Bài 39. Biến động số lượng cá thể của quần thể sinh vật

KIỂM TRA BÀI CŨ
- Hãy nêu khái niệm về kích thước QT sinh vật?
- Các nhân tố ảnh hưởng đến kích thước QT sinh vật ?
ĐÁP ÁN:
Kích thước QT sinh vật là số lượng các cá thể( hoặc khối lượng, hoặc năng lượng tích luỹ trong các cá thể) phân bố trong khoảng không gian của QT.
Các nhân tố ảnh hưởng đến kích thước QT:
+ Mức sinh sản
+ Mức tử vong
+ Mức di cư
+ Mức nhập cư
Kt QT thay đổi
Biến động SL cá thể/QT
BÀI 39.
BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT
Ví dụ 2: Chặt phá rừng
Ví dụ 1: Ếch sinh sản vào mùa mưa
Nhận xét kiểu BĐ về số lượng cá thể của 2 ví dụ trên?
BĐ không theo chu kì
BĐ theo chu kì
I.BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ.
Là sự tăng hoặc giảm số lượng cá thể của quần thể.
Ví dụ
QT bị BĐ
Nguyên nhân gây biến động
Biến động theo chu kì:
Khái niệm:………..
Ví dụ
QT bị BĐ
Biến động không theo chu kì:
Khái niệm:………..
Nguyên nhân gây biến động
PHT SỐ 1.
PHT SỐ 2.
Hoạt động: Nhóm 1 và 2
Hoạt động: Nhóm 3 và 4
Mùa sâu róm
Mùa sinh sản của ếch
Ví dụ
Nguyên nhân gây biến động
Ở Hướng Hoá sâu róm có số lượng tăng vào đầu mùa mưa
Do khí hậu ấm áp, độ ẩm của không khí và đất cao
Cá Cơm ở vùng biển Pêru cứ 7 năm BĐ 1 lần
Cứ 7 năm có một dòng nước nóng đi qua nên cá Cơm chết hàng loạt
Mèo rừng ở Canađa BĐ theo chu kì 9-10 năm
Phụ thuộc vào loại thức ăn là thỏ( chu kì BĐ 9-10 năm)
Biến động theo chu kì:
Là biến động xảy ra do những thay đổi có chu kì của điều kiện môi trường (chu kì mùa, chu kì nhiều năm,…)
PHT SỐ 1
Ví dụ
Nguyên nhân gây biến động
Biến động không theo chu kì:
Là kiểu biến động mà số lượng cá thể của quần thể tăng hoặc giảm đột ngột do điều kiện bất thường ( lũ lụt, dịch bệnh, cháy rừng,…), do tác động của con người.
ĐV rừng U Minh Thượng giảm mạnh vào năm 2002
Do cháy rừng
Miền Bắc nước ta ếch nhái giảm mạnh vào những mùa đông giá rét
Nhiệt độ quá thấp (< 8oC)
Ở Ôxtrâylia số lượng thỏ giảm bất thường.
Do nhiễm virut gây bệnh u nhầy
PHT SỐ 2
*Hậu quả:
Làm mất cân bằng sinh thái, tác động xấu đến quần thể và đời sống con người
Quần thể có nguy cơ bị tiêu diệt.
Số lượng tăng quá cao:
Số lượng giảm quá mạnh:
Đồ thị biến động số lượng cá thể thỏ không theo chu kì ở Ôxtrâylia
QT Cá bị biến động
QT thông bị biến động
Hãy xác định các dạng biến động qua các ví dụ sau:
Ví dụ
Dạng BĐ
SL Ve Sầu tăng vào mùa xuân hè, giảm vào mùa đông.
SL Rươi tăng mạnh vào cuối tháng 9 đầu tháng 10 ÂL
BĐ theo chu kì
BĐ theo chu kì
Cá ở Hồ Kênh Đồng -Hạ long chết hàng loạt vào giữa tháng 2/2009
BĐ không theo chu kì
II.Nguyên nhân gây biến động và sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể.
1.Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể:
a.Do thay đổi của nhân tố sinh thái vô sinh:
-Là nhân tố không phụ thuộc vào mật độ của quần thể.
-Ảnh hưởng tới trạng thái sinh lí của cá thể mức ss, mức tử vong,… Biến động.
-Tác động vào giai đoạn sinh sản hay giai đoạn con non thì gây biến động lớn.
Lũ lụt
Cháy rừng
Hạn hán
Khí hậu ấm áp
b.Do thay đổi của nhân tố sinh thái hữu sinh
-Là nhân tố phụ thuộc mật độ quần thể
Cạnh tranh, số lượng kẻ thù ăn thịt, dịch bệnh, tác động của con người…  mức sinh sản, mức tử vong, phát tán  Biến động
Phá rừng
Mật độ cao
Dịch bệnh
ĐV ăn thịt
Hãy nêu ứng dụng hiểu biết về nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể của quần thể vào sản xuất và đời sống?
- Môi trường thuận lợi:
- Môi trường khó khăn:
Sinh sản tăng
Tử vong giảm
Nhập cư tăng
Sinh sản giảm
Tử vong tăng
Di cư tăng
Số lượng tăng
Số lượng giảm
thức ăn khan hiếm, chật chội, ô nhiễm,…
thức ăn dồi dào, ít kẻ thù,…
2.Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể:
Kết luận:
Quần thể sống trong một môi trường xác định luôn có xu hướng tự điều chỉnh số lượng cá thể bằng cách làm tăng hoặc giảm số lượng cá thể của quần thể.
3.Trạng thái cân bằng của quần thể.
Là trạng thái mà trong đó số lượng cá thể của quần thể ở mức ổn định.
Lúc đó, trong quần thể: mức sinh sản(b), mức tử vong(d), mức xuất cư(e) và mức nhập cư(i) có quan hệ với nhau theo phương trình:
b+ i = d + e
Sơ đồ điều chỉnh SL cá thể của quần thể trở lại mức cân bằng
Câu 1. Hãy chọn phương án đúng trong các câu trắc nghiệm sau:
* Biến động không theo chu kì về số lượng cá thể của quần thể là:
A. Sự tăng một cách đột ngột do điều kiện bất thường của các nhân tố môi trường tạo ra.
B. Sự giảm một cách đột ngột do điều kiện bất thường của các nhân tố môi trường tạo ra.
C. Sự tăng hoặc giảm một cách đột ngột do điều kiện bất thường của các nhân tố vô sinh của môi trường tạo ra.
D. Sự tăng hoặc giảm một cách đột ngột do điều kiện bất thường của các nhân tố môi trường tạo ra.
CỦNG CỐ:
*Yếu tố quan trọng nhất trong việc điều hoà số lượng cá thể của quần thể là:
A. Mức sinh sản, mức tử vong
B. Di cư, nhập cư
C. Dịch bệnh
D. Sự cố bất thường
* Biện pháp bảo vệ và phát triển rừng ngày nay là:
A. Không khai thác
B. Trồng nhiều hơn khai thác
C. Trồng và khai thác theo kế hoạch
D. Cải tạo rừng
Là học sinh các em cần phải làm gì để góp phần bảo vệ cân bằng quần thể, cân bằng sinh thái?
Câu 2.
-Tuyên truyền và tham gia bảo vệ rừng, trồng rừng phục hồi, bảo vệ động vật hoang dã, chống các hoạt động chặt phá rừng, chống khai thác và buôn bán động vật hoang dã,…
Cá ngừ lớn hiện bị khai thác quá mức
Buôn bán động vật hoang dã
Honđa và ngày hội trồng rừng
Biển cấm chặt phá rừng
Chặt phá rừng
Nuôi thành công động vật quý hiếm
DẶN DÒ VỀ NHÀ:
- Học bài, trả lời các câu hỏi cuối bài ở SGK.
- Chuẩn bị bài 40: Quần xã sinh vật và một số đặc trưng cơ bản của quần xã.