Bài 39. Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

Môn Sinh Học
1.Kích thước quần thể là gì ? Cho VD ?Kích thước quần thể phụ thuộc vào các yếu tố nào ?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Tại sao trong thực tế có nhiều quần thể không
tăng trưởng theo tiềm năng sinh học?
Kích thước quần thể có phải là một hằng số theo thời gian không ? Vì sao ?

Vì sao nông dân caàn trồng 2 vụ lúa xen 1 vụ màu ? Cơ sở sinh thái học là gì ?
EM CÓ BIẾT ?
Bài 39:
BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ
CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
I. BIEÁN ÑOÄNG SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ




Nêu một số ví dụ về biến động số lượng cá thể trong quần thể mà em biết ?
Hình 39.1: Đồ thị biến động
số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
1.VD:
- Số lượng thỏ, mèo rừng tăng giảm theo chu kỳ 9-10 năm.
- Số lượng cây dương xỉ giảm mạnh do cháy rừng.
- Số lượng muỗi tăng vào mùa hè.

2. Định nghĩa:
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể.

3. Phân loại:
Có các dạng biến động số
lượng nào ? Hoàn thành
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 ?
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1:
TÌM CÁC DẠNG BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
(Thời gian: 3 phút)
THEO CHU KỲ
KHÔNG THEO CHU KỲ
Số lượng cá thể của quần thể biến động theo chu kỳ.
Số lượng cá thể của quần thể biến động một cách đột ngột.
Nhận xét đặc điểm chung của các dạng biến động số lượng trong mỗi cột ?
Hãy xác định dạng biến động số lượng cá thể của quần thể ở cột 1, cột 2 ?
I.BIEÁN ÑOÄNG SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ

1.VD:
- Số lượng cây dương xỉ giảm mạnh do cháy rừng.
- Số lượng muỗi tăng vào mùa hè.
- Số lượng thỏ, mèo rừng tăng giảm theo chu kỳ 9-10 năm.

2.Định nghĩa:
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể trong quần thể.

3.Phân loại:
+ BIẾN ĐỘNG THEO CHU KỲ
+ BIẾN ĐỘNG KHÔNG THEO CHU KỲ
Hình 39.1: Đồ thị biến động
số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
I.BIEÁN ÑOÄNG SOÁ LÖÔÏNG CAÙ THEÅ
3.Phân loại:
a. Biến động theo chu kì
- Là biến động xảy ra do
những thay đổi có chu kỳ của
điều kiện môi trường .
- VD: SGK
Hình 39.1:Đồ thị biến động
số lượng Thỏ và Mèo rừng Canađa theo chu kì 9-10 năm
b. Biến động không theo chu kì
- Là biến động xảy ra do
những thay đổi bất thường của
mtr tự nhiên hay do hoạt động
khai thác tài nguyên quá mức của
con người gây nên.
- VD: SGK
Hình 39.2: Đồ thị biến động số
lượng cá thể Thỏ không theo chu
kì ở Ôxtrâylia
Vì sao soá löôïng Thoû vaø Meøo röøng laïi taêng vaø giaûm theo chu kì gaàn gioáng nhau?

BÀI 39:BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT

Nguyên nhân nào gây ra sự biến động số lượng cá thể của quần thể ? Hồn th�nh PHI?U H?C T?P S? 2 ?
II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN
ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ
LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Xác định nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể quần thể
(Thời gian: 5 phút)
Cây trồng, khí hậu.
Dòng nước nóng.
Nguồn thức ăn (lúa, ngô…)
Nhiệt độ, độ ẩm.
Mùa mưa.
Nhiệt độ (<8oC)
Lũ lụt thất thường.
Cháy rừng.
Virus gây bệnh u nhầy.
HS
VS,HS
VS
HS
VS
VS
VS
VS
VS
HS
Số lượng cá cơm tăng hay giảm có làm thay đổi nhiệt độ của dòng nước nóng không ? Có làm cho dòng nước nóng chảy vào thời điểm khác hay không ?
Trên cơ sở kết quả PHT hãy xác định các nguyên nhân chính gây nên biến động số lượng cá thể trong quần thể ?
II.NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
1.Nguy�n nh�n g�y bi?n d?ng s? lu?ng c� th? c?a qu?n th?:
Không.
Có.
Khí hậu (toC, độ ẩm …)
-Cạnh tranh (Cùng loài)
-Kẻ thù.
-Thức ăn.
-Sinh sản.
-Khả năng thụ tinh.
-Sức sống của con non.
-Trạng thái sinh lý của các cá thể.
-Sự phát tán.
-Sức sinh sản.
-Tỉ lệ tử vong.
Yếu tố ảnh
hưởng chủ yếu
Phụ thuộc mật
độ quần thể

Ảnh hưởng tới
a. Do thay đổi của các
Nh�n t? vơ sinh
b.Do thay đổi của các
Nh�n t? hữu sinh
BÀI 39:BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
II.NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ

1.Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể:
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể ?
Hồn th�nh PHI?U H?C T?P S? 3 ?
-Sinh sản …..(1)
-Tử vong …...(2)
-Nhập cư …...(3)
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn, kẻ thù, …)
-Cạnh tranh (cùng loài) → ….(5)
-Nguồn thức ăn (có hạn)
-Kẻ thù …(6)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
(Thời gian: 3 phút)

Điền vào chỗ các dấu chấm (…) bỏ lửng đã được đánh số:
… (4)
… (7)
Tóm lại: Cơ chế điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
là sự thống nhất giữa tỉ lệ sinh sản, nhập cư với tỉ lệ tử vong và phát tán của các cá thể trong quần thể.
- Cơ chế điều chỉnh tăng:
- Cơ chế điều chỉnh giảm:
-Sinh sản …..(1)
-Tử vong …...(2)
-Nhập cư …...(3)
Môi trường thuận lợi
(Thức ăn, kẻ thù, …)
-Cạnh tranh (cùng loài) → ….(5)
-Nguồn thức ăn (có hạn)
-Kẻ thù …(6)
Quần thể ban đầu với số lượng cá thể nhất định
Số lượng cá thể quần thể tăng quá cao
Xác định tên cơ chế cho mỗi sơ đồ ?
Tăng
Tăng
Giảm
… (4)
Số lượng cá thể quần thể tăng
… (7)
Số lượng cá thể của quần thể giảm
nhiều
xuất cư, tử vong
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
CƠ CHẾ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ
BÀI 39:BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
II.NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ

1.Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể:
2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể
- Quần thể luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng
cá thể bằng cách làm giảm hoặc kích thích làm tăng số
lượng cá thể của quần thể
- Điều kiện sống thuận lợi quần thể tăng mức sinh
sản + nhiều cá thể nhập cư tới SL cá thể tăng
- SL cá thể tăng cao -> cạnh tranh -> mức tử vong tăng,
sức sinh sản gảim, xuất cư tăng -> slượng cá thể của QT giảm.
BÀI 39:BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
II.NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ

3. Trạng thái cân bằng của quần thể:
- Quần thể luoân coù xu höôùng töï ñieàu chænh veà traïng thaùi caân baèng khi số lượng cá thể ổn định và phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường
- Cơ chế điều chỉnh: là sự thống nhất giữa tỉ lệ sinh sản, nhập cư với tỉ lệ tử vong và phát tán của các cá thể trong quần thể.
Hình 39.3: Sơ dồ điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể trở lại mức cân bằng.
r = b – d + i – e = 0
3. Trạng thái cân bằng của quần thể:
Tại sao số lượng cá thể
không tăng mãi lên ?
Hình 39.3: Sơ dồ điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể trở lại mức cân bằng.
→ Đảm bảo sự phát triển tồn tại của quần thể.
- Số lượng cá thể luôn biến biến động phù hợp với nguồn sống trong quần thể
Kích thước quần thể có phải là một hằng số theo thời gian không ? Vì sao ?

Vì sao nông dân thường trồng 2 vụ lúa xen 1 vụ màu ? Cơ sở sinh thái học là gì ?
EM CÓ BIẾT ?
TRẮC NGHIỆM
Câu 1: Trạng thái cân bằng của quần thể đạt được khi
A.có hiện tượng ăn lẫn nhau.
B.số lượng cá thể nhiều thì tự chết.
C.số lượng cá thể ổn định và cân bằng với nguồn sống của môi trường.
D.tự điều chỉnh.

Câu 2: Sự biến động số lượng cá thể của quần thể do:
A.tác động của con người.
B.sự phát triển quần xã.
C.sự tác động nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh.
D.khả năng cạnh tranh cao.
Câu 3: Biến động nào sau đây là biến động theo chu kỳ
A.số lượng bò sát giảm vào những năm có mùa đông giá rét
B.số lượng chim, bò sát giảm mạnh sau những trận lũ lụt
C.nhiều sinh vật rừng bị chết do cháy rừng
D.ếch nhái có nhiều vào mùa mưa

Câu 4: Trường hợp nào sau đây cho thấy sinh vật biến động không theo chu kỳ
A.chim di trú mùa đông
B.động vật biến nhiệt ngủ đông
C.số lượng ruồi muỗi nhiều vào các tháng xuân hè
D.số lượng thỏ ở Australia giảm vì bệnh u nhầy
TRẮC NGHIỆM
Câu 5: Nhân tố sinh thái hữu sinh
A.khí hậu, thổ nhưỡng
B.nhiệt độ,ánh sáng, số lượng kẻ thù ăn thịt
C.là nhóm nhân tố không phụ thuộc mật độ quần thể
D. là nhóm nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
TRẮC NGHIỆM
BÀI TẬP VỀ NHÀ
-Trả lời câu hỏi cuối bài.

-Soạn bài mới 40, Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã.
1/ Tìm hiểu về khái niệm quần xã SV?
2/ Tìm hiểu về các đặc trưng cơ bản của quần xã SV?
3/ Phân biệt các mối quan hệ hỗ trợ trong quần xã SV?
4/ Tìm hiểu về hiện tượng khống chế sinh học?