Bài 39. Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

Kiểm tra bài cũ
1/ Kích thước của quần thể là gì?Thế nào là kích thước tối đa? Kích thước tối thiểu?
2/ Hãy nêu hậu quả của việc kích thước quần thể vượt giới hạn tối thiểu hoặc tối đa?
1/ Kích thước của quần thể là gì?Thế nào là kích thước tối đa? Kích thước tối thiểu?
Kích thước của quần thể sinh vật: là số lượng cá thể (hoặc khối lượng hay năng lượng tích luỹ trong các cá thể) phân bố trong khoảng không gian của quần thể.
* Kích thước tối đa: Là giới hạn lớn nhất về số lượng mà quần thể có thể đạt được phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường.
* Kích thước tối thiểu: là số lượng ít nhất mà quần thể có thể duy trì và phát triển.
2/ Hãy nêu hậu quả của việc kích thước quần thể vượt giới hạn tối thiểu hoặc tối đa?
- Nếu kích thước tối thiểu nhỏ hơn giới hạn cho phép thì dễ dẫn đến suy vong.
- Nếu kích thước tối đa vượt giới hạn thì dễ phát sinh dịch bệnh, ô nhiễm tăng cao,...
Kiểm tra bài cũ
BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
BÀI 39.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
1. Biến động theo chu kỳ.
2. Biến động không theo chu kỳ.
3. Nguyên nhân gây biến động
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
2. Trạng thái cân bằng của quần thể.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
Khái niệm biến động số lượng
Biến động số lượng là gì?
Nhận xét số lượng cá thể trong quần thể ếch và quần thể ngựa vằn?
Biến động số lượng Là sự tăng hay giảm số lượng cá thể của quần thể.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
1. Biến động theo chu kỳ.
▼Quan sát hình 39.1B SGK và hãy cho biết vì sao số lượng thỏ và mèo rừng lại tăng giảm gần giống nhau.
H 39. 1A
H 39.1B
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
1. Biến động theo chu kỳ.
Thế nào là biến động theo chu kỳ?
Biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu kì là biến động xảy ra do những thay đổi có tính chu kì của môi trường.
2. Biến động không theo chu kỳ.
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
Thế nào là biến động không theo chu kỳ?
Biến động số lượng cá thể của quần thể không theo chu kì là biến động mà số lượng cá thể của quần thể ............. hoặc .............. một cách đột ngột do những thay đổi ........................................ hay do hoạt động khai thác tài nguyên quá mức của ................
▼Quan sát một số hình, ảnh sau đây và kết hợp thông tin từ sách giáo khoa. Hãy hoàn thành phiếu học tọc tập theo yêu cầu.
Rừng U Minh bị cháy năm 2002
Cháy là nguyên nhân ngẫu nhiên làm cho số lượng quần thể giảm một cách đột ngột
Động đất
Sóng thần
Núi lửa
Các nguyên nhân ngẫu nhiên gây nguy hại cho đời sống các loài
Rét độc, rét hại làm chết hàng loạt gia súc ở Miền Bắc nước ta.
Ếch, nhái tăng số lượng vào mùa mưa
Cá cơm ở bờ biển peru cứ 7 năm biến động 1 lần
3. Nguyên nhân gây biến động
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
Nguyên nhân gây ra biến động số lượng cá thể của quần thể?
Có 2 nhóm nguyên nhân chính:
* Do thay đổi của các nhân tố sinh thái vô sinh:
- Nhân tố sinh thái vô sinh là nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể.
- Nhân tố sinh thái vô sinh thay đổi ảnh hưởng đến trạng thái sinh lý của các cá thể. Sống trong điều kiện tự nhiên không thuận lợi, sức sinh sản của các cá thể giảm, khả năng thụ tinh kém,...
- Khí hậu là nhân tố ảnh hưởng thường xuyên và rõ rệt nhất.
3. Nguyên nhân gây biến động
I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
Nguyên nhân gây ra biến động số lượng cá thể của quần thể?
Có 2 nhóm nguyên nhân chính:
* Do thay đổi của nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh:
- Nhân tố sinh thái hữu sinh là nhân tố sinh thái phụ thuộc mật độ quần thể.
- Sự cạnh tranh giữa các cá thể trong cùng một đàn,... ảnh hưởng đến biến động số lượng cá thể.
Cạnh tranh thức ăn
Kí sinh
Vật ăn thịt
Dịch bệnh
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
- Quần thể luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm giảm hoặc kích thích làm tăng số lượng cá thể.
Nhân tố nào tham gia điều chỉnh số lượng cá thể?
- Sự biến động số lượng cá thể của quần thể được điều chỉnh bởi sức sinh sản, tỉ lệ tử vong, xuất cư, nhập cư:
Quần thể điều chỉnh số lượng cá thể như thế nào?
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
Sinh sản
Tử vong
Nhập cư
Xuất cư
Kích thước quần thể
+ Khi điều kiện môi trường thuận lợi
(hoặc số lượng cá thể quần thể thấp)  mức tử vong .......1......, sức sinh sản ......2....., nhập cư .....3.....  .......4...... số lượng cá thể của quần thể.
+ Khi điều kiện môi trường khó khăn
(hoặc số lượng quần thể quá cao)  mức tử vong .....5....., sức sinh sản ....6......, xuất cư .....7..... ....8..... số lượng cá thể của quần thể.
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
Lúc đầu số lượng cá thể tăng do nguồn thức ăn phong phú, Khi số lượng tăng nguồn thức ăn thiếu hụt, quần thể điều chỉnh số lượng lại như ban đầu
→ Đó là sự thay đổi mối quan hệ giữa mức sinh sản – tử vong.
Bọ ăn lá
Bạch đàn
2. Trạng thái cân bằng của quần thể.
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Khi nào quần thể được điều chỉnh về mức cân bằng?
Quần thể luôn có khả năng tự điều chỉnh số lượng cá thể khi số cá thể tăng quá cao hoặc giảm quá thấp dẫn tới trạng thái cân bằng.
2. Trạng thái cân bằng của quần thể.
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
2. Trạng thái cân bằng của quần thể.
II. SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
Khi nào quần thể được xem là cân bằng?
Quần thể được xem là cân bằng khi:
Mức sinh sản + nhập cư = Mức tử vong + xuất cư (b + i = d +e)
▼Các nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh ảnh hưởng như thế nào tới trạng thái cân bằng của quần thể? Lấy ví dụ minh họa.
+ Các nhân tố sinh thái vô sinh: tác động trực tiếp và 1 chiều lên sinh vật mà không phụ thuộc vào mật độ cá thể trong quần thể.
+ Các nhân tố sinh thái hữu sinh như cạnh tranh giữa các cá thể trong cùng đàn,... do đó ảnh hưởng rất lớn đến khả năng tìm kiếm thức ăn, nơi ở,... và do đó ảnh hưởng tới số lượng cá thể trong quần thể.
Ý nghĩa thực tiển của việc tìm hiểu trạng thái cân bằng của quần thể?
Trong sản xuất nông nghiệp xác định được lịch thời vụ để vật nuôi, cây trồng sinh trưởng trong điều kiện thích hợp nhất trong năm, nhằm đạt năng suất cao. Đồng thời giúp các nhà bảo vệ môi trường hạn chế sự phát triển qúa mức của các loài sinh vật gây hại, gây mất cân bằng sinh thái.
BÀI TẬP
Vì sao nói trong tự nhiên, quần thể sinh vật có xu hướng điều chỉnh số lượng cá thể của mình ở mức cân bằng?
Vì: Mật độ cá thể của quần thể có ảnh hưởng đến mức độ sử dụng nguồn sống trong môi trường, tới mức độ sinh sản, tử vong của cá thể. Khi điều kiện môi trường sống thuận lợi số cá thể mới tăng lên. Ngược lại khi số lượng cá thể tăng cao dẫn tới môi trường sống không thuận lợi, số cá thể bị chết tăng.
Trả lời các câu hỏi sách giáo khoa
Chuẩn bị bài 40 theo câu hỏi sgk:
+ Quần xã khác với quần tụ sinh vật như thế nào?
+ Phân biệt loài ưu thế với loài đặc trưng.
+ Ý nghĩa thực tiển của việc tìm hiểu hiện tượng khống chế sinh học.
Về nhà