều chỉnh: là sự thống nhất giữa tỉ lệ sinh sản, nhập cư với tỉ lệ tử vong và xuất cư của các cá thể trong quần thể.
Quần thể đạt mức độ cân bằng khi các yếu tố: sinh sản, tử vong, xuất cư, nhập cư có mối quan hệ với nhau theo phương trình:
Số lượng cá thể
Mức cân bằng
3. Trạng thái cân bằng của quần thể:
H39.3: Sơ dồ điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể trở lại mức cân bằng.
Quần thể được điều chỉnh về mức cân bằng khi nào ?
Nêu cơ chế điều chỉnh trạng thái cân bằng của quần thể ?
b + i = d + e
b: sinh sản, i: nhập cư
d: tử vong, e: xuất cư .
Trạng thái cân bằng của quần thể được duy trì thông qua việc điều hoà yếu tố cấu trúc nào của quần thể ?
2. Thế nào là cơ chế điều hoà mật độ ?
3. Tại sao số lượng cá thể không tăng mãi lên ?
4. Các nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh ảnh hưởng như thế nào tới trang thái cân bằng của quần thể ? Lấy ví dụ minh hoạ ?
5. Vì sao nói: Trong tự nhiên, quần thể sinh vật có xu hướng điều chỉnh số lượng cá thể của mình ở mức cân bằng?
6. Vì sao nông dân thường trồng 2 vụ lúa xen 1 vụ màu ? Cơ sở sinh thái học là gì ?
V/Những kỹ năng cần rèn cho HS:
- Phân tích tranh hình và thông tin phát hiện kiến thức.
- Kỹ năng quan sát, so sánh, trình bày.
- Khái quát tổng hợp.
- Kỹ năng hoạt động nhóm.
- Vận dụng lý thuyết vào thực tiễn.
IV/B�i t?p GV: Phi?u h?c t?p 2 v� 3 .
XIN CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Xác định nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể quần thể
tg: 3 phút
HS
-Sinh sản ……….(1)
-Tử vong ………..(2)
-Nhập cư ……....(3)
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn, kẻ thù, …)
-Cạnh tranh (cùng loài) → …………..(5)
-Nguồn thức ăn (có hạn)
-Kẻ thù ………………….(6)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
(Thời gian: 3 phút)

Điền vào chỗ các dấu chấm (…) bỏ lửng đã được đánh số:
… (4)
… (7)
A
B